پنجره روستايي براي نگاه جهاني به حفظ ميراث بشري

به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش هاي خبري ايرنا، «مناظر روستايي» شعار سال و بين المللي شوراي بناها و محوطه هاي تاريخي، «ايكوموس» در 2019 است.
اين شعار به مناسبت روز جهاني بناها و محوطه هاي تاريخي در 29 فروردين (18 آوريل) در سمپوزيوم علمي ايكوموس در مراكش تحت عنوان ميراث روستايي انتخاب شده است. اين نام گذاري بين المللي فرصتي براي افزايش آگاهي كشورها درباره نسبت منظر روستايي و توسعه پايدار است.
مناظر روستايي از دو بعد ارتباط طبيعت و انسان و بافت فرهنگي داراي اهميت است. مناظر روستايي به معناي توليد مشترك از آب و خاك به دست انسان براي تهيه مواد غذايي و ديگر منابع طبيعي تجديد پذير از طريق كشاورزي، دامداري و گاوداري، ماهيگيري و آبزي پروري، جنگلداري، جمع‌ آوري مواد غذايي وحشي، شكار و استخراج منابع ديگر مانند نمك است.
همچنين، مناظر روستايي منابع چندكاركردي به شمار مي آيند. در عين حال، همه مناظر روستايي معاني فرهنگي دارند كه بر عهده مردم و جوامع است. اين مناظر شامل ميراث ملموس و ناملموسي است كه با شرايط محيط زيست، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي منطبق شده است.
به نظر مي رسد اين اهميت جهاني روستاها، مي تواند بر رشد و رونق گردشگري روستا نيز تاثيرگذار باشد. چنانكه يكي از شاخه هاي رو به رشد در گردشگري، گردشگري روستا و گردشگري كشاورزي است. البته هر روستايي مي تواند داراي جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي باشد و از اين منظر گردشگران را به خود جذب كند.
در سال هاي اخير نيز گردشگران علاقه مند به تجربه زندگي در روستا، در اقامتگاه هاي بوم گردي ساكن مي شوند و اين نوع اقامتگاه ها ظرفيت اقتصادي خوبي پيدا كرده است. طبق صبحت هاي«علي اصغر مونسان» معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان ميراث فرهنگي، در حال حاضر 1500 واحد بومگردي در كشور ايجاد شده و 2هزار واحد بوم گردي هدفگذاري شده است و اين اتفاق مي تواند مهاجرت به روستاها را رقم زند.
در هر صورت، چه از منظر گردشگري به روستاها نگاه شود يا نگاه ميراثي باشد، روستاها براي هزاران سال محل تعامل انسان و طبيعت بوده است و همچنان تغيير و تحول در روستاها ادامه دارد اما نبايد آنچنان در توسعه و مدرن شدن پيش برود كه روستا تهي از معنا شود.
پژوهشگر ايرنا براي بررسي ابعاد مناظر روستايي، توسعه پايدار و ظرفيت هاي آن براي گردشگري با «آرش نورآقايي» مدرس راهنمايان گردشگري و مدير مسوول فصلنامه «گيلگمش» گفت و گو كرد.
وي درباره تاكيد جهاني بر مناظر روستايي و ضرورت آن گفت: در فرايند رو به جلو جهاني شدن و رونق شهرنشيني، ساختارهاي كوچك روستايي و سبك هاي زندگي آنان در حال از بين رفتن است و اگر ما بخواهيم روستا و منظر روستايي را حس و درك كنيم، حفظ بافت و سبك زندگي آنان از جمله موضوع تغذيه افراد، گويش و خرده فرهنگ شان داراي اهميت است.
نورآقايي در اهميت خرده فرهنگ عنوان كرد: يونسكو هم براي ثبت ميراث ناملموس مثل يك رسم به خرده فرهنگ ها مي پردازد و نه يك فرهنگ. به طور مثال در ثبت فرش، طرح فرش كاشان يا طرح فرش شيراز را ثبت كرده اند و براي ثبت موسيقي، موسيقي خرده فرهنگ هاي خراسان مهم مي شود. در واقع ميراث ناملموس خرده فرهنگ ها مورد توجه اند و منشا اين ميراث، روستاها و شهرهاي كوچك است و اگر ما روستا را حفظ كنيم به معني حفظ يك سبك زندگي و خرده فرهنگ هايش است.
وي گفت: شعار ايكوموس هم حفظ منظر و بافت روستا است كه شامل حفظ معماري، سبك زندگي، كنش مردم با روستاي خودشان و مباني فرهنگي شان است و اگر ما به اين اجزاي روستا توجه نكنيم، آنان از بين خواهند رفت.
نورآقايي در ادامه با اشاره به نقش اقامتگاه هاي بوم گردي در منظر روستايي بيان داشت: منظر روستايي را نبايد تنها به گردشگري ربط داد ولي نمونه مثبتي از اين ارتباط مي تواند اقامتگاه هاي بوم گردي باشد كه در حال حاضر بخشي از زندگي روستايي در قالب اقامتگاه هاي بوم گردي تجاري شده اند. بوم گردي ها خانه هاي روستايي اند تا گردشگران با زندگي اصيل ايراني در اقوام مختلف آشنا شوند. معماري اقامتگاه، گشت هاي بومي، خوراك بومي، لباس بومي و ... بخش هايي از مباني فرهنگي در بوم گردي ها است. گردشگران ايراني از بوم گردي ها استقبال مي كنند و حاضر به اقامت در روستاها هستند. روستاهاي ابيانه، ماسوله، ميمند، ماخونيك و روستاهاي قشم از جمله معروف ترين مقاصد گردشگري روستا است كه گردشگران براي بازديد طبيعت و سبك زندگي روستا مي روند؛ مثلا چادرهاي سفيد زنان ورزنه و بُعد معماري اش مورد توجه گردشگران است.
وي در اهميت توسعه پايدار و منظر روستايي عنوان كرد: از مباني توسعه پايدار توجه به جامعه بومي است. جامعه بومي بايد هويت خودش را حفظ كند و از بومي بودن و اصالت خودش در جريان رو به رشد دنياي حاضر منتفع شود، نه اينكه از تحصيل و آموزش، بهداشت و حقوق شهروندي عقب بمانند. محيط زيست در توسعه پايدار به دليل طبيعت محوري روستاها نيز بايد در كنار اقتصاد و جامعه بومي ديده شود.
پژوهش 9459**9279