سيل گلستان مي توانست فاجعه ملي باشد

ابوطالب قزلسفلو در مصاحبه با ايرنا، گفت: تفاوت سيل امسال گلستان با سال هاي 81 و 84 اينجاست كه در حوادث قبلي بارش ها سطوح محدودي از استان را تحت تاثير قرار مي داد يا به روايتي نقطه اي بود ولي اين بار در وسعتي حدود يك ميليون هكتار از استان با بارش كم سابقه به ميزان 103 تا 350 ميلي متر در يك بازه زماني 30 ساعته باريد.
به گفته وي، باران هايي كه از اواخر اسفند سال 97 شروع شد، تمامي سطح گلستان را در برگرفت بطوري كه همزمان از علي آباد، خراسان شمالي، ارتفاعات گليداغ، جنگل گلستان، دهانه محمد آباد، زرين گل، راميان و خوش ييلاق آب باران سرازير شده و به سرچشمه هاي گرگان رود پيوست و كليه رودخانه هاي استان در روز 28 اسفند پر آب بود و سرانجام در روز اول فروردين به آق قلا رسيد.
شدت بارش ها بي سابقه بود؛ بطوري كه كمترين ميزان مربوط به چنارلي با 100 ميلي متر و بيشترين به توسكاچال با 317 ميلي متر و در برخي نقاط تا 353 ميلي متر بود.
قزلسفلو در ارتباط با تاثير طرح هاي آبخيزداري استان بر مديريت سيلاب امسال گفت، بعد از سيلاب سال 81 جنگل گلستان با اساتيد دانشگاهي و محققان آژانس همكاري هاي بين المللي ژاپن (جاييكا) وارد تعامل شديم و از تجارب آنان در بحث آبخيزداري استفاده كرديم و آن مطالعات مبناي پروژه هاي بعدي آبخيزداري گلستان شد.

عبدالرحيم لطفي معاون فني و آبخيزداري اداره كل منابع طبيعي استان گلستان هم در ارتباط با سيل اخير استان تاكيد كرد كه گلستان داراي 2 ميليون و 50 هزار هكتار مراتع است كه از اين مقدار يك ميليون و 700 هزار هكتار نياز به عمليات آبخيزداري دارد و منابع طبيعي مطالعات فاز يك براي اجراي طرح هاي مختلف را بطور كامل انجام داده و مطالعات فاز 2 در حال اجراست.
وي با يادآوري اينكه تاكنون طرح هاي آبخيزداري به مساحت 530 هزار هكتار اجرا شده، در بيان جزييات اين طرح ها گفت: تاكنون 145 بند خاكي، 420 سازه سنگ ملاتي و بتني، 1200 سازه گابيوني (فيلتر كننده جريان)، 46 مورد سازه سرشاخگي و كنترل كننده جريان هاي واريزي اجرا كرده ايم.
وي افزود طي 10 سال اخير 16 هزار هكتار جنگل كاري و درختكاري مثمره در گلستان انجام داديم كه با احتساب اين رقم كل جنگل كاري انجام شده از ابتداي انقلاب تاكنون به رقم حدودا 80 هزار هكتار رسيده است. همچنين 15 هزار هكتار اصلاح و احياء مراتع ، شامل بوته كاري، كپه كاري و ذخيره نزولات و نيز بذر پاشي داشته ايم.
لطفي در پاسخ به اينكه اين عمليات و طرح ها چه تاثيري در سيل اخير داشته؟ گفت كه با اجراي اين طرح ها دستكم 70 ميليون متر مكعب آب در سيل اخير مديريت شد. اجراي اين طرح ها نقش زيادي در حفاظت از شهرهاي آزادشهر و راميان در شرق گلستان و نوكنده و بندرگز و كردكوي در غرب استان داشت و اين شهرها در امان ماند يا از شدت سيلاب در مناطق سيلزده بويژه آق قلا جلوگيري كرد و از تلفات بيشتر انساني كاست.
معاون فني و آبخيزداري گلستان مي گويد: اگر اين طرح ها اجرا نشده بود، سرعت حركت 'آب روان ها' از بالادست ارتفاعات به حدي شديد مي شد كه خسارات در آق قلا و گميشان به چند برابر افزايش مي يافت بويژه آنكه شدت بارش ها در شرق استان بيشتر هم بوده است.
وي افزود: همچنين طرح هاي آبخيزداري، جاده راميان به شاهرود از مسير اولنگ را هم حفظ كرد.
لطفي، با بيان اينكه كليه طرح هاي توسعه بايد بر اساس طرح جامع انجام شود، اضافه كرد به عنوان مثال از اين پس شهر آق قلا مي بايست به سمتي توسعه يابد كه در اثر طغيان گرگان رود متاثر نشود چرا كه اين اولين سيل آق قلا نبود و آخرين هم نخواهد بود از همين رو شهر بايد از بستر رودخانه فاصله بگيرد.
وي از جمله مهمترين راهكارهاي مقابله با سيل را برطرف كردن نقايص زيرساختي مانند جاده ها و پل ها دانست و گفت اولويت بعدي آموزش مردم براي روبه رو شدن با اين پديده طبيعي است و ديگر اولويت نيز همگاني كردن بيمه است.

*پاسخ طبيعت دردناك است
بلاياي طبيعي، بخشي از زندگي در روي زمين است و همواره با بشر همزاد بوده است، نه پاياني دارد و نه مي توان جلو وقوع آن را گرفت، اما اين پاسخ طبيعت به بي تدبيري هاي بشر بوده كه همواره سخت و دردناك بوده است.
سيل يكي از بلايايي است كه در دنيا بالاترين سهم از خسارات بلاياي طبيعي را دارد و يك چالش جهاني محسوب مي شود و مختص ايران هم نيست، حتي كشورهاي پيشرفته اي مانند آلمان، ژاپن و آمريكا هم با آن دست بگريبانند.
بنابراين در اينكه سيل يك پديده طبيعي است و ارتباط مستقيمي با شرايط آب و هوايي و تغييرات اقليمي دارد بحثي وجود ندارد به همين دليل است كه مي گويند سيل قابل كنترل و مهار نيست بلكه بايد مديريت شود تا تلفات جاني و خسارات مالي آن به حداقل برسد.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان گلستان درباره سيل اخير مي گويد: وقتي سيل با حجم عظيمي از آب به حركت درآمد، بايد از جايي عبور كند كه آن هم بستر خودش است، به معناي ديگر مسيري كه طبيعت برايش پيش بيني كرده است، اما وقتي راه آن را بستيم، آيا آب از حركت مي ايستد؟
نكته مهمي كه مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان گلستان به آن اشاره كرد، ظرفيت نگهداشت خاك است كه به دليل قرار گرفتن در شرايط 'تر سالي' اين ظرفيت هم به شدت كاهش يافته و در سيل اخير نتوانست مقدار زيادي از آب حاصل از باران را جذب كند و به روان آب يا هرز اب تبديل شد.
قزلسفلو، توجه به تغييرات آب و هوايي را يك اصل در برنامه ريزي ها و تصميم گيري ها دانست و گفت هم اكنون در استان گلستان اين مساله را خيلي واضح شاهديم؛ پارسال همين موقع يعني فروردين دما چقدر بود، امسال چقدر است؟ پارسال هر 3 استان شمالي در پي گرماي 35 درجه درگير آتش سوزي بود و امسال درگير سيل شد و اينها مربوط به تغييرات اقليمي است.
مديركل منابع طبيعي استان گلستان، با اشاره به گرم شدن زمين كه مسبب تغييرات اقليمي است، گفت: با هر درجه افزايش دماي زمين ظرفيت نگهداشت رطوبت توسط اتمسفر جو 7 درصد افزايش مي يابد بنابراين ابرها بارش زاتر مي شوند و در عين بارش ها سهمگين تر و از همين رو شرايط در آينده بدتر خواهد بود.
وي تاكيد دارد، براي رويارويي با اين پديده جوي بايد اقدامات تخفيف دهنده و سازگار كننده را در دستور كار قرار دهيم چنانچه دنيا هم به اين سو رفته است.
قزلسفلو گفت: بدون تعارف پيش بيني ما اين است كه شرايط سخت تر خواهد شد و بايد با آن روبه رو شويم؛ هم سيل و هم خشكسالي را داريم و سيل در هر فصلي ممكن است رخ دهد بنابراين بايد با اين شرايط كنار بياييم.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان گلستان همچنين در بيان علل و عوامل شكل دهنده مصنوعي سيل نيز گفت، سيل يك پديده طبيعي است كه براساس تغييرات جوي و افزايش بارش ها بطور طبيعي شكل مي گيرد اما يكسري عوامل انساني هم در شدت بخشيدن به سيلاب ها تاثير زيادي دارد، از جمله؛
- دهنه هاي پل ها و آب گذرهاي جاده اي نامناسب است.
- عدم سيستم هشدار سيل؛ اين سيستمي تركيبي است و از تجهيزات مخابراتي، هواشناسي، ايستگاه هاي هيدرومتري (سنجش آب) تشكيل مي شود. بسياري از نقاط شهرهاي كشور اعم از گلستان و مازندران و تهران نياز دارند. اگر اين سيستم بود، از تلفات اخير سيل شيراز كاسته مي شد.
- مبحث آمايش سرزمين بايد جدي گرفته شود و مبناي كليه برنامه ريزي ها و طرح هاي توسعه باشد.
- اجراي سطح بندي ساختمان هاي داخل حريم همانند ساير كشورها كه از 3 سطح 'ممنوعيت'، 'هشدار' و 'اخطار' تشكيل مي شود.
- حاكميت نگاه تخصصي در اجراي پروژه ها ؛ جاده و راه آهن زده ايم، اما آب گذر يا پل هايي كه براي شرايط اضطراري لازم است ندارند. مثلا كمربندي شهر آق قلا كه در غرب و پايين دست رودخانه ساخته شده در سيل اخير به مخزن يك سد بزرگ تبديل شد، درحالي كه مي بايست كمربندي با رعايت اصول مهندسي در بخش شرقي احداث مي شد. بايد در اجراي پروژه ها هزينه اي نگاه نكنيم چرا كه كار اصولي، حرفه اي و ريشه اي، كار سرمايه اي محسوب مي شود، بطوري كه به هر ميزان و به هر دليل كه از هزينه بيشتر در اجراي پروژه ها زده باشيم، امروز در سيل گلستان ده ها و شايد صدها برابر خسارت ديده ايم
- پاسخگو كردن مشاورين پروژه ها؛ به نظر مي رسد اين مشاورين هيچ مسئوليتي در قبال طراح ها و محاسباتي كه انجام مي دهند ندارند و پاسخگو نيستند، درحالي كه در تمام دنيا كساني كه سيستمي را طراحي مي كنند بايد پاسخگو باشند. مثلا طرح كمربندي آق قلا !
1770//2729