زعفران ایران، به نام و كام دیگران

به گزارش روز یكشنبه ایرنا، پیش از این زعفران ایران به شكل فله ای به كشورهایی همچون اسپانیا و ایتالیا صادر و از آنجا با بسته بندی این كشورها، به دیگر كشورها صادر می شد؛ این اقدام به ضرر تولید كنندگان و تجار ایرانی بود. در سال های اخیر، با دراختیار گذاشتن پیاز زعفران ایران به كشور افغانستان، این كشور به یكی از رقیبان ایران در تولید و عرضه زعفران تبدیل شده است.
هر چند تولیدات زعفران در كشور افغانستان به دلیل شرایط آب و هوایی درحد ناچیزی است اما این كشور در آینده می تواند در تولید این محصول منحصر به فرد خطر بزرگی برای ایران بشمار آید. این امر نگرانی هایی را برای تولیدكنندگان و دست اندركاران این صنعت ایجاد كرده است.
برخی كارشناسان براین باورند كه هم اكنون ایران بزرگترین تولیدكننده زعفران در دنیا به شمار می رود و می تواند با ثبت جهانی این محصول استراتژیك مالكیت آن را برای خود حفظ كند.
زعفران در ایران به ویژه در شهرستان‌های قاینات ( روستاهای فندخت، بهناباد، استند، آبیز، اسپاد، اردكول)، فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستانهای تربت جام، تایباد، باخرز، تربت حیدریه، گناباد، نیشابور و بجستان، كاشمر، خلیل آباد در استان خراسان رضوی و به تازگی در استان‌های فارس، كرمان، لرستان، قزوین، اردبیل و استان آذربایجان شرقی كشت می‌شود.
گزارش ها حاكی از آن است كه رقیبان جدیدی از جمله افغانستان، یونان، مراكش، تركیه و هند در زمینه تولید و تجارت زعفران فعال شده‌اند؛ حتی چین با روش‌های گلخانه‌ای به تولید زعفران روی آورده ‌است.

** زعفران ایران در پیچ و خم جهانی شدن
«غلامرضا میری» نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران در گفت و گو با ایرنا گفت: زعفران ایران با وجود این كه یك كالای منحصر به فرد و استراتژیك به شمار می رود اما هنوز ثبت جهانی نشده است اما آنچه كه از سوی اتحادیه پس از گذشت سال ها اتفاق افتاده این است كه زعفران ایران در پنج منطقه ایران از جمله خراسان رضوی و جنوبی به ثبت جغرافیایی رسیده است.
وی با بیان اینكه به طور قطع ثبت جغرافیایی برای چنین كالای ارزشمندی كافی نیست و باید با وجود رقیبان زیادی كه دارد به ثبت جهانی در لیسبون پرتغال برسد، گفت: در غیر این صورت امكان این وجود دارد كه زعفران روزی به نام كشوری دیگری ثبت شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران تصریح كرد: ثبت جهانی میراث یك كشور تنها توسط دولت ها صورت می گیرد بنابراین انتظار می رود دولت درخصوص ثبت جهانی این كالای مهم تدابیری بیندیشد زیرا اگر دیر بجنبیم این كالا نیز همانند برخی رشته های ورزشی ما توسط دیگر كشورها به ثبت جهانی خواهد رسید كه این موضوع نگران كننده است.
وی گفت: طبق آمارها سال گذشته حدود 400 تن زعفران در سطح زیركشت 123 هزار هكتار از اراضی در سراسر كشور تولید شد و نزدیك 252 تن از این محصول به 47 كشور هدف در دنیا صادر شده است.
میری اضافه كرد: مصرف زعفران در كشور ما به گونه ای است كه سالانه 20 درصد مصرف خوراكی و سوپرماركتی داشته و مابقی صادر می شود. در دنیا نیز 80 درصد این محصول به مصارف صنعتی، دارویی ، صنایع آرایش و بهداشتی ، رنگ ، صنعت غذایی و نوشیدنی ها ، شیرینی و شكلات می رسد.
به گفته نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران، سرانه مصرف این محصول برای هر ایرانی یك گرم در سال است.
میری افزود: ایران به دلیل مشكلاتی كه در بحث صادرات دارد بخش عمده تولیداتش توسط كشورهایی همچون افغانستان، اسپاینا، ایتالیا و امارات متحده عربی خریداری و صادر می شود اما این كه اكنون افغانستان در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن دارد؛ به دلیل این است كه خودمان اجازه این موضوع را به آنها دادیم، زیرا بین 8 تا 10 سال گذشته پیاز زعفران را با انگیزه این كه افغان ها، پیاز زعفران به جای خشخاش بكارند، به این كشور دادیم.
وی افزود:حتی كارشناسانی برای كشت این محصول به افغانستان اعزام شده اند و این بدان معناست كه ما محصول استراتژیك كشور خودمان را در اختیار افغانستان قرار دادیم.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینكه هر ساله بخش قابل توجهی پیاز زعفران به افغانستان قاچاق می شود و به همین دلیل آنها هر سال كشت زعفران را افزایش می دهند، گفت: اكنون كشورهایی افغانستان را از لحاظ سیاسی، اقتصادی و استراتژیك حمایت می كنند تا برای خودشان (به غیر از ایران) تامین كننده دومی داشته باشند بدان معنا كه تنها تامین كننده زعفران در دنیا ایران نباشد، تا از این اتفاق آن ها سود لازم را ببرند.
وی گفت: با اهدا پیاز زعفران به دولت افغانستان در سال های اخیر، اكنون در 16 ایالت این كشور، كشت زعفران انجام می شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران ادامه داد: در گذشته تصور ما از افغانستان یك كشور تریاك خیز بود اما اكنون به یك كشور زعفران خیز تبدیل شده است به طوری كه سال گذشته زعفرانی كه ما به آنها هدیه داده بودیم، بهترین زعفران جهان در برلین آلمان معرفی شد.
میری اظهارداشت: ثبت جهانی زعفران باید در معاهده لیسبون پرتغال ثبت شود زیرا اگر محصولی به نام كشور دیگری ثبت شود و كد جی آی دریافت كند برای صادراتش باید دیگر كشورها به آن حق لیسانس پرداخت كنند.
وی براین باور است كه اگر ما حركتی انجام ندهیم، زعفران ایران به نام افغانستان ثبت می شود و باید ما برای صادرات حق لیسانس بپردازیم.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با اشاره به اینكه اكنون تجار ایرانی با محدودیت هایی در بخش صادرات در بازار جهانی مواجه هستند كه باعث شده خودمان محصول استراتژیك مان را دو دستی به كشور افغانستان صادر كنیم، گفت: تاجر ایرانی اكنون نمی تواند زعفران را به عربستان سعودی ، آمریكا ، چین و هند صادر كند بنابراین ناچار است زعفران تولیدی خود را به تاجر افغانی بفروشد تا آن ها زعفران ما را صادر كنند.
وی براین باور است كه اگر محدودیت صادرات نداشته باشیم، چنین مسائلی رخ نمی دهد زیرا اكنون زعفران صادر كننده ایرانی توسط افغان ها و به اسم زعفران افغان به دنیا می فروخته می شود و ما چاره ای جز پذیرش این موضوع نداریم.
میری با اشاره به اینكه این موضوع به نفع زعفران و منافع ملی كشور نیست و با ادامه این روند بازارهای صادراتی مان در جهان را از دست خواهیم داد، گفت: با این وجود تا به حال هیچ اقدامی از سوی دولتمردان صورت نگرفته و این درحالی است كه درحالی كه آن ها حداقل می توانند محدودیت های صادراتی را بردارند تا تجار ایرانی خود به صادرات این محصول با نام و برند ایران اقدام كنند.
میری اظهارداشت: طبق گزارش ها افغانستان هفت تا 12 تن محصول زعفران در سطح زیركشتی به میزان هشت هزار هكتار تولید دارد و در سال های اخیر به یكی از تولید كنندگان زعفران تبدیل شده است.
وی درخصوص قیمت زعفران ایران گفت: درحال حاضر قیمت هر كیلوگرم زعفران ایران در داخل كشور از كشاورزان خریداری می شود بین 7.5 تا 13 میلیون تومان است.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران تصریح كرد: حال قیمت زعفران ایران در بازارهای جهانی بین 500 تا هزار دلار است.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران درباره بسته بندی زعفران گفت: برخی مدعی هستند كه مشكل زعفران ایران در بازارهای جهانی بسته بندی آن است، درحالی كه اینگونه نیست؛ زیرا طی سال های اخیر بسته بندی های زعفران ایران به مراتب شیكتر و متنوع تر از دیگر كشورهای صادر كننده این محصول استو
وی ادامه داد: به طور مثال بسته بندی زعفران ایرانی در مقایسه با بسته بندی زعفران اسپانیا و ایتالیا ، شیك تر متنوع تر است و بسته‌بندی اسپانیا مربوط به 20 سال پیش است كه هنوز به همان شكل و شمایل محصول خود را می فروشند.
میری یادآور شد: شركت ها و واحد بسته بندی و صادرات ایران برای یك واحد از یك گرم تا یك مثقال و كیلوگرم، ده ها بسته بندی شیك و متنوع دارد و معضل ما بسته بندی محصول نیست.
به گفته وی، اكنون ظرفیت بسته بندی اتحادیه صادركنندگان ما هزار تن در سال است؛ در حالی كه ما 400 تن تولید زعفران در سال داریم.
میری درباره زعفران فله ای نیز گفت: زعفرانی كه حتی به افغانستان صادر می شود از مبادی قانونی با شناسه، باركد، برند و بسته بندی انجام می شود اما بسته بندی های ما بزرگ و كیلویی است؛ زیرا ما كمتر از بسته بندی كیلویی نمی توانیم صادر كنیم.
وی در تشریح علت صادرات كیلویی زعفران، گفت: زعفران كیلویی به مصارف صنعتی می رسد؛ به دلیل این كه به صرفه نیست زعفران با حجم پایین از ما خریداری نمی شود. به طور مثال تفاوت قیمت زعفران با حجم پایین و بالا كیلویی 100 تا 300 دلار (به دلیل هزینه های حمل و نقل) گران تر است.
میری با بیان این كه حداكثر صادرات زعفران در بسته بندی های یك كیلوگرمی است اضافه كرد: از ما بسته های بزرگ زعفران خریداری می كنند و ما نیز ادویه و قهوه را در بسته بندی های بزرگ خریداری و وارد می كنیم.
رئیس اتحادیه صادركنندگان زعفران ایران براین باور است كه همانند قاچاق مواد مخدر نمی توان از خروج پیاز زعفران از كشور نیز ممانعت كرد اما اگر محدودیت های صادراتی حذف شود؛ به طور حتم از قاچاق این محصول جلوگیری می شود.
میری اظهارداشت: اكنون نزدیك یك سال است كه به دلیل تشدید تحریم ها علیه ایران، صادر كنندگان زعفران دچار محدودیت های صادراتی شده اند؛ به طور مثال اگر ما بخواهیم زعفران صادر كنیم باید پیمان سپاری كنیم و ارز حاصل از صادرات را به كشور بازگردانیم درحالی كه این امر با توجه به شرایط تحریم ها و مشكلات در نقل و انتقال پول ممكن نیست.
وی تصریح كرد: به طور حتم ما به دنبال آن هستیم كه همانند گذشته ارز را به كشور خودمان بیاوریم اما امكانش وجود ندارد زیرا خود دولت نیز نمی تواند ارز وارد كند و این درحالی است كه دولت برای ما شرایط صادرات در قبال واردات را پیشنهاد داده است تا از معافیت مالیاتی و جوایز صادراتی بهره مند شویم اما باید بگوییم كه ما وارد كننده نیستیم و تخصصی در این كار نداریم.
وی از دولت خواست تا راهكار جدیدی برای ورود ارز تجار زعفران ایجاد كند تا مجبور نباشند زعفران ایران را به ثمن بخت به افغانستان بفروشند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینكه برای محموله واردات حداكثر برگشت پول 6 ماه است، گفت: پول زعفرانی كه صادر می شود باید 15 تا 20 روزه به دست تاجر برسد تا بخش های بعدی صادرات را آماده و ارسال كنند.
میری با اشاره به اینكه پول حاصل از فروش صادرات انقدر از این كشور به آن كشور انتقال پیدا می كند كه مقدار قابل توجه آن به عنوان كارمزد كسر می شود و این به نفع تجار نیست، پیشنهاد داد: دولت جایی را مشخص كند تا كارت واردكننده كالا در آن جا صادر شود و آن شخص ارز را در هر جای دنیا بگیرد و با ارز حاصل از صادرات زعفران كالا وارد كند؛ سپس پول صادركننده در داخل كشور داده شود.
وی اضافه كرد: اگر این اتفاق بیفتد كه ما زعفرانمان را با كارت بازرگانی یك واردكننده صادر كنیم و آن ارز در اختیار واردكننده قرار بدهیم و واردكننده پول ما را به تومان بدهد، استقبال می كنیم.
میری خواستار برداشتن محدودیت های صادراتی و ارایه راهكارهای صادرات زعفران از سوی دولت شد تا این مشكل قبل از این كه بازارهای صادراتی ایران از دست برود، برطرف شود.

** تولید زعفران افغانستان ناچیز است
«حسین زینلی» مجری طرح گیاهان دارویی كشور در وزارت جهاد كشاورزی در گفت و گو با ایرنا در زمینه ثبت جهانی زعفران گفت: كشوری می تواند ثبت ژنتیكی و جهانی یك محصول را انجام بدهد كه 60 تا 70 درصد تولید آن محصول مربوط به آن كشور باشد.
وی اظهارداشت: درحال حاضر زعفران ایران در نظام زراعت زعفران مبتنی بر قنات در جی.اس «GIAHS»در سازمان خواروبار كشاورزی ملل متحد (فائو) ثبت جهانی شده است و بنابراین ما نگرانی در این خصوص نداریم و هر كشوری نمی تواند محصولی را كه تولید می كند به ثبت جهانی به نام خود برساند.
زینلی علت صادرات زعفران ایران توسط افغانستان را تعرفه ترجیحی توسط این كشور دانست و گفت: تعدادی از ایرانیان در كشورهای مختلف شركت دارند و تجارت می كنند؛ در واقع با این روش تحریم ها را دور می زنند در این شرایط ما تجارتمان را انجام می دهیم اما كالا با نام و برند كشور ثالث صادر می شود.
مجری طرح گیاهان دارویی كشور افزود: در سال 97 بیش از 376 تن زعفران در سطح 108 هزار هكتار در استان های كشور تولید شد و براساس آمار 11 ماهه بیش از 250 تن محصول زعفران به ارزش 319 میلیون دلار به 47 كشور دنیا صادر شده است.
وی درباره تولید زعفران كشور افغانستان نیز گفت: سطح توسعه كشت گیاه زعفران در افغانستان در حدی نیست كه به سطح تولید ما برسند بنابراین این موضوع نگران كننده ای برای ما نخواهد بود.
زینلی ادامه داد: هرچند ما با برنامه ریزی و ارایه تسهیلات مالی تلاش داریم سطح زیركشت و تولید خود را بیش از پیش افزایش دهیم.
پیازچه زعفران در مناطق سردسیر (با بارندگی زیاد) بسیار بهتر از مناطق گرمسیر عمل می كند و یكی از دلایل اصلی كه باعث تمایز زعفران مرغوب از زعفران نامرغوب می شود، اقلیم آب و هوایی آن منطقه هست كه هرچقدر منطقه سردسیر تر باشد، عملكرد و عیار زعفران بالاتر است.
زعفران به دلیل طبع گرم آن تا حد زیادی می تواند در مقابل هوای سرد مقاومت كند، پیاز زعفران در دمای منفی 40 درجه سانتیگراد به رشد عادی خود ادامه می دهد و شادابی و نشاط برگ ها را كاملا حفظ می كند
گفته می شود ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینیها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی كردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند و سپس كاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت.
آمارها نشان می دهد با وجود این كه اسپانیا حتی یك تن تولید زعفران ندارد اما حدود 100 تن در سال 1393 زعفران، به كشورهای دنیا صادر كرده ‌است. امارات نیز حتی یك مزرعه زعفران ندارد اما جزو كشورهای عمده صادركننده زعفران جهان به شمار می رود. همچنین افغانستان در سال 1370 حتی یك كیلو تولید زعفران نداشت اما اكنون 16 تن تولید دارد.
افغانستان برای صادرات زعفران به آمریكا، هند و چین هیچ مانع تعرفه‌ای ندارد و در مدت كمی طرفداران بسیاری به دست آورده است. از سال 2013 تاكنون زعفران افغانستان برای سه دوره متوالی بهترین زعفران جهان از لحاظ كیفیت شناخته شده و توانسته رقبای قدری چون اسپانیا و ایران را كنار بزند؛ به طوری كه در ماه مارس 2019 امارات متحده عربی خواستار خرید كل تولیدات زعفران افغانستان به صورت یكجا در آینده ای نزدیك شد.

گزارش: هما همت خواه
اقتصام**9186**9189