تعهدات برجامي اروپا، از حرف تا عمل

به گزارش ايرنا، برجام به عنوان يك توافق بين المللي همواره نقش بي بديلي درمناسبات بين المللي داشته است،دراين چارچوب بازتاكيد و بازتاييد برجام مي تواند نگاه مثبت جامعه جهاني را نسبت به ايران به دنبال داشته باشد.اما به نظر مي رسد كه در فضاي كنوني بين المللي تنها بازتاييد و بازتاكيد بر اجراي برجام نمي تواند منافع هيچكدام از طرف هاي برجامي به ويژه جمهوري اسلامي ايران را تامين كند.
طي روزهاي اخير اگرچه برخي مقام هاي سياسي اروپا با پرداختن به توافق برجام بر تداوم آن تاكيد داشته اند، اما انفعال اروپا در بلندمدت و درقبال عمل به تعهدات برجامي مي تواند آينده اين توافق را با خطر مواجه سازد.
'ژان ايو لودريان' وزير خارجه فرانسه شامگاه جمعه در گفت وگو با رسانه ها در پاسخ به اين پرسش كه بعد از تصميم آمريكايي ها در اعلام كردن سپاه پاسداران به عنوان گروه تروريستي خارجي با توجه به نقش برتري كه در اقتصاد ايران دارد، به شركت‌هاي فرانسوي كه مايل به تجارت با ايران براي اجراي طرح‌هايشان دارند چه توصيه اي داريد، افزود: روابط اقتصادي با ايران برپايه توافق هسته اي است كه زمينه‌هاي اقدامات برابر يا نابرابر را با اين كشور فراهم مي كند و براساس مقررات اروپا ترجمه شده است.
وي گفت:بعد ازخروج آمريكا از توافق هسته اي و اعمال تحريم ها روي ايران كه باعث تاسف ما شد، اروپا تصميم به حفظ برجام دارد تا زماني كه ايران به تعهد خود عمل كند.
وي ادامه داد:درقالب همكاري‌هاي فرانسه، آلمان و بريتانيا، مكانيزم مالي اينستكس اجرا شد كه بايد زمينه تحقق معاملات مالي را براي شركت‌ها و بازرگاناني كه مايل به برقراري روابط تجاري با ايران هستند آسان كند و در چهارچوب قوانين اروپا باشد.
اما پيش از اين، «حسن روحاني» رييس جمهوري كشورمان در آيين سيزدهمين سالروز ملي فناوري هسته‌اي، هشداري جدي به طرف اروپايي براي اتخاذ رويكردي مسوولانه تر در برابر ايران داد.
روحاني در اين مراسم گفت:يكي از اعضاي گروه 1+5، تمام تعهدات خود را زير پا گذاشته و نشان داده است كه قابل اعتماد در جهان نيست، از اين رو به آن گروه پنج مي‌گويم به وظايف خود توجه كنيد، ما صبر مي‌كنيم و تاكنون صبر كرده‌ايم اما صبر آستانه‌اي دارد و در آن آستانه ممكن است دولت و ملت ايران قدم ديگري بردارند؛ براي آن روز هم فكر كنيد.
دونالد ترامپ رييس جمهوري آمريكا روز 18 ارديبهشت 97درسخناني خروج اين كشور از توافق بين المللي ايران و 1+5 و بازگرداندن تحريم ها عليه ايران را اعلام كرد. اين تصميم آمريكا با مخالفت صريح اتحاديه اروپا روبرو شد.
'فدريكا موگريني'در سخناني پس از اظهارات ترامپ گفت كه اروپا به همكاري با ايران و ماندن در برجام ادامه خواهد داد.
جمهوري اسلامي ايران و اتحاديه اروپا طيفي از موضوعات ازنقاط مثبت گرفته تا چالش ها را طي اين چهاردهه با يكديگر تجربه كرده اند كه باوجود فراز و نشيب ها و چالش ها، مناسبات دوجانبه و چندجانبه هم درحوزه سياسي و هم اقتصادي تداوم يافته است.
هنگامي كه توافق برجام ميان جمهوري اسلامي ايران وگروه موسوم به 1+5 در 23 تير 1395 به نتيجه رسيد، همه كشورهاي طرف اين توافق، متعهد به اجراي متوازن تعهدات در قبال برجام و در قبال ايران شدند.
فرايندي كه در ژنو آغاز و سپس در لوزان سوييس استحكام يافت،نهايتا درهتل كوبورگ وين با بيانيه مشترك ميان «محمدجواد ظريف» وزيرامورخارجه ايران و «فدريكا موگريني» مسوول سياست خارجي اروپا شكل رسمي به خود گرفت. از اين تاريخ به اين سو، شكل روابط و مناسبات ايران و اروپا نيز در مسير تعامل سازنده و بنيان هاي برجام باسازي شد.
اگرچه در فضاي پسا آمريكايي برجام، اروپايي ها حمايت هاي اعلامي گسترده اي از توافق برجام انجام دادند اما هنوز باوجود ثبت ساز وكار ويژه مالي(ساحات) تا زمان اجرايي شدن مسير زيادي باقي مانده و اروپا با ظرفيت بيشتري بايستي در اين حوزه عمل كند.
با وجودي كه اتحاديه اروپا چندين بار وعده از رونمايي ساز وكار ويژه مالي را به ايران براي عبور ازتحريم هاي ترامپي داده بود، نهايتا ساز وكار ويژه مالي كه ابتدا 'اس پي وي'(SPV) خوانده مي شد سرانجام روز پنجشنبه (11 بهمن) وزيران خارجه آلمان، انگليس و فرانسه در حاشيه نشست وزراي امورخارجه اتحاديه اروپا در روماني و همزمان با اعلام راه اندازي سازوكار مالي ويژه اروپا براي ايران موسوم به «اينستكس»(INSTEX)مخففInstrument in Support of Trade Exchangesباعنوان كامل'ساز وكارحمايت ازمبادلات تجاري' (ساحات) طي بيانيه اي مشترك، اجراي آن را اعلام كردند.
اما تحولات بعدي هرچند در سطح ديپلماتيك نشانه هايي از تحرك عملياتي اروپا را نشان نداد.البته مقام هاي اقتصادي مرتبط با اينستكس در اواخر اسفند97 به تهران سفر كردند تا اميدواري به دور زدن تحريم هاي آمريكا افزايش يابد.
سفارت فرانسه درتهران 20 اسفند از سفر مدير ساز وكار حمايت از مبادلات تجاري ايران و اروپا به ايران خبر داد و نوشت: «پر فيشر» با روساي نمايندگي‌هاي سه كشور آلمان، فرانسه و انگليس در تهران ديدار كرده است.
به نظرمي رسدكه درك رهبران اروپايي ازبرجام اكنون ازمرحله راهبردي-امنيتي به سطح سياسي تقليل يافته و چنين نگاهي در بلندمدت مي تواند بقا و دوام برجام را با مشكل مواجه سازد. اگر اروپا زماني درچارچوب رويكرد راهبردي به برجام مي نگريست و آن را پيش مي برد، امروزدر سطح مناسبات سياسي دنبال مي شود و ما با يك اروپاي پساخروج آمريكا مواجه هستيم كه تلاش مي كند برجام را به بند موضوعات ديگر امنيتي گره بزند.
درچنين چارچوب و بستري از مناسبات، انتظار از يك اروپاي واحد و منسجم، انتظار دوري است و اروپا ديگر اروپاي اوباما نيست و در حال تغيير به سمت اروپاي ترامپ است.
از: سهراب انعامي علمداري كارشناس مسايل اروپا
اروپام**2040**1590