روابط روسیه و ناتو از نزدیكی تا تشدید تنش ها

به گزارش روز شنبه خبرنگار ایرنا از مسكو، ناتو 70 سال پیش و در شرایطی كه جهان تازه از جنگ دوم جهانی فارغ شده بود، برای مقابله با اردوگاه شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی در آمریكا بوجود آمد و 12 كشور شامل آمریكا، كانادا، ایسلند، انگلیس، فرانسه، بلژیك، هلند، لوكزامبورگ، نروژ، دانمارك، ایتالیا و پرتغال هسته اولیه آن را تشكیل دادند.
از اهداف اصلی این سازمان، بازدارندگی در برابر هرگونه تجاوز نظامی به كشورهای عضو آن اعلام شد.
این پایان كار نبود چرا كه در طول جنگ سرد ناتو عملا به بازوی نظامی آمریكا در راس اردوگاه غرب برای مقابله با اقدامات شوروی و كشورهای عضو پیمان ورشو تبدیل شد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 میلادی كه پس از انحلال پیمان ورشو بوقوع پیوست، پیمان ناتو حفظ شد و روند گسترش خود را ادامه داد.
روس ها معتقدند كه گسترش ناتو به شرق، برخلاف وعده این پیمان صورت می گیرد و امنیت و تمامیت ارضی این كشور را هدف گرفته است.
سیاستمداران روسیه ازجمله 'ولادیمیر پوتین' رئیس جمهوری روسیه بارها گفته اند كه هنگام اتحاد دو آلمان، مقام های غربی و ناتو به گورباچف رهبر وقت شوروی وعده داده بودند كه این پیمان گسترش نخواهد یافت.
روس ها به همین دلیل گورباچف را به ساده لوحی و امضا نكردن سندی الزام آور كه ناتو را ملزم به عدم گسترش به شرق كند متهم می كنند.
در واقع روند گسترش ناتو و عضوگیری كشورهای اروپایی بویژه كشورهای حوزه بالتیك از نگاه روس ها، فریب بزرگی است كه هم اكنون نیز ادامه دارد.
فراتر از نگاه امروز روس ها به ماهیت سازمان پیمان آتلانتیك شمالی، روابط روسیه با ناتو تا سال 1999 میلادی كه هواپیماهای ناتو به رهبری آمریكا بلگراد پایتخت یوگسلاوی سابق را برای گوشمالی صربستان بمباران كردند، نوعی مماشات بود.
در آن دوره كه 'بوریس یلتسین' رئیس جمهوری وقت روسیه بود این كشور در موقعیت ضعیفی در برابر غرب قرار داشت و حاكمیت لیبرال ها بویژه 'آندره كوزیروف' وزیر خارجه غرب گرای این كشور، روسیه را مجبور به همراهی ناتو كرده بود.
اما بمباران هوایی یوگسلاوی سابق توسط ناتو وضعیت را بطور اساسی تغییر داد كه پیامد آن در سال های بعد افزایش تنش ها میان مسكو و بروكسل پایتخت سیاسی اروپا شد.
چرا كه غرب به رهبری آمریكا پس از آن دوره (بمباران بلگراد) دیگر روسیه را به عنوان كشوری كه می تواند مورد حمایت قرار گیرد و در عرصه بین المللی سكوت كند، درنظر نگرفت.
آغاز ریاست جمهوری پوتین در سال 2000 را می توان دوره آغاز رویارویی روسیه و ناتو خواند.
پوتین در سال 2003 با تهاجم آمریكا به عراق مخالفت كرد و ائتلافی با مشاركت وی، 'ژاك شیراك' رئیس جمهوری پیشین فرانسه و 'گرهارد شرودر' صدراعظم پیشین آلمان علیه اشغالگری آمریكا در عراق بوجود آمد.
رئیس جمهوری روسیه در سال 2007 در كنفرانس امنیتی مونیخ از اقدامات آمریكا در راس ائتلاف غرب و ایجاد خطوط حائل جدید در اروپا پس از فروپاشی شوروی انتقاد كرد.
پوتین سال 2015 در مستندی به 'الیور استون' كارگردان مشهور آمریكایی خاطره ای را تعریف كرد و گفت: وقتی كلینتون رئیس جمهوری وقت آمریكا به مسكو سفر كرده بود به او گفتم ما می توانیم بر روی عضویت روسیه در سازمان پیمان آتلانتیك شمالی كار كنیم و كلینتون نیز پاسخ داد «چرا كه نه؟»؛ اما سناتورهای آمریكایی به شدت از این موضع رئیس جمهوری آمریكا انتقاد كردند.
پوتین در مناسبت دیگری نیز به غرب پیشنهاد كرد كه روسیه را به عنوان عضو ناتو بپذیرد درخواستی كه هرگز با واكنش مثبت غرب مواجه نشد.
روس ها این پیشنهاد رئیس جمهوری روسیه را نشانه تمایل مسكو برای بهبود روابط با غرب و رفع تنش ها می دانند.
همكاری های گاه و بی گاه روسیه و ناتو تا سال 2014 كه مناقشه در اوكراین آغاز شد ادامه داشت اما الحاق شبه جزیره كریمه به خاك روسیه باز هم شرایط را بدتر از قبل كرد و ناتو نشست های سالانه خود با روسیه را به حالت تعلیق درآورد.
به دنبال این اقدام سازمان آتلانتیك شمالی، وزارت دفاع روسیه نیز نماینده نظامی خود را از ناتو فراخواند.
در پنج سال گذشته ناتو در دفاع از اوكراین تدابیری را علیه روسیه بكار گرفته است كه مهم ترین آن استقرار چهار گردان در لهستان و سه جمهوری بالتیك شامل استونی، لتونی و لیتوانی است.
در این مدت ناتو هر سال در كشورهای بالتیك، اوكراین و دریای سیاه و گرجستان رزمایش های بین المللی اجرا كرده كه باتوجه به ماهیت ضدروسی این تدابیر، عصبانیت روس ها را در پی داشته است هر چند كه روسیه نیز در واكنش رزمایش هایی را در دریای سیاه و بالتیك و مناطق اروپایی خود برگزار كرده است.
'سرگئی لاوروف' وزیر امور خارجه روسیه در تازه ترین واكنش خود به اقدامات ناتو در نزدیكی مرزهای روسیه گفته است: سازمان پیمان آتلانتیك شمالی همچنان در حال و هوای جنگ سرد بسر می برد و از اصول آن پیروی می كند.
لاوروف همچنین ضمن انتقاد از رویكرد خصمانه ضدروسی كشورهای عضو ناتو در مساله كریمه، با بیان اینكه كشورهای عضو ناتو باید رویه خود را تغییر دهند، خاطرنشان كرد كه روسیه با اصطلاح 'اشغال كریمه' موافق نیست و وضعیت كنونی شبه جزیره كریمه توسط ساكنان آن در جریان همه پرسی سالم و آزاد تعیین شد.

** تشدید تنش ها در هفتادمین سالگرد تاسیس ناتو
چند روز پیش اعضای پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) برای گرامیداشت هفتادمین سالگرد تاسیس خود در آمریكا گردهم آمدند و در نتیجه گفت وگوهای خود بر اتخاذ تدابیر جدی تر علیه روسیه به توافق رسیدند تا پیامی به جهان داده شود كه تنش ها میان غرب و شرق بیش از هرزمانی افزایش خواهد یافت.
در اجلاس سران ناتو در واشنگتن تصمیم گرفته شد كه نیروهای بیشتری از ناتو به دریای سیاه اعزام شوند تا با طرح های مسكو برای تسلط بر این پهنه آبی مقابله كنند.
در چارچوب تلاش های ناتو، قرار است كه این پیمان با اوكراین رزمایش مشتركی را در دریای سیاه برگزار كند.
'پاول كلیمكین' وزیر خارجه اوكراین كه به حمایت كشورش از سوی ناتو در برابر روسیه پشتگرم شده اعلام كرد كه كی یف بدون درخواست اجازه از مسكو در دریای سیاه كشتیرانی خواهد كرد.
این اظهارات در حالی مطرح شده است كه هنوز چند ماهی از تنش دریایی میان روسیه و اوكراین نمی گذرد كه در آن مسكو به بهانه ورود غیرقانونی سه شناور اوكراینی بر روی آنها آتش گشود و ضمن توقیف شناورها، 24 ملوان آن را زندانی كرد.
در اجلاس ناتو در واشنگتن همچنین روسیه و چین تهدید اصلی فراروی ناتو خوانده شدند ضمن اینكه 'ینس استولتنبرگ' دبیركل ناتو، استالین رهبر شوروی را در ردیف 'آدولف هیتلر' و گروه داعش قرار داد.
وی گفت: آدولف هیتلر را نمی شد با اعتراض مسالمت آمیز، استالین را با حرف و داعش را با گفت وگو متوقف كرد.
نخستین واكنش را 'ماریا زاخارووا' سخنگوی دستگاه دیپلماسی روسیه به این سخنان داشت، او علاوه بر اینكه اظهارات دبیركل ناتو را احمقانه خواند، گفت: پس از هفت دهه آرزو می كنیم این سازمان به عقلانیت روی آورد.
می توان گفت این روزها روابط ناتو و روسیه اگر در بدترین شرایط قرار ندارد اما با سرعتی چشم گیر در مسیری حركت می كند كه خیلی ها از بابت آن ابراز نگرانی می كنند.
بسیاری از صاحبنظران انتظار دارند رویارویی سیاسی و تنش ها بین روسیه و بروكسل ادامه یابد و كانون این تنش ها نیز در سال جاری دریای سیاه باشد چرا كه روس ها در حال تقویت ناوگان خود در این منطقه هستند و خبر می رسد كه دو اسكادران شكاری های بمب افكن و نیز پیشرفته ترین تسلیحات موشكی ازجمله موشك های ساحل به دریای باستیون و موشك های پانتسیر-اس و مجموعه های پدافند موشكی اس-400 در كریمه مستقر شده اند تا این نقطه از جهان را به دژی مستحكم در برابر سازمان پیمان آتلانتیك شمالی تبدیل كند.
اروپام*391*1346**2040