سد زاينده رود در محاصره برداشت ها و بندها

به گزارش ايرنا، سد زاينده رود در 110 كيلومتري غرب اصفهان به عنوان يكي از اصلي ترين سدهاي مركز كشور در سال 1349 با ظرفيت 1.4 ميليارد مترمكعب بهره برداري شد.
سد زاينده رود، بتني از نوع قوسي ضخيم 2 انحنايي است كه در بدنه آن تأسيسات آبگيرهاي نيروگاه برق آبي، آبگيرهاي تحتاني، تخليه كننده هاي طغيان و تونل و گالري هاي افقي تعبيه شده است.
زاينده رود بزرگترين رودخانه منطقه مركزي ايران است كه از كوه‌ هاي زاگرس مركزي سرچشمه مي گيرد، در فلات مركزي كشور پيش مي‌ رود و به تالاب گاوخوني در شرق اصفهان مي ‌ريزد.
منابع تأمين آب زاينده رود شامل حوضه آبريز زاينده رود ( چشمه ديمه، چشمه نمك، آب زري، آب چم دره ، آب خوربر، آب نالشگران، آب دره قاضي، آب تنگه گزي، آب دولت آباد و رودخانه پلاسجان)، تونل اول و دوم كوهرنگ و تونل چشمه لنگان است.
اين رودخانه در طول تاريخ، منشا تمدن ساز در فلات مركزي كشورمان بود و اقتصاد، كشاورزي، معيشت و حتي بسياري از مسائل سياسي و اجتماعي دوره هاي مختلف به آن وابسته بوده است.
زاينده رود در سال هاي گذشته به دليل تغييرات اقليمي، خشكسالي هاي متوالي، تراكم جمعيت و برداشت هاي بي رويه به يك رودخانه فصلي، تبديل و در پايين دست بويژه در فصل هاي گرم سال با خشكي مواجه شد.
به دنبال بارش برف و باران در شرق و غرب استان اصفهان در 2 ماه اخير، بسياري از رودخانه هاي فصلي منطقه جاري و برخي رودخانه هاي دائمي كه به دليل خشكسالي كم آب شده بودند دوباره لبريز شدند اما سد زاينده رود تا كنون حدود 600 ميليون متر مكعب (نزديك به 50 درصد) آبگيري شده است.
به گفته كارشناسان، در زمان حاضر كل ذخيره آبي در سدهاي كشور نزديك به 50 ميليارد متر مكعب است در حالي كه سهم سد زاينده رود كه آب مورد نياز فلات مركزي و حدود پنج ميليون تَن ( 6 درصد از جمعيت كشور) را تامين مي كند از اين ميزان، فقط حدود يك درصد است.
با وجودي كه در ماه هاي پاياني سال گذشته و فروردين امسال بارش هاي خوبي در نقاط مختلف كشور از جمله بالادست سد زاينده رود داشتيم اما بر خلاف تصورهاي اوليه، ورودي سد زاينده رود آنطور كه بايد نبود و تاكنون يك سوم آن آبگيري شده است.
اين موضوع سوالات و دغدغه هايي را براي مردم و مسوولان استان اصفهان بوجود آورد كه آيا با توجه به شرايط موجود مي توان انتظار سال پُر آبي را داشت يا مانند يك دهه اخير در تامين آب مورد نياز آشاميدني، كشاورزي، محيط زيست و صنعت با مشكلاتي مواجه خواهيم بود.
خبرگزاري جمهوري اسلامي مركز اصفهان در همين ارتباط ميزگردي با عنوان ' بررسي آخرين وضعيت سد زاينده رود پس از بارندگي هاي اخير ' را با حضور بابك ابراهيمي معاون برنامه ريزي شركت آب منطقه اي استان اصفهان، حميدرضا صفوي عضو هيات علمي دانشكده عمران دانشگاه صنعتي اصفهان و متخصص امور آب، ناصر حاجيان نويسنده كتابهاي زاينده رود و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اصفهان و متخصص امور منابع آب، اسفنديار اميني دبير اجرايي نظام صنفي كشاورزي استان اصفهان و حشمت الله انتخابي نويسنده كتاب زاينده رود و عضو جمعيت دوستداران محيط زيست(طبيعت ياران) استان اصفهان برگزار كرد.
در اين ميزگرد از مسوولان اداره كل منابع طبيعي استان اصفهان دعوت شدند كه حضور نيافتند.
اين كارشناسان، از جمله دلايل عدم آبگيري زياد سد زاينده رود با وجود بارندگي هاي اخير را وجود بندها و سدهاي كوچك در بالادست، وجود نقاط برداشت و چاه هاي فراوان مجاز يا غير مجاز در بالادست و حريم رودخانه ، عدم تعادل بين مصارف و منابع آب، افت شديد رطوبت خاك، مصرف بدون حساب آب ، آب نشدن حجم زيادي از ذخيره برفي و اجرا نشدن برخي مصوبه ها و قوانين در حوزه آب برشمردند.

** مهمترين چالش حوضه زاينده رود، عدم تعادل بين مصرف و منابع است
معاون برنامه ريزي شركت آب منطقه اي اصفهان در ميزگرد ايرنا گفت: در سال هاي گذشته هر يك ميلي متر بارش در سرشاخه هاي زاينده رود يك ميليون متر مكعب آب توليد مي كرد.
بابك ابراهيمي با بيان اينكه تا كنون 2 هزار و 120 ميلي متر بارندگي در بالادست سد زاينده رود داشتيم، تصريح كرد: بايد تا پايان سال آبي صبر و سپس ميزان آب ورودي به سد را محاسبه كنيم.
ابراهيمي با اشاره به اينكه از 15 سال گذشته تا كنون اين ضريب كاهش يافته و به حدود 0.8 رسيده است، خاطرنشان كرد: پارسال حدود 634 ميلي متر بارش داشتيم كه از زمان ساخت سد زاينده رود تا كنون چنين رقم پاييني، بي سابقه بود.
وي افزود: وقتي در بالادست سد، ميزان مصرف به اندازه سال گذشته باشد طبيعي است كه بسياري از مخازن، خالي شده است و آب هاي توليدي از بارندگي ها صرف تغذيه و تكميل آنها مي شود و توليد روان آب ها كاهش مي يابد.
ابراهيمي به موضوع آبخيزداري اشاره و خاطرنشان كرد: ما با خود عمليات آبخيزداري مشكلي نداريم زيرا هدف اصلي آن كنترل سيلاب و فرسايش خاك است اما مشكل اينجاست كه اين موضوع به عنوان ابزاري براي توسعه كشاورزي استفاده مي شود.
وي توضيح داد: بندهاي آبخيزداري بايد دِبي سيلاب ها كه پيك تند دارند را بگيرند، آن را ذخيره كنند و سپس به جاي اينكه در يك روز اين آب آزاد شود، چند روز بعد رها شود تا جلوي آثار سوء سيلاب گرفته شود.
ابراهيمي تصريح كرد: اما اگر اين آب، كنترل و تحت آن شبكه و كشاورزي توليد شود يعني از روي حقابه ها مانند زيست محيطي و كشاورزان، برداشت شده است.
وي خاطرنشان كرد: وزارت جهاد كشاورزي اجازه داشته است سدهايي تا ارتفاع 30 متر با هدف آبخيزداري بسازد اما در آن اصلا بحث تخصيص عنوان نشد زيرا مصرفي مطرح نبود.
ابراهيمي به مجموع برداشت هاي مستقيم صورت گرفته از روش هاي مختلف مانند پمپاژ ها و بندهاي آبخيزداري اشاره و اضافه كرد: سال 1360 مجموع زمين هاي كشاورزي در بالادست رودخانه در اصفهان و چهارمحال و بختياري 30 هزار هكتار و الگوي كشت آنها بيشتر زراعت بود.
معاون برنامه ريزي آب منطقه اي اصفهان ادامه داد: اما از آن سال تا كنون مجموع زمين هاي كشاورزي در بالادست سد زاينده رود در محدوده استان اصفهان به 62 هزار و در چهارمحال وبختياري به 14 تا 16 هزار هكتار رسيد كه جمع آن حدود 80 هزار هكتار مي شود.
ابراهيمي گفت: از طرفي وقتي خروجي سد زاينده رود به منطقه بِن و سامان مي رسد 20 هزار هكتار نيز سطح سبز آنجا وجود دارد يعني در مجموع حدود 95 تا يكصد هزار هكتار اراضي زير كشت در بالاست داريم.
وي با بيان اين كه 70 هزار هكتار نياز آبي در سه دهه اخير به اين محدوده اضافه شد، افزود: اين ميزان سطح سبز حدود 300 تا 400 ميليون متر مكعب آب نياز دارد.
وي با اشاره به اينكه تونل دوم كوهرنگ 224 ميليون متر مكعب و چشمه لنگان 130 ميليون متر مكعب (در مجموع 350 ميليون متر مكعب) آورده آبي به حوضه آبريز زاينده رود دارند، تصريح كرد: از طرفي در پايين دست، مصارف صنعت، كشاورزي و آب آشاميدني (اصفهان و يزد) را داريم.
به گفته وي 170 ميليون متر مكعب سهم تالاب گاوخوني است كه در سال هاي اخير تخصيص نيافت و بيشتر به بخش كشاورزي داده شد.
معاون برنامه ريزي آب منطقه اي اصفهان اظهارداشت: با توجه به توسعه 60 هزار هكتاري اراضي زير كشت و سطح سبز در بالادست و مصارفي مانند صنعت و آب آشاميدني، با چالش بزرگي در حوضه زاينده رود يعني عدم تعادل بين منابع آبي و مصارف مواجهيم.

** ذخيره سد زاينده رود تا شهريور 600 ميليون متر مكعب پيش بيني مي شود
ابراهيمي با طرح اين سئوال كه مگر آبي وجود داشت كه ما (سازمان آب منطقه اي) نمي خواست جريان يابد، گفت: سال گذشته هيچ آبي پشت سد نبود و اگر بارش هاي خرداد به دادمان نرسيده بود براي تامين آب آشاميدني مردم با مشكلات جدي مواجه مي شديم.
وي افزود: بر اساس پيش بيني هايي كه با توجه به شرايط نرمال داشتيم براي امسال ميزان آب باقي مانده در سد تا شهريور را حدود 300 ميليون متر مكعب تخمين زده بوديم اما با توجه به بارش هاي صورت گرفته، پيش بيني مي شود كه به 600 ميليون برسد.
ابراهيمي خاطرنشان كرد: امسال با توجه به شرايط پيش آمده احتمال افزايش مهاجرت ها به اصفهان وجود دارد كه نياز آب آشاميدني را بيشتر مي كند.
وي با تاكيد بر اينكه اگر خودمان را با داشته هاي آبي مان تطبيق ندهيم با مشكل مواجه مي شويم، گفت: در زمان حاضر ورودي سد 150 متر مكعب و خروجي، 85 متر مكعب بر ثانيه است.
ابراهيمي با اشاره به اين كه ميزان ورودي آب به سد در حال كاهش يافتن است، افزود: ميزان ذخيره پشت سد زاينده رود در زمان حاضر حدود 600 ميليون متر مكعب است و تا پنج ماه آينده ميزان آب ورودي با خروجي از سد، متعادل خواهد شد.
معاون برنامه ريزي شركت آب منطقه اي اصفهان تاكيد كرد: با توجه به شرايط موجود، لازم است كه سيستم هاي انقباضي و صرفه جويي هاي پارسال در سال جاري ادامه داشته باشد، الگوي كشت تغيير كند و بازچرخاني آب در صنايع جدي تر گرفته شود.
ابراهيمي با بيان اينكه درآمد آبي حوضه زاينده رود مشخص است، افزود: اما ما داريم بيشتر آن را خرج و اضافه برداشت مي كنيم در نتيجه حجم آب پشت سد كاهش مي يابد.
وي ادامه داد: در نتيجه يا بايد منابع آبي جديد تعريف كنيم يا مصارف را كاهش دهيم تا بتوانيم مشكلات را به حداقل برسانيم.
اين متخصص آب زمين شناسي با بيان اينكه اگر به صورت كوتاه مدت به مشكلات و مسائل حاضر نگاه كنيم، تحت فشار قرار مي گيريم، تصريح كرد: بخش زيادي از اين موضوع به مسائل فرهنگي و اجتماعي برمي گردد كه وزارت نيرو براي ايجاد مطالبه عمومي و افزايش سطح آگاهي در اين زمينه اقدام كرده است.
ابراهيمي، مهمترين دلايل عدم تعادل در مصرف و توليد آب را مسائل اقتصادي و قانوني دانست و گفت: براي تامين منابع آب جديد بايد از انتقال آب بين حوضه اي، باران زايي و شيرين كردن آب دريا استفاده كنيم.
وي با اشاره به اينكه توليد باران، مسائل خاص خود را همراه دارد، افزود: هزينه هاي شيرين كردن آب دريا نيز بسيار بالا و به ازاي هر يك متر مكعب با قيمت فعلي دلار حدود 500 تا 600 هزار ريال است.
ابراهيمي با بيان اينكه پيش بيني هاي اوليه مبني بر يك ميليارد و 300 ميليون متر مكعب آب در سد زاينده رود بود، اظهارداشت: از اين مقدار، 540 ميليون براي كشاورزي، 320 ميليون براي آب آشاميدني و 44 ميليون متر مكعب براي حقابه زيست محيطي در نظر گرفته شد.
وي نيز با تاكيد بر اين كه تالاب گاوخوني هنوز سيراب نشده است، خاطرنشان كرد: تا كنون كمتر از 10 ميليون متر مكعب آب وارد اين تالاب شده است.
به گفته وي محيط زيست نيز موضوعي مانند كشاورزي است و دوستداران آن مانند كشاورزان بايد پيگير مطالبات خود باشند.
ابراهيمي با اشاره به اينكه بارش هاي شديد امسال در استان هاي گلستان، لرستان و خوزستان رخ داد، تاكيد كرد: در شمال شرق زردكوه سيلاب ايجاد شد و اگر سد زاينده رود نبود، نيمي از اصفهان با سيل مي رفت.
معاون برنامه ريزي شركت آب منطقه اي اصفهان به برخي آمار و ارقام حوضه هاي كرخه و كارون اشاره و اضافه كرد: فروردين امسال حدود 14 تا 15 ميليارد متر مكعب آب مديريت نشده از اين منطقه به خليج فارس ريخت و از دست رفت درحاليكه اين ميزان مي توانست آب 10 سال فلات مركزي را تامين كند.
وي، ميزان افزايش بارش ها در حوزه كارون و كرخه را 200 تا 300 درصد اعلام و اضافه كرد: در حوضه زاينده رود، متوسط بارش ها نزديك به ميزان نرمال است.
ابراهيمي با بيان اينكه سر ريز شدن آب از سدها به اين معناست كه آب به درستي كنترل نشده است، ادامه داد: اگر در استان ها، سدهايي با ضوابط مشخص براي سيلاب ساخته شده بود با اين هدف كه آب هاي ذخيره شده بعدا رها سازي شود، بسياري از اين مسائل پيش نمي آمد.
ابراهيمي خاطرنشان كرد: سال گذشته سدهاي استان خوزستان حدود 14 ميليارد متر مكعب آب داشتند درحاليكه استان اصفهان را با 700 ميليون متر مكعب آب نگه داشتيم.
به گفته وي، برخي استان ها براي اينكه منابع آبي خود را از دست ندهند، با استان هاي بالادست خود درباره اجراي طرح هاي آبي، مشكل ايجاد كردند.

** چهار دليل اصلي براي كم بودن آورد آبي سد زاينده رود
عضو هيات علمي دانشكده عمران دانشگاه صنعتي اصفهان در ميزگرد ايرنا گفت: چهار دليل اصلي براي اينكه آورد كافي در پشت سد زاينده رود نداريم، وجود دارد.
حميد رضا صفوي افزود: چاه هايي در غرب اصفهان در فاصله 200 متر با يكديگر حفر شده است كه مصرف فوق العاده آب را بهمراه دارد.
اين متخصص امور آب ادامه داد: از طرفي ما در يك دهه اخير خشكسالي داشتيم و آب سبز و رطوبت خاك بسيار كم شد در نتيجه ظرفيت تبخير آب افزايش يافت به همين دليل روان هاي چنداني در مقايسه با حجم بالاي بارندگي نداريم.
وي با اشاره به كاهش آب هاي زيرزميني، تصريح كرد: بخش هايي از آب در بالا دست توسط چشمه ها وارد رودخانه مي شود كه بخشي از آنها به عنوان منابع ذخيره باقي مي ماند.
اين استاد دانشگاه به ساختارهاي موجود در كشاورزي شرق و غرب اصفهان اشاره و اضافه كرد: اين وابستگي صنفي كه بين اين كشاورزان وجود دارد را در بالادست نداريم بهمين دليل هيچ حساب و كتابي براي كشاورزان و حسابرسي برداشت آب بين آنها وجود ندارد.
وي به عنوان مثال به تونل چشمه لنگان اشاره و تصريح كرد: اين تونل با هدف تامين حدود 130 ميليون متر مكعب آب براي زاينده رود براي برطرف كردن كمبودها ايجاد شد اما اكنون آبي كه وارد رودخانه مي كند حتي از دبي قبل از احداث تونل كمتر است زيرا آب پايدار، كشاورزي را به شدت توسعه داده است.
صفوي با بيان اين كه پيش از اين كشاورزي با آب ناپايدار انجام مي شد، اضافه كرد: اما اكنون الگوهاي كشت تغيير كرد و كشت هاي پُر آب مانند پياز انجام مي شود.
اين استاد دانشگاه با اشاره به ذخيره برفي در بالادست سد، توضيح داد: همچنان بايد منتظر آب شدن اين برف ها باشيم كه پيش بيني مي شود تا اواسط خرداد بطول بينجامد.
وي به موضوع بندهاي آبخيزداري اشاره و خاطرنشان كرد: مقرر بود اين طرح ها با هدف حفاظت از آب و خاك اجرا شود نه مصرف آب و خاك اما مصرف كننده جديد ايجاد كرد.
صفوي ادامه داد: وقتي زمين دولتي و منابع طبيعي، آب و انرژي، رايگان باشد در نتيجه ويلاسازي و طرح هاي درآمدزايي نيز بوجود مي آيد.
وي خاطرنشان كرد: همچنين طرح هاي آبخيزداري بايد با درختان غير مثمر باشد درحالي كه با درختان مثمر انجام مي شود.
صفوي ادامه داد: وقتي در پايين دست رودخانه اين احساس بوجود آمد كه آبي نخواهد آمد بسياري از كشاورزان و سرمايه گذاران در بالاي سد سرمايه گذاري كردند از منبع استفاده مي كنند در نتيجه ورودي به سد طبق سال هاي قبل نبود.
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اينكه وزارت نيرو بايد روي اين قضيه نظارت كند، تصريح كرد: تا كنون نيروي انساني و سرمايه كافي براي اين نظارت و حفاظت منابع آب وجود نداشته است.
وي، سر و سامان دادن به طرح هاي آبخيزداري و ايجاد صنف كشاورزي در بالادست توسط خود مردم را براي رفع اين مسائل را ضروري خواند و گفت: صنف كشاورزي بايد دست خود مردم باشد تا بتوانند نحوه برداشت هاي مجاز و غير مجاز را كنترل كنند.
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اينكه همه مشكلات و مسائل موجود را نمي توان به گردن يك نهاد يا فقط طبيعت انداخت، گفت: بسياري در اين قضيه اشتباه كردند.
صفوي با بيان اينكه هيچ دستگاه اجرايي نمي تواند خود را از اشتباه مبرا بداند، تاكيد كرد: وقتي با اين كمبودهاي آبي مواجه هستيم بايد بپذيريم كه همه ما در اينكه تصور مي كرديم كشورمان آب زيادي دارد، اشتباه كرديم و سپس براي جبران آنها اقدام كنيم.
اين استاد دانشگاه صنعتي اصفهان با اشاره به اينكه آب، مساله چند بعدي است، افزود: مساله آب مانند يك كلاف پيچيده است كه براي حل آن بايد همه دور يك ميز بنشينند و قبول كنند كه اشتباه داشتند.
وي با بيان اينكه اين اشتباه ها و مسائل در بخش هاي مختلف مانند مصوبات قانوني، اجراي قانون، سيستم قضايي و مردم بوده است، گفت: ساختار برخي دستگاه هاي اجرايي مانند وزارت نيرو، جهاد كشاورزي، منابع طبيعي و محيط زيست براي شرايط عادي طراحي و چينش شده است نه بحراني.
صفوي با اشاره به اينكه سيستم قضايي آنطور كه بايد مسائل قانوني مرتبط با آب را پيگيري نكرد، افزود: مردم نيز موضوع مديريت مصرف را هنوز چندان جدي نگرفته اند و هنوز' سواد آبي ' حتي در بين برخي مسوولان كم است.
وي به سرمايه هاي اجتماعي وابسته به آب زاينده رود در اصفهان اشاره و تاكيد كرد: زمانيكه زاينده رود، جاري است ارزش اجتماعي بسياري براي جامعه اصفهان بهمراه دارد و شايد بتوان گفت حتي بر روي مسائلي مانند كاهش بزه مي تواند تاثيرگذار باشد.

** مديريت درست براي منابع آبي ضروري است
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اصفهان در ميزگرد ايرنا با اشاره به مطالعاتي كه بر روي آمار 100 ساله هواشناسي و ميزان بارندگي هاي اصفهان داشته است، گفت: بررسي اين ارقام نشان مي دهد كه آنها هيچ رابطه اي با هم نداشته اند و اين موضوع بايد آمار شهركرد و كوهرنگ صدق مي كند.
ناصر حاجيان با بيان اينكه ما سال 97، خشك ترين و سال 98 پُر آب ترين سال آبي را در چند دهه اخير در اصفهان داشتيم، افزود: اينكه 2 سال خشك ترين و پر آب ترين پشت سر هم اتفاق بيفتد از نظر آماري بسيار نادر است.
اين استاد دانشگاه آزاد اصفهان با بيان اينكه از سال 1338 تا 1346، هشت سال متوالي خشكسالي در اصفهان داشتيم، ادامه داد: در آن زمان هنوز سد زاينده رود ايجاد نشده و متوسط بارندگي هشت سال 1139 ميلي متر بود.
وي، بيشترين ترسالي در اين حوضه آبريز را بين سال هاي 80 تا 86 اعلام كرد و اظهار داشت: متوسط بارندگي در اين مدت 1650 ميلي متر بود.
حاجيان با بيان اينكه در اين 6 سال هركاري كه خواستند با منابع آبي انجام دادند، تاكيد كرد: همين موضوع مصيبت هاي زيادي را در آينده ايجاد كرد.
وي با اشاره به اينكه تا سال 65 كه تونل دوم كوهرنگ ايجاد شد، ضريب بين بارش ها و آورد پشت سد زاينده رود، كمتر از يك بود، اظهارداشت: در همين سال يكهزار و 112 ميلي متر بارندگي، 850 ميليون متر مكعب آب پشت سد آورد.
اين متخصص امور منابع آب افزود: در سال آبي 65 – 66 كه تونل دوم كوهرنگ بهره برداري شد حدود 400 ميليون متر مكعب آب وارد سد كرد به طوري كه با يكهزار و 66 ميلي متر بارندگي، 2 ميليارد و 203 ميليون متر مكعب ورودي سد بود.
حاجيان به ميزان بارش ها و آب ورودي سد زاينده رود در سال هاي مختلف اشاره و اضافه كرد: در سال 72 – 71 كه بيشترين بارندگي ها را داشتيم، متوسط بارش ها حدود 2 هزار و 555 ميلي متر بود، آورد آبي سد زاينده رود 2 ميليارد و 500 ميليون متر مكعب و آبي كه به تالاب گاوخوني رفت، حدود يك ميليارد متر مكعب بود.
اين متخصص امور منابع آب با اشاره به اين كه از ابتداي سال آبي جاري (از مهر پارسال) تاكنون حدود 900 ميليون متر مكعب آب وارد سد زاينده رود شد، تصريح كرد: در بدترين حالت، پيش بيني مي شود كه آورد آبي امسال سد حدود 1.5 ميليارد متر مكعب باشد و تا پايان شهريور امسال حدود 600 ميليون متر مكعب آب در سد باقي بماند.
حاجيان ادامه داد: از طرفي با توجه به اينكه امسال بارندگي ها پشت سر هم بود ممكن است ضريب بين بارش ها و آب ورودي سد بيشتر از يك باشد در نتيجه در بهترين حالت بين 2.1 تا 2.2 ميليارد متر مكعب آورد آبي به سد خواهيم داشت.
وي با تاكيد بر اينكه برنامه ريزي براي استفاده بهينه از آب موجود، ضروري است، گفت: در كمال تاسف اين موضوع در بسياري از موارد، مغفول مانده يا ضعيف شده است.
به گفته وي اگر آورده آبي در سد زاينده رود به خوبي و درستي مديريت شود مي توان اميدوار بود كه سال آبي آينده ( از مهر 98 تا 99) حدود 35 تا 40 درصد سد پُر باشد.
اين استاد دانشگاه اضافه كرد: اين در حالي است كه بر اساس قواعد علمي و مهندسي بايد حدود 60 درصد سد پُر باشد در نتيجه ما نبايد انتظار آب خيلي زيادي براي اصفهان در سال آبي آينده داشته باشيم.

** بندهاي آبخيزداري از دلايل عدم ورود آب به سد است
دبير اجرايي نظام صنفي كشاورزي استان اصفهان در ميزگرد ايرنا گفت: تا قبل از يك دهه اخير بر اساس آمار وزارت نيرو به ازاي هر يك ميلي متر بارندگي در سرشاخه هاي زاينده رود و كوهرنگ، يك ميليون تا يك ميليون و يكهزار متر مكعب آب وارد سد مي شد.
اسفنديار اميني افزود: تا قبل از افتتاح تونل چشمه لنگان بارش هاي بالاي يكهزار و 400 ميلي متر به ضريب يك تا 1.1 مي رسيد اما كمتر از آن به يك ميليون متر مكعب مي كرد.
اميني خاطرنشان كرد: اين رقم در سال هاي اخير به ازاي هر يك ميلي متر به 800 هزار متر مكعب آب رسيد يعني ضريب از 1.1 به 0.8 كاهش يافت به طوري كه پارسال با 736 ميلي متر بارندگي 547 ميليون آب وارد سد شد.
وي توضيح داد: اگر همان رفتار فعلي زاينده رود را لحاظ كرده و ضريب را 0.8 و بارش ها تا پايان سال زراعي جاري را 2 هزار و 300 ميلي متر در نظر بگيريم، در نتيجه حدود يك ميليارد و 900 ميليون متر مكعب آب بايد وارد سد شود.
اميني ادامه داد: اما اگر با دست و دلبازي به آمار موجود نگاه كنيم تا كنون 900 ميليون متر مكعب آب وارد سد شده است و هنوز حجم قابل توجهي از آب پيش بيني شده، وارد سد نشده است.
وي به بررسي دلايل اين موضوع پرداخت و گفت: كم بارشي بسيار مفرط در سال گذشته كه در پنج دهه اخير سابقه نداشت، علاوه بر تشديد مشكلات قبلي، باعث خشكيدن بسياري از چشمه ها شد بهمين دليل بخشي از آب بارندگي هاي امسال صرف تغذيه آبخوان ها و چشمه ها شد.
اميني به آمار مديريت آبخيزداري منابع طبيعي استان اصفهان اشاره و خاطرنشان كرد: بر اساس اين آمار تا كنون حدود 700 بند و سد كوچك در بالادست سد در مسيل ها و آبراهه ها زده شده است.
وي با بيان اينكه اين بندها بخشي از آب را برداشت و از تجميع آب ها جلوگيري مي كنند، تاكيد كرد: يكي از مهمترين دلايل عدم ورود آب به سد، وجود همين بندهاست زيرا طرح هاي آبخيزداري بيشترين ضربه را به بخش روان آب ها در كشور وارد كرد.
وي به آمار آبخيزداري استان چهارمحال و بختياري اشاره و تصريح كرد: اين استان 2 هزار و 550 طرح آبخيزداري دارد كه 350 طرح در سرشاخه هاي زاينده رود است.
اميني اضافه كرد: همچنين سه هزار و 472 نقطه برداشت آب در بالادست سد بر اساس آمار سال 93 وزارت نيرو وجود داشته كه بخشي از آنها مجاز و تعدادي، غير مجاز است هر چند مجاز آنها به معناي قانوني نيست.
وي با اشاره به اينكه تا ابتداي شهرستان لنجان نيز هفت هزار و 600 نقطه برداشت آب وجود دارد، اظهارداشت: بر اساس آمار سال 90 حدود 7 هزار و 620 حلقه چاه در حريم رودخانه زاينده رود حفر شد كه به اين تعداد بايد آنهايي كه از سال 93 تا كنون اضافه شده اند و پمپاژهاي سيار را افزود.
اميني، چاه زدن را مانند سوراخ كردن زير بشكه خواند و گفت: آمار دقيقي از تعداد چاه ها در استان وجود ندارد.
وي با بيان اينكه در بالادست سد در اصفهان و چهارمحال و بختياري در 25 سال گذشته كل سطح سبز يك چهارم، ميزان فعلي بود، خاطرنشان كرد: در زمان حاضر بيش از يكصد هزار هكتار سطح سبز در بالاي سد وجود دارد و كشت ديمي به كشت آبي تبديل شده است.
وي به چگونگي برداشت از حوضه آبريز زاينده رود اشاره و خاطرنشان كرد: بخشي از اين برداشت ها، مجاز نيست كه شناسايي شدند و بايد طبق قانون با آنها برخورد شود.
اميني افزود: بخشي از برداشت ها مجاز است اما چند برابر ميزان مجوز، آب برداشت مي كنند كه اين موضوع نيز در زمان حاضر رها شده است.
به گفته وي، در مجموع بين 30 تا 35 درصد آب بارش ها و روان آب ها وارد سد زاينده رود نمي شود.
اميني با تاكيد بر اينكه كنترل اين موارد با توجه به اقدام هايي كه از سال 94 آغاز شد، كار چندان سختي نيست، تصريح كرد: به تازگي حركت هاي خوبي براي تخريب ويلاهاي غير مجاز در حريم رودخانه انجام و درباره برخي برنامه هاي فولاد مباركه و ذوب آهن نيز سوال شد.
وي با بيان اينكه لازم است بحث صنفي و مردم با دستگاه مديريت تلفيق شود، افزود: در اين صورت، ضريب پيشرفت كارها، افزايش مي يابد كه اين اجماع در زمان حاضر در اصفهان وجود دارد.
اميني با اشاره به اينكه طبق قانون هر شخص دولتي يا غير دولتي كه بخواهد هر سازه اي را در مسير و حريم رودخانه ايجاد كند بايد از وزارت نيرو مجوز بگيرد، خاطرنشان كرد: تشخيص خطرناك بودن يا نبودن وجود هر سازه يا طرحي در حريم رودخانه نيز به عهده وزارت نيرو است.
وي با تاكيد بر اينكه مصوبه هاي قانوني شوراي عالي آب همچنان بهترين راه حل براي مشكلات حوضه زاينده رود هستند، تصريح كرد: حتي اگر طرح هايي مانند تونل بهشت آباد و سوم كوهرنگ تكميل و بهره برداري شود بازهم براي پاسخگويي به نيازهاي آبي منطقه فلات مركزي با كمبود مواجه مي شويم.
اميني با ابراز خرسندي از اينكه بحث هاي مربوط به زاينده رود در دستگاه هاي اجرايي مختلف به مرور زمان، جدي تر گرفته شد و جامعه دانشگاهي نيز مسوولانه در اين زمينه قدم برداشته است، گفت: شبكه هاي اجتماعي نيز در اين زمينه كمك بسياري كردند.
به گفته وي بحث ساماندهي رودخانه زاينده رود از سال 93 در منطقه شرق اصفهان آغاز شد اما در ابتداي كار كمي با چالش مواجه بود اما در زمان حاضر خود مردم خواهان اجراي هرچه سريعتر آن هستند يعني پذيرش اجتماعي آن افزايش يافته است.
دبير اجرايي نظام صنفي كشاورزي اصفهان با تاكيد بر اينكه هيچ خلاء قانوني درباره مباحث مربوط به آب و زاينده رود وجود ندارد، اضافه كرد: تحقق اين قوانين نياز به هماهنگي بين دستگاه هاي اجرايي دارد.
وي، مشاركت مردم را در اين امر بسيار مهم دانست و اظهارداشت: اين نوع مشاركت مي تواند برخي محدوديت هاي موجود را از بين ببرد به عنوان مثال حضور مردمي باعث شد تا موضوع خط جديد انتقال آب به ذوب آهن رسانه اي شود.
اميني با تاكيد بر اينكه طبق مواد قانوني، راه هاي مقتضي براي تامين آب صنايع آب بَر با حفظ منافع كشاورزان و حقابه داران وجود دارد، ادامه داد: اكنون به راحتي درباره انتقال آب به صنايع بزرگ مانند فولاد صحبت مي شود و ديگر ابايي در اين زمينه وجود ندارد.
وي با بيان اينكه لازم است مطالبه گري كشاورزان و فعالان زيست محيطي براي حقابه ها، افزايش يابد، گفت: در زمان حاضر كشاورزان متهم هستند كه سهم محيط زيست از جمله تالاب گاوخوني را برداشته اند درحاليكه واقعيت چيز ديگري است و وجود برخي تاسيسات جديد در مسير تالاب در اين موضوع تاثير دارند.
اميني با اشاره به اينكه پيوست طبيعي بين محيط زيست و كشاورزي وجود دارد، افزود: اگر فعالان زيست محيطي وقت بيشتري براي اين موضوع مي گذاشتند بهتر پيگيري مي شد.
وي با تاكيد بر اينكه اگر تالاب گاوخوني، آبگيري شود به نفع همه است، تصريح كرد: تهران براي ما تالاب احيا نمي كند بلكه اگر فقط مشكل رودخانه شور حل شود، اين تالاب زنده خواهد شد.

*** بارگذاري هاي جديد باعث كاهش آب ورودي به سد شد
عضو جمعيت دوستداران محيط زيست(طبيعت ياران) اصفهان در اين ميزگرد گفت: آبي كه پشت سد زاينده رود وجود دارد فقط از بارش هاي منطقه چلگرد و كوهرنگ نيست بلكه بخشي از آن مربوط به آب هاي خارج از حوضه است.
حشمت الله انتخابي افزود: ما براي اينكه به رقم ميانگين و منطقي درباره ضريب ورود آب از سرشاخه ها به سد برسيم بايد ورودهاي خارج از حوضه را از سرشاخه ها جدا كنيم .
انتخابي ادامه داد: اگر اين اعداد را از هم كم كنيم مي بينيم كه سال هاي با بارش بالاتر از يكهزار و 400 ميلي متر عددها به سمت ضريب 1.1 ميل مي كند اما پارسال كه آب ورودي از خارج از حوضه را نداشتيم ضريب وجود نه تنها 0.8 نبود بلكه مي تواند حدود 0.4 باشد.
وي با بيان اينكه سال گذشته بخش عظيمي از 550 ميليون متر مكعب آب سد از خارج از حوضه آمده بود، گفت: امسال كه ميزان بارش ها بيش از يكهزار و 400 و حتي حدود 2هزار و 500 ميلي متر است انتظار مي رود كه ورودي بسيار بيشتري به سد زاينده رود داشته باشيم.
انتخابي تاكيد كرد: البته اين امر زماني اتفاق مي افتد كه ميزان توسعه در اين سال ها افزايش نيابد اما دقيقا در سال هاي 96 و 97 كه كمترين بارش ها را داشتيم شاهد طرح هاي توسعه در اصفهان و چهارمحال و بختياري بوديم.
وي اضافه كرد: اين طرح هاي توسعه و بر روي زمين هاي ملي متوقف نشد با وجوديكه مقرر بود بارگذاري هاي جديد انجام نشود.
به گفته وي اين بارگذاري هاي جديد اصلا ديده نشده و ميزان آبي كه برداشت مي كنند نيز محاسبه نمي شود.
انتخابي به ايستگاه آب سنجي در انتهاي دره نمكي اشاره و اضافه كرد: در اين ايستگاه ميزان آب ورودي از تونل كوهرنگ و چلگرد برآورد مي شود اما در بسياري ديگر از نقاط ايستگاه آب سنج نداريم مانند يا رودخانه خرسانك (در چادگان).
به گفته وي بارگذاري هاي جديد باعث كاهش ورودي آب به سد مي شود و مديريت آب بايد به اين موضوع بپردازد.
اين فعال محيط زيست با بيان اينكه در سال آبي جاري تا كنون بارش ها بطور متوسط در كشور 355 ميلي متر و 65 درصد بيشتر از نرمال بوده است، خاطرنشان كرد: اما اين ميزان بارش داراي وضعيت يكسان در كشور نيست و در برخي حوزه ها تا 300 درصد افزايش و در تعدادي از حوزه ها، در شرايط نرمال بوده است.
وي ادامه داد: در بالادست سد زاينده رود نيمي از اين مقدار يعني حدود 150 درصد افزايش بارش ها را داشتيم.
انتخابي به وضعيت تالاب بين المللي گاوخوني اشاره و اضافه كرد: بر خلاف اطلاعات نادرستي كه منتشر شد، سيل اخير از رودخانه' شور ' به اين تالاب رسيد نه از زاينده رود.
رودخانه شور از شهر دهاقان در جنوب غربي اصفهان آغاز مي شود و پس از گذشتن از شهر طالخونچه و محله هاي نهچير، قهنويه و سرارود در مباركه به زاينده رود مي ريزد.
وي، ميزان آب مورد نياز براي سيراب شدن اين تالاب را 500 ميليون تا يك ميليارد متر مكعب اعلام و تصريح كرد: در زمان حاضر حدود يك درصد اين تالاب آبگيري شده كه معادل حدود پنج ميليون متر مكعب است.
انتخابي، رودخانه زاينده رود را يك موضوع زيست محيطي خواند و معتقد بود كه نهادهاي مرتبط با اين موضوع آنطور كه بايد به آن نپرداخته اند.
وي خاطرنشان كرد: بر اساس آمار منتشر شده، فروردين امسال ميزان ورودي آب به سدهاي خوزستان 6 هزار و 350 و خروجي، 6 هزار و 150 متر مكعب بر ثانيه بود كه آب ذخيره شده از سه روز مي توانست آب سد زاينده رود را تامين كند.
3011/6026/