اين تصاوير يك ماه بعد از آن منتشر مي‌شود كه مجلس نمايندگان ايالات متحده امريكا در گزارشي از مذاكرات پشت پرده و محرمانه ميان واشنگتن و رياض خبر داده و از انتقال فناوري‌هاي حساس اتمي به رياض بدون «ايجاد ساز و كارهاي لازم» اظهار نگراني كرده بود. با اين حال جمعه شب، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، يوكيو آمانو ضمن اظهار اين نكته كه ساخت اين رآكتور هسته‌اي در عربستان سعودي، رويدادي محرمانه نيست و آژانس پيش از اين از اقدامات عربستان براي ساخت اين رآكتور پژوهشي اطلاع داشته است، تاكيد كرد: «عربستان سعودي پيش از واردات و تزريق هرگونه سوخت هسته‌اي به اين رآكتور بايد پادمان‌ها و بازرسي‌ها آژانس را قبول كند.»
به گفته يوكيو آمانو، پادشاهي عربستان سعودي در برابر درخواست آژانس براي بازرسي از تاسيسات اتمي اين كشور هنوز جواب دقيقي نداده است. آمانو در نشست خبري جمعه شب خود تاكيد كرد: «آنها نه هنوز گفته‌اند نه و نه هنوز گفته‌اند بله، از ما وقت خواسته‌اند تا روي آن فكر كنند.» به گفته يوكيو آمانو، آژانس از سال 2014 از برنامه ساخت اين رآكتور با خبر بوده و با مقام‌هاي عربستان در تماس است. عربستان سعودي پيمان جهاني عدم اشاعه هسته‌اي NPT را سال 1988 امضا كرده اما از امضاي پروتكل‌هاي الحاقي اين پيمان خودداري كرده است.
اولين رآكتور هسته‌اي در خاك عربستان سعودي كه گفته مي‌شود قرار است تا پايان سال 2019 تكميل شود، يك رآكتور كوچك پژوهشي در نزديكي رياض، در شهرك علم و فناوري شاه عبدالعزيز است. بر اساس اطلاعات موجود اين راكتور پژوهشي با توان 30 كيلووات توسط كمپاني دولتي Invap SE آرژانتين در حال تكميل است. بر اساس برنامه بلندپروازانه چشم‌انداز 2030 سعودي كه وليعهد اين كشور تهيه كرده، دولت عربستان قرار است طي يك دهه آينده بيش از 80 ميليارد دلار براي ساخت 16 رآكتور هسته‌اي در اين كشور سرمايه‌گذاري كند.
پيتر كوژنيك، كارشناس ارشد مسائل هسته‌اي به راشا تودي مي‌گويد: «آنها به صورت پيوسته پشت پرده براي افزايش توان هسته‌اي خود تلاش مي‌كنند. اين تلاش‌ها به واقع باعث وحشت ناظراني شده است كه نگران تلاش پادشاهي سعودي براي دستيابي به سلاح هسته‌اي هستند. در دهه 1990 سعودي‌ها از امضاي پروتكل‌هاي الحاقي پيمان عدم اشاعه هسته‌اي خودداري كردند؛ اجراي اين پروتكل‌ها مي‌تواند عاملي اطمينان بخش براي جلوگيري از توسعه توانايي‌ها اتمي كشورها براي ساخت سلاح‌هاي كشتار جمعي باشد.»
دولت عربستان سعودي بر اساس پروتكل «مقدار ناچيز» (SQP) كه در سال 2005 مورد پذيرش اين كشور و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار گرفته است، به دليل فقدان برنامه هسته‌اي قابل توجه از اجراي بازرسي‌هاي جامع و پادمان‌هاي NPT معاف است؛ اما در صورت تلاش براي استفاده از مواد شكاف‌پذير بايد در مدتي مشخص پيش از تهيه اين مواد، آژانس را از توقف اجراي پروتكل مقدار ناچيز خبردار كند، وگرنه اقداماتش نقض پيمان محسوب خواهد شد. بر اساس گفته‌هاي مديركل آژانس به محض اينكه تلاش براي راه‌اندازي راكتور جديد آغاز شود، به صورت خودكار دولت عربستان سعودي مشمول پادمان‌هاي آژانس خواهد شد.
آمانو تاكيد كرد: «در حال حاضر هيچ ماده شكاف‌پذيري وارد اين كشور نشده است، در نتيجه عملا نمي‌توان گفت كه انحراف يا نقضي از سوي آنها رخ داده باشد.» رابرت كلي، ديپلمات پيشين امريكايي و از بازرسان پيشين آژانس مي‌گويد: «سعودي‌ها 30 سال است كه براي امضاي يك توافق جامع هسته‌اي تعلل مي‌كنند، اما اگر بخواهند اين رآكتور پژوهشي را راه‌اندازي كنند، ناگزير خواهند شد كه زير بار تعهدات بين‌المللي هسته‌اي بروند. من ترديدي ندارم كه اگر دولت عربستان تعهدات بين‌المللي‌اش را اجرا نكند، كمپاني آرژانتيني حاضر به تكميل پروژه و ارسال سوخت براي آنها نخواهد شد.»
**واكنش امريكا
در شرايطي كه انتقادها از دولت دونالد ترامپ در ايالات متحده امريكا براي اعمال استانداردهاي دوگانه در برابر كشورهايي مانند ايران و عربستان جدي‌تر مي‌شود و اظهار نگراني‌ها در مورد توافق‌هاي پشت‌پرده واشنگتن با دولت سعودي بيشتر مي‌شود، مايك پومپئو، وزير خارجه امريكا در گفت‌وگويي با شبكه خبري سي‌بي‌اس امريكا تاكيد كرد امريكا اجازه نخواهد داد پادشاهي عربستان سعودي به سلاح هسته‌اي دست پيدا كند. پومپئو در اين مصاحبه در پاسخ به سوالي در مورد احتمال انتقال فناوري‌هاي هسته‌اي نظامي به عربستان سعودي تاكيد كرد: «ما در هيچ جاي دنيا اجازه چنين اتفاقي را نخواهيم داد. رييس‌جمهور كاملا از اهميت تهديد اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي آگاه است.»
طي هفته‌هاي گذشته مذاكرات پنهاني ريك پري، وزير انرژي ايالات متحده و جارد كوشنر، داماد رييس‌جمهور با دولت عربستان سعودي براي ساخت رآكتورهاي هسته‌اي در عربستان سعودي، بدون امضاي هيچ توافقنامه‌اي در مورد لزوم رعايت مسائل امنيتي و تعهد به عدم اشاعه سلاح‌هاي هسته‌اي در امريكا مورد توجه قرار گرفته است. به‌ويژه كه محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند و جنجالي پادشاهي سعودي پيش از اين علنا در مصاحبه‌اي تهديد كرده بود كه قصد دارد «در صورت دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي، چنين سلاح‌هايي را توليد كند.»
هر چند جمهوري اسلامي ايران همواره هرگونه تلاش براي دستيابي به سلاح هسته‌اي را رد كرده است، اما رهبران سعودي علنا جهان را به ساخت چنين سلاح‌هاي تهديد كرده‌اند. يوكيو آمانو كه براي ديدار با مقام‌هاي امريكايي از جمله مايك پومپئو، وزير خارجه، ريك پري، وزير انرژي و جان بولتون، مشاور امنيت ملي اين كشور به واشنگتن سفر كرده است، در نشست خبري بعد از ديدارهاي خود تاكيد كرد كه همچنان بر اجراي كامل تعهدات ايران در مورد پيمان عدم اشاعه اطمينان كامل دارد. نهاد تحت مديريت آمانو تاكنون در 14 گزارش متوالي اجراي تمامي تعهدات ايران در پيمان عدم اشاعه (NPT) و برجام را مورد تاييد قرار داده است.
به گزارش رويترز، كمتر از يك هفته پيش نمايندگان سناي امريكا از وزير انرژي اين كشور ريك پري خواستند كه جزييات مربوط به موافقت‌هاي ادعايي دولت ترامپ براي انتقال فناوري هسته‌اي امريكا به عربستان سعودي را در اختيار كنگره قرار دهد. در شرايطي كه بر اساس ماده 123 قانون انرژي اتمي امريكا، دولت موظف است پيش از انتقال فناوري‌هاي حساس هسته‌اي، توافق جامع عدم اشاعه دوجانبه با كشور دريافت‌كننده فناوري امضا كنند، نمايندگان امريكايي اظهار نگراني مي‌كنند كه دولت ترامپ بدون توجه به اين قانون و به دليل منافع اقتصادي شخصي خود يا اطرافيانش در مورد برنامه هسته‌اي عربستان سعودي اقدام كرده باشد.
منبع: روزنامه اعتماد؛ 1398،01،18
گروه اطلاع رساني**2059**2002
تاریخ انتشار: ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۱:۰۵
تهران- ايرنا- انتشار تصاويري از تاسيسات هسته‌اي عربستان سعودي در نزديكي رياض كه نشان مي‌دهد اولين رآكتور هسته‌اي اين پادشاهي در حال تكميل است، باعث جنجال رسانه‌اي شده است.