از قاباخلاما تا كیسه دوزی در ماه خدا

حلول ماه رمضان در آذربایجان شرقی با شادی و نشاط همراه است و مردم مومن استان با تمام امكانات جسمی و روحی به پیشواز این ماه رفته و در جوار پروردگار عبادت و ریاضت می كنند.
«قاباخلاما» از جمله سنت های رمضان در میان مردم آذربایجان شرقی است كه بر اساس آن مردم استان از نیمه ماه شعبان خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده می كنند.
بنا بر این سنت حسنه مردم با نظافت و خانه تكانی، از چند روز مانده به ماه رمضان به پیشواز این ماه می روند؛ قاباخلاما سنتی است كه حتما باید پیش از ماه رمضان اجرا شود تا همه جا برای حضور در میهمانی بزرگ خداوند آماده و پاكیزه باشد.
در این میان نظافت و غبارروبی مساجد با همكاری مردم و روحانی محل از اعمال قطعی است كه از سال های دور در آستانه ماه مبارك رمضان انجام می شود.

**پیشواز (استقبال از رمضان)
مردم آذربایجان شرقی یكی دو روز مانده به فرا رسیدن ماه رمضان به استقبال این ماه می روند و علاوه بر خانه تكانی، غبارروبی مساجد و سایر آیین های استقبال به لحاظ روحی و فكری خود را برای روزه گرفتن آماده ماه رمضان می كنند كه به آن اصطلاح محلی پیشواز می گویند.
یكی از این آداب ‌و رسوم ویژه معنوی كه در جای‌جای ایران اسلامی و استان آذربایجان شرقی با جدیت خاصی پیگیری می‌شود، غبارروبی مساجد است كه با همكاری زنان و مردان نمازگزار و مؤمن استان همراه شده، فضای مساجد غبارگیری و آماده استقبال از مهمانان خدا در ماه مبارك رمضان می‌شود.
عطرافشانی فضای مساجد، جارو كشیدن فرش‌ها، پاك كردن شیشه پنجره‌ها، غبارروبی از طاقچه‌ها تنها فلسفه این دهه نیست، بلكه در این سنت نیكو آنچه جریان دارد عطوفت و مهربانی بوده و این سنت حسنه قرآنی و اسلامی، می‌تواند مردم را برای حضور پرشور و تقویت همدلی و همراهی آنان با یكدیگر در این مكان مقدس به ویژه در ماه مبارك رمضان آماده كند.

**رویت هلال ماه و نگاه كردن به آئینه
پیشینه رویت هلال ماه در روستاهای آذربایجان شرقی حكایت جالبی دارد.
پیش از اینكه رادیو و تلویزیون وارد جامعه ایران شود، روستاییان برای رویت هلال ماه به پشت بام ها می رفتند و ساعت ها منتظر می ماندند.
همزمان با آنها چندین سوار به روستاها و شهرهای اطراف می فرستادند تا خبر رویت هلال ماه را بیاورد.
از دیگر باورهای منطقه آذربایجان شرقی در خصوص رویت هلال ماه این بود كه بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان نگاه می كردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدم های بی نماز و روزه خوار، خوش یمن نیست.
بر اساس این سنت، در غروب روز آخر ماه شعبان مردم به پشت بام ها و بلندی ها می روند تا ماه را رویت كنند؛ سنتی كه امروزه با نفوذ رسانه در بیشتر نقاط ایران این امر برای مردم آسان شده است.
نگاه كردن به آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یك رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان مرسوم است.
این عادت بر این اعتقاد مبتنی است كه باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاكی ها پاك شود.
پیرمردان برای این منظور همواره آئینه كوچكی در جیب خود داشتند و بعد از اینكه خود به رویت آیینه می پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می چرخاندند.
هر چند این رسم در سالیان اخیر به دلیل توسعه رسانه های گروهی، موضوعیت خود را از دست داده اما هنوز كه هنوز است بسیاری از پیرزنان و پیرمردان روستانشین به این كار مبادرت می كنند.

** استقبال از روحانی
پیش از این قبل از آغاز ماه رمضان از طرف مردم روستاهایی كه روحانی نداشتند، نمایندگانی به نزد امام جمعه های شهرها فرستاده می شدند و از آنها درخواست می كردند كه یك روحانی را به نمایندگی از خود به روستا بفرستند.
روحانی فرستاده شده را با سلام و صلوات به روستا می بردند و هر شب در خانه ای مهمان می شد تا ماه رمضان به پایان برسد.

** نزیه
مردم آذربایجان شرقی با خانه تكانی به استقبال ماه رمضان می روند و یكی دو روز مانده به آغاز ماه رمضان مردم روستاهای آذربایجان شرقی فطیری به نام «نزیه» درست می كنند.
نزیه یك نوع نان محلی مغزدار است كه روی آن با چنگال و ته استكان نقش بندی می شود، این فطیر از شیرینی های مخصوص ماه رمضان است.

**جشن گلریزان
جشن گلریزان، فرصتی برای مهرورزی و بخشندگی و اوج بخشندگی انسان هایی است كه در تنگنای زندگی دست برادران و خواهران آبرومند خود را می گیرند؛ این مراسم زیبا در آذربایجان شرقی جایگاه ویژه ای دارد كه با خیران آذربایجان شرقی در آن به ویژه در ماه رمضان پیشتاز هستند.
مردم آذربایجان شرقی همیشه در امور خیریه، رتبه‌های برتر كشور را دارند و به‌عنوان الگو مطرح هستند كه شهر بدون گدا، شهر بدون معتاد متجاهر كه همه این عنوان ها با كمك مردم و خیران حاصل‌شده است.
در ایام ماه مبارك رمضان سنت زیبا و دیرینه گلریزان و جشن آزادی زندانیان جرائم غیرعمد برگزار می‌شود و در این راستا بسیاری از زندانیان جرائم غیرعمد به آغوش خانواده باز می‌گردند.

**شب های احیا
مراسم شب های احیا در آذربایجان شرقی از روحانیت و معنویت خاصی برخوردار است و مردم این منطقه تلاش می كنند از فیض این شب ها بی نصیب نمانند.
در آذربایجان شرقی مردان در مساجد تا به سحر به دعا و نیایش مشغولند و زنان نیز بیشتر به نوبت در خانه یكی از همسایگان جمع شده و به مراسم ویژه این شب ها می پردازند و یا همچون مردان در مساجد شب زنده داری می كنند.

**افطارلیق (افطاری دادن)
یكی از برنامه‌های خوب در بین مسلمانان روزه‌دار، افطاری دادن است كه موضوع افطاری دادن به روزه داران یكی از سنت‌های اسلامی است و در همه طول تاریخ از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
این سنت همچنان دارای اهمیت زیادی است كه برگزاری مجالس پر رونق افطاری به‌ویژه دعوت افراد مسكین، فامیل و همسایگان دور و نزدیك از نمودهای بارز احیای سنت زیبای «صله رحم» در ماه مبارك رمضان است.
افطارلیق در تركی به معنی افطاری دادن است كه در ماه رمضان فضیلت بسیاری دارد.
افطاری دادن مومنان نه تنها باعث بخشودگی گناهان بلكه پاكی و تقدس و نزدیكی دل‌های مومنان را در پی دارد و باید همه مومنان و مسلمانان از این امر خداپسندانه استقبال كنند.
از آیین‌های بسیار نیكوی مردم آذربایجان شرقی سنت ماندگار افطاری دادن در شب‌های ماه مبارك رمضان است كه تقریبا در همه جای این استان وجود دارد.
در این آیین معمولا در نخستین شب‌های ماه مبارك رمضان همه برای افطار در منزل بزرگ خانواده میهمان هستند و پس از آن هر كدام از اعضای خانواده یك شب میزبان روزه داران فامیل و اقوام نزدیك می‌شوند.

** كیسه دوزی:
یك پژوهشگر مسایل فرهنگ دینی نیز به ایرنا گفت: در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی از جمله حومه شبستر، مراغه، تسوج و اهر، آیین خاصی موسوم به 'كیسه دوزی' در روزهای خاص ماه مبارك رمضان متداول است.
حسین عالیخانی اظهارداشت: آخرین جمعه ماه رمضان، 27 ماه رمضان یا آخرین پنجشنبه این ماه، روزی است كه در نقاط مختلف استان، زنان و دختران گردهم آمده و هر خانواده برای خود كیسه ای می دوزد.
وی ادامه می دهد: این افراد مقداری پول در این كیسه ها می گذارند و بر آن دعا خوانده و فوت می كنند و این كیسه را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگاه می دارند.
عالیخانی ادامه داد: این كیسه ،' بركت كیسه سی ' (كیسه بركت) نامیده می شود و معتقدان به آن بر این باورند كه بدین صورت هرگز دچار فقر و بی پولی نخواهند شد.
وی خاطرنشان كرد: در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی نیز جمعه آخر ماه رمضان، زنانی كه بچه دار نمی شوند، هنگام عصر به مسجد رفته و 2 ركعت نماز حاجت به جا می آورند، سپس از مسجد خارج شده و به منزل هفت زن كه اسم آن ها فاطمه است رفته و از هركدام یك تكه پارچه می‌گیرند.
این پژوهشگر فرهنگ دینی ادامه داد: آنها از پارچه‌های یاد شده، پیراهنی بچه گانه به نام پیراهن فاطمه دوخته و نزد خود نگاه می دارند و عقیده دارند تا ماه رمضان سال آینده حتما بچه دار خواهند شد.
وی اضافه كرد: در توابع شهرستان مراغه نیز رسم بر این است كه حدود 2 هفته مانده به ماه مبارك رمضان، هر خانواده بسته به توان خود حیوانی قربانی كرده و گوشت آن را پخته و در یخچال یا به صورت سنتی و نمك اندود (قورما) نگاه می دارند.
وی ادامه داد: این خانواده ها تا پایان ماه رمضان در مراسم سحر و افطار از گوشت حیوان قربانی شده استفاده می كنند و عقیده دارند با این عمل، بركت خانه آنها افزایش می یابد.
بر اساس روایت های اسلامی ماه رمضان ماه بخشش و احسان است؛ در شب آخر رمضان خدا گناه روزه داران را می بخشد و چنان كه كارگر بعد از به پایان رساندن كارش مزدش را دریافت می كند، مومنان نیز بعد از یك ماه ریاضت و مجاهدت نفس، اجر معنوی خود را دریافت می كنند.
روزه ماه رمضان و دیگر عبادات و شعایر دینی تنها فعالیتی جسمانی نیستند، بلكه حركاتی سرچشمه گرفته از عقل و دل‌ هستند كه به قالب حس در می‌آیند و با آن در می‌‏آمیزند، از همین رو هر‌گاه به دور از دخالت عقل و دل انجام گیرند، اعمالی خشك، كم رنگ و تقلیدگونه‌اند كه ما را به خود مشغول می‌كنند، ولی تاثیری نمی‌گذارند.
بر ماست در این تجربه تازه و فرصتی دوباره این ماه مبارك، عقل و دل را در كنار جسم فعال كنیم، باید تفكر و تامل كنیم، عشق ورزیم و حساس باشیم و این عشق و آن تامل را در متن روزه خود جاری سازیم.
/3071/6132