به گزارش روز یكشنبه ایرنا، اواسط اسفند سال گذشته (1397) اداره اطلاعات انرژی آمریكا اعلام كرد، میزان تولید نفت این كشور با ثبت ركورد 12 میلیون و 100 هزار بشكه در روز، از عربستان و روسیه - رقبای اصلی آمریكا - سبقت گرفته است. همچنین صادرات نفت شیل آمریكا با ثبت ركورد سه میلیون و 360 هزار بشكه در روز، برای نخستین بار از تولید 2 میلیون و 800 هزار بشكه‌ای ایران عبور كرد.
روند رو به رشد تولید نفت آمریكا در این سالها رو به فزونی بوده و پیش بینی شده در سال 2019 میلادی با رشد یك میلیون بشكه‌ای تولید نفت همراه باشد. این مساله سبب شده تا واردات نفت آمریكا از كشورهای عضو اوپك به كمترین میزان در 32 سال گذشته برسد.
آمریكا اكنون روزانه 2.18 میلیون بشكه نفت از كشورهای عضو اتحادیه صادركنندگان نفت(اوپك) وارد می‌كند. این كشور در سال 2008 میلادی نزدیك به 386 میلیارد دلار صرف واردات نفت كرده بود كه در سال 2018 میلادی به 53 میلیارد دلار كاهش یافته است.
'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریكا كه از موافقان افزایش نفت شیل و استقلال این كشور در بخش انرژی است، بارها از كشورهای تولیدكننده نفت بویژه اعضای اوپك خواسته تا با افزایش میزان تولید، به كاهش قیمت نفت كمك كنند.
با این حال، وضعیت حاكم بر كشورهای تولیدكننده نفت و تحریم‌های نفتی آمریكا علیه چند كشور تولیدكننده سبب شده تا بهای نفت (برنت) در جمعه گذشته برای نخستین بار در سال جاری میلادی از مرز 70 دلار عبور كند. قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریكا نیز در پایان معاملات روز جمعه با 98 سنت افزایش به 63 دلار و 8 سنت رسید.
این افزایش قیمتها، از یك سو نرخ سوخت را در كشورهای واردكننده نفت از جمله آمریكا افزایش می‌دهد كه ترامپ با این روند مخالف است و از سوی دیگر یك نیاز برای ادامه تولید نفت شیل محسوب می‌شود، زیرا تولید پرهزینه نفت شیل، با قیمت بالای نفت در بازارهای جهانی امكانپذیر است.
رئیس جمهوری آمریكا اوایل فروردین سال جاری در پیامی توئیتری با اشاره به آسیب پذیر شدن بازار نفت و افزایش قیمت این حامل انرژی، افزایش عرصه نفت از سوی سازمان كشورهای صادركننده نفت (اوپك) را خواستار شد؛ آن هم در حالیكه با اعمال تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران و ونزوئلا - دو كشور عضو اوپك - سبب كاهش تولید نفت این سازمان شده است.
رئیس جمهوری آمریكا سال گذشته، چند بار خواستار افزایش عرضه اوپك شد اما اعضای این سازمان با آن مخالفت كردند.
دونالد ترامپ برای تحقق اهداف خود، با همكاری عربستان و چند كشور تلاش كرد میزان تولید نفت را افزایش دهد تا با كاهش قیمت جهانی نفت، شرایط برای تحریم نفت ایران فراهم شود.
آمریكا امیدوار بود از این طریق، در زمان برگزاری نشست 175 (آذر ماه 97) در وین پایتخت اتریش، فشارها به ایران را تشدید كند و برای این منظور، نماینده ویژه‌ای عازم وین كرد اما بدلیل ایستادگی ایران بار دیگر شكست خورد.
كشورهای عضو اوپك همراه با برخی تولیدكنندگان غیراوپك در نشست آذر سال گذشته توافق كردند كه عرضه نفت به بازار را به میزان یك میلیون و 200 هزار بشكه كاهش دهند اما ایران از این كاهش مستثنی شد.
** تلاش برای انزوا و كنترل اوپك
تلاش آمریكا برای به حاشیه راندن اعضای اوپك با هدف بی‌اثر سازی اقدمات این سازمان و یكه‌تازی در بازار انرژی در دوره ترامپ شدت یافته بگونه‌ای كه رئیس جمهوری آمریكا اردیبهشت سال گذشته با خروج از برجام، تحریم‌های رفع شده از سوی این توافق را علیه ایران بازگرداند و از آبان سال گذشته تحریم‌های نفتی علیه ایران را اجرایی كرد.
به صفر رساندن صادرات نفت ایران، سیاست اعلامی رئیس جمهوری آمریكا است اما نگرانی از افزایش شدید قیمت نفت سبب شده، مجبور شود هشت كشور خریدار نفت ایران را از این تحریم‌های نفتی خود معاف كند. مقام‌های كاخ سفید در هفته های اخیر دور جدید حملات روانی خود علیه ملت ایران را آغاز كرده و مدعی شده‌اند با پایان یافتن مهلت 6 ماهه به خریداران نفت ایران، دیگر این زمان تمدید نخواهد شد.
اما شبكه 'سی.ان.بی.سی' آمریكا به نقل از كارشناسان و تحلیلگران اعلام كرد كه تلاش واشنگتن برای قطع صادرات نفت ایران به احتمال بسیار زیاد شكست خواهد خورد و در نهایت معافیت تحریمی پنج كشور از خرید نفت ایران را تمدید می كند زیرا ترامپ قصد دارد پیش از انتخابات ریاست جمهوری 2020 مانع از افزایش بهای بنزین شود.
سیاست‌های تحریم نفتی آمریكا محدود به ایران نشده و به ونزوئلا - از دیگر اعضای اوپك - نیز رسیده است.
«خوان گوایدو» رهبر حزب مخالف دولت ونزوئلا، بهمن سال گذشته با حضور در جمع هوادارانش، خود را رئیس جمهوری این كشور خواند.
وی «نیكلاس مادورو» را فاقد مشروعیت برای این مسند دانست و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را خواستار شد.
بدنبال آن، ترامپ و شماری از كشورهای منطقه و اروپایی از وی حمایت كرده و او را به عنوان رئیس دولت موقت به رسمیت شناختند.
بهانه ترامپ این است كه مادورو در انتخابات اخیر ریاست جمهوری این كشور، به صورت دمكراتیك انتخاب نشده است.
كاخ سفید برای مقابله با مادورو، تحریم‌های مالی و نفتی علیه دولت وی را كلید زد و اكنون دامنه تحریم را با هدف ضربه زدن به صنعت نفت ونزوئلا افزایش داده است.
آمریكا اكنون سیاست تحریم تولیدكنندگان بزرگ نفت دنیا را به شیوه‌های مختلف دنبال كرده و حتی دامنه آن به روسیه نیز كشانده و این كشور را از نظر توسعه‌ای در بازار نفت تحریم كرده است.
اقدامات آمریكا علیه تولیدكنندگان نفت، صدای انتقاد و اعتراض كشورهای تولیدكننده نفت را درآورده به طوری كه هفته گذشته «نیكلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت روسیه تصریح كرد كه هدف اصلی از اقدامات آمریكا در مورد ونزوئلا و ایران كنترل اوپك است.
وی گفت: «هدف راهبردی آمریكا، قرار گرفتن در صدر صادركنندگان نفت در جهان، تعیین اصول مورد نظر خود بر بازار جهانی نفت و تحمیل اراده اش بر اوپك است؛ به همین دلیل آنها ایران و روسیه را تحریم می‌كنند و می‌خواهند كنترل نفت ونزوئلا را در دست بگیرند؛ مراكز پالایش نفت در جنوب آمریكا نیز اكنون آماده استفاده از نفت ارزان قیمت ونزوئلاست.»
«آلكساندر نواك» وزیر انرژی روسیه نیز ضمن آنكه تحریم‌های آمریكا علیه ایران و ونزوئلا را غیرقانونی و اقدامی یك طرفه دانست، تاكید كرد كه چنین اقدامی سبب سردرگمی در بازار جهانی نفت می‌شود.
با وجود سبقت گرفتن آمریكا در تولید طلای سیاه، اما روسیه به دلیل فروش گسترده نفت و گاز، رهبر كشورهای صادركننده نفت غیراوپك محسوب می‌شود و با همراهی اعضای اوپك، نقش ویژه‌ای در كنترل قیمت نفت در بازار جهانی دارند، بنابراین تلاش ترامپ بر فشار بر اعضای اوپك، سیاستی در جهت به حاشیه راندن نقش این سازمان و روسیه در بازار انرژی جهان محسوب می‌شود.
«فئودور لوكیانف» رئیس علمی باشگاه سیاسی 'والدای' روسیه نیز با بیان اینكه آمریكا بیشتر تولیدكنندگان بزرگ نفت را تحریم كرده، معتقد است كاخ سفید می‌خواهد از این طریق، نبض بازار جهانی نفت را در دست بگیرد.
وی كه عضو هیات رئیسه سازمان غیردولتی «شورای سیاست خارجی روسیه» است به ایرنا گفت: متاسفانه برخی تولیدكنندگان عمده نفت همچون عربستان سعودی، آمریكا را در این عرصه همراهی می كنند.
لوكیانف تصریح كرد، برای اینكه نقشه آمریكا درباره بازار جهانی نفت خنثی شود باید تلاش‌ها برای مقابله با تحریم‌ها مضاعف و همكاری در این زمینه سازمان یافته‌تر شود. «ایران، روسیه، ونزوئلا، چین، هند و كشورهای دیگری كه خارج از دایره كنترل آمریكا هستند باید ساختار همكاری‌های خود را گسترش داده و همه تلاش آنها، مقابله با تحریم‌های آمریكا و گسترش حمایت‌های دولتی از طرح‌های استراتژیك باشد.»
** آیا تیر «نوپك» به سنگ می‌خورد؟
اواسط بهمن سال گذشته، كمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریكا با هدف سهم‌خواهی این كشور در تعین قیمت نفت و خارج كردن انحصار قیمت از دست اوپك، طرح «قانون نه به كارتل‌های تولیدكننده و صادرات كننده نفت» ('نوپك' - NOPEC bill) را تصویب كرد كه براساس آن، اوپك یك كارتل معرفی شده و مصداق مقررات ضد انحصار می‌شود.
در صورت تصویب این قانون در كنگره، راه برای شكایت علیه این سازمان و محكومیت آن فراهم خواهد شد.
در واقع كنگره تلاش دارد با تصویب نهایی، هیچ سازمان تولیدكننده و صادركننده نفتی نتواند در تغییر سطح تولید و قیمتها دخالت داشته و سبب افزایش یا كاهش نرخ‌ها در بازار جهانی شود. این لایحه كه قانون «هیچ كارتل تولیدكننده و صادركننده» یا «نوپك» نام دارد همواره با مخالفت رئیسان جمهوری در آمریكا روبرو بود اما دولت ترامپ، حمایت خود از این رویكرد را اعلام كرده است.
ترامپ سالها منتقد اوپك بوده و در زمان تبلیغات انتخاباتی سال 2016، جنگ لفظی وی در این زمینه به رسانه‌‌های بین‌المللی نیز كشیده شد.
ترامپ در آن زمان وعده داده بود استقلال انرژی آمریكا را از دشمنان و كارتل‌های نفتی پس گرفته و یك استقلال انرژی آمریكایی كامل ایجاد می‌كند.
موضوع «نوپك» به سال 2000 باز می‌گردد.
رئیسان جمهوری سابق آمریكا همچون 'جرج دبلیو بوش' و 'باراك اوباما' تهدید كرده بودند اگر این لایحه به عنوان قانون تصویب شود، از قدرت وتوی خود برای متوقف كردن آن استفاده می‌كنند.
مجلس نمایندگان آمریكا در سال 2007 لایحه مشابهی تصویب كرد و حتی در مجلس سنا نیز رای آورد اما با مخالفت كاخ سفید روبرو شد.
«محمد باركیندو» دبیركل اوپك نیز همان زمان در واكنش به این طرح كنگره اعلام كرد كه این سازمان یك كارتل نیست و در زمینه تثبیت قیمتها فعالیت نمی‌كند. این قضاوت نادرستی است كه ما را به چنین امری متهم كنند. اوپك یك سازمان باز و شفاف است كه بر كمك به بازار نفت برای حفظ توازن بر مبنایی پایدار تمركز دارد و این مساله، الزامی بنیادین برای سرمایه‌گذاران است. صنعت بین‌المللی نفت برای برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری به روشی پیش‌بینی‌پذیر با هدف تضمین عرضه آینده، نیازمند ثبات بازار است.
مطرح شدن لایحه 'نوپك'، عربستان از متحدان همیشگی كاخ سفید را نگران كرده آن هم در حالیكه ریاض بارها همراهی خود با ترامپ را در زمان خروج آمریكا از برجام با جبران كاهش صادرات نفت ایران اعلام ثابت كرده بود.
اكنون با عیان شدن سیاست واشنگتن برای یكه تازی در عرصه انرژی جهان و به حاشیه راندن قدرت نفت خاورمیانه، ریاض، كاخ سفید را تهدید كرده در صورت تصویب و اجرای «نوپك»، واحد پولی دلار را در معاملات نفتی خود كنار می‌گذارد.
رویترز روز جمعه 16 فروردین سال جاری ضمن اعلام این خبر از قول سه منبع آگاه (بدون نام بردن از آنها) اضافه كرد: این تهدید عربستان در دیدار مقام‌های ارشد انرژی دو كشور مطرح و درباره این موضوع حتی در اجلاس اوپك نیز مذاكره شده است.
به اذعان كارشناسان بازار انرژی، هدف «نوپك»، متلاشی كردن اتحاد اوپك با روسیه و دیگر تولیدكنندگان غیراوپك است.
موضوعی كه آذر سال گذشته واكنش غیرمترقبه «خالد الفالح» وزیر انرژی عربستان را نیز به همراه داشت.
وی گفت: «آمریكا در موضعی نیست كه برای اوپك تعیین تكلیف كند و ما به اجازه كسی برای پایین آوردن سطح تولید نیاز نداریم».
ریاض با احساس خطر از پیامدهای سنگین نوپك كه فروپاشی اوپك از یك سو و دست بالای آمریكا بر بازار انرژی را به همراه خواهد داشت، به نوعی اینگونه نشان داده كه می خواهد با اوپك همسو شده و به حفظ انسجام آن و جایگاه خود بپردازد.
اوپك، یك سوم از 99 میلیون بشكه نفتی كه هر روز در جهان تولید می‌شود را به خود اختصاص می‌دهد.
در اساسنامه اوپك درباره اهداف اصلی این سازمان آمده است: «هماهنگی و یكپارچه‌سازی سیاست‌های نفت كشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تأمین منافع جمعی، طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار نفت بین‌المللی با هدف از بین بردن نوسان‌های مضر و غیر ضروری؛ توجه خاص به ضرورت فراهم كردن درآمد ثابت برای كشورهای تولیدكننده نفت و تأمین نفت كشورهای مصرف‌كننده به صورت كارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی.
كشورهای وابسته به اقتصاد نفتی در جهان بویژه عربستان سعودی به خوبی آگاهند كه سلطه آمریكا بر بازار انرژی، راه را برای بازی كاخ سفید با سیاست‌های داخلی و خارجی این كشورها مهیا كرده و استعمارگری جدیدی بر آنها حاكم خواهد كرد.
اكنون باید دید این كشور و دیگر متحدان عضو اوپك آمریكا كه همیشه به هر نحوی، خود را با سیاست‌های سلطه‌گری آمریكا همسو كرده‌اند، آیا می‌توانند سنگ بزرگ 'نوپك' را از سر اوپك دور كنند و یا شاهد پایان عمر این سازمان حدود 60 ساله خواهیم بود.
اروپام ** 2023 ** 1071
تاریخ انتشار: ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۰:۲۱
تهران - ایرنا - دامنه رویكردهای سلطه طلبانه اقتصادی آمریكا در جهان در چند سال اخیر رو به فزونی گذاشته بگونه‌ای كه اكنون با افزایش تولید «نفت شیل» در این كشور، كاخ سفید رویكرد «تحریم نفتی» دیگر تولیدكنندگان و خارج كردن اوپك از دایره تصمیم سازی بازار انرژی را دنبال می‌كند تا رویای خود را برای تسلط بر بازار نفت محقق سازد.