راهكاری كه قرار است نرخ دلار را بشكند

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، در طول بیش از یك سال گذشته راهكارهای دولت برای تعادل بخشی و ایجاد ثبات ماندگار در بازار ارز جواب نداد و با هر تحرك جزیی در اقتصاد و سیاست خارجی شاهد جهش قیمت ها در بازار ارز بودیم كه به سرعت به سایر بازارها هم سرایت می كرد.
جدیدترین راهكار عملی دولت و بانك مركزی برای كنترل و ساماندهی بازار ارز، راه اندازی «بازار متشكل ارزی» است. البته طرح بازار متشكل ارزی جدید نیست و در سال های گذشته هم در مقاطعی كه با بحران ارزی مواجه بودیم این طرح برای ساماندهی بازار پیشنهاد شد اما به دلایل متعددی به اجرا نرسید.
اما این بار طبق گفته رییس كل بانك مركزی، بازار متشكل ارزی از شنبه هفته آینده یعنی بیست و هشتم اردیبهشت ماه شروع به كار می كند. هدف دولت و به طور ویژه بانك مركزی و وزارت اقتصاد این است كه بتوان با ایجاد بازار متشكل ارزی، نرخ های متعدد ارز را كه از كانال های غیررسمی و از سوی سوداگران تعیین می شود، حذف و نرخ جدید بازار متشكل را به عنوان مبنا در بازار جایگزین آن كرد.
شورای پول و اعتبار دی ماه سال گذشته با راه اندازی بازار متشكل ارزی موافقت كرد و به این ترتیب اولین جلسه هیات مدیره آن اواخر فروردین ماه امسال با حضور نمایندگان كانون صرافان، كانون بانك‌های دولتی، كانون بانك‌های خصوصی و فرابورس برگزار شد.
هر چند در آستانه آغاز به كار این بازار هنوز ابهاماتی از نحوه كاركرد و ساز و كار آن وجود دارد اما طبق آنچه اعلام شده قرار براین است كه این بازار با مشاركت بانك‌ها و صرافی‌ های مجاز و تحت نظارت و بازارگردانی بانك مركزی با تمركز بر معاملات نقدی راه‌ اندازی شود.
به عبارت ساده تر هدف دولت این است كه این بازار را به مرجعی برای تعیین مبنای نرخ ارز تبدیل كند. صادركنندگان هم كه از جمله دارندگان منابع ارزی در كشور محسوب می شوند می توانند در چارچوب مقررات، ارز موجود خود را در این بازار عرضه كنند. هر چند كه این بازار شبیه به بورس نیست اما معاملات به صورت برخط انجام می شود تا در یك بستر كاملا شفاف نرخ ارز كشف شود.
در حالی كه هدف دولت از راه اندازی این بازار مهار سوداگری در بازار و ساماندهی آن است اما بسیاری از كارشناسان نگران دخالت مستقیم دولت در بازار ارز هستند و معتقدند بانك مركزی باید در این بازار نقش حاكمیتی داشته باشد و نه تصدی گری اما به هر حال واقعیت این است كه اصلی ترین بازیگر این بازار بانك مركزی است.

**كاهش سهم دلالان در بازار با راه اندازی بازار متشكل ارزی
«مجیدرضا حریری» كارشناس و فعال اقتصادی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره چگونگی كاركرد بازار متشكل ارزی و تاثیر آن در تعادل بخشی به بازار گفت: بازار متشكل ارزی در واقع یك صرافی بزرگی است كه بانك مركزی آن را طراحی كرده و تاسیس می كند. باید این واقعیت را بپذیریم در ایران بازار معنا ندارد چرا كه انحصار در اقتصاد ایران وجود دارد و این غیر قابل انكار است.
وی ادامه داد: بانك مركزی به عنوان مرجعی كه هم درآمدهای نفتی و هم بخش عظیمی از درآمدهای غیرنفتی كشورمان را در اختیار دارد از نوعی انحصار در این حوزه بهره مند است. به معنای دیگر حدود 80 درصد ارزی كه در كشور استحصال می شود، حاصل صادرات نفتی و غیرنفتی است كه به صورت مستقیم و غیر مستقیم در اختیار دولت و بانك مركزی قرار می گیرد. بنابراین در شرایطی كه عرضه كننده انحصاری وجود داشته باشد مباحثی مانند بازار و كشف قیمت موضوعیت ندارد و واقعی نیست.
حریری با اشاره به تغییر سیاست بانك مركزی در كنترل بازار ارز گفت: در سال های گذشته بانك مركزی از سوی برخی از صراف ها كه از صرافان معتمد محسوب می شدند ارز را به بازار تزریق یا از بازار جمع آوری می كرد. اما طی این سال ها به تناوب شاهد آن بودیم كه برخی صرافان معتمد، مابه التفاوت ارز و رانتی را كه به آنها داده می شد به نفع تنظیم بازار استفاده نمی كنند و به معنای دقیق تر این صرافان از اعتماد بانك مركزی سوء استفاده می كردند.
وی تاكید كرد: معتقدم اگر قرار است بانك مركزی در بازار دخالت مستقیم داشته باشد و در زمان های نیاز، ارز در بازار تزریق یا جمع آوری و قیمت را از این طریق كنترل كند، سیاست و راهكار درست و كارآمد این است كه نسبت به ایجاد یك صرافی بزرگ اقدام كند كه تشكیل بازار متشكل ارزی هم در راستای همین اقدام است.
حریری با بیان اینكه هیات مدیره شركت مشخص شده اند و تحت نظر بانك مركزی هستند و از این پس شیر جریان بازار ارز در دست بانك مركزی خواهد بود تا شدت آن را كنترل كند، گفت: نفوذ دلالان ارزی قابل پیش بینی است اما قطعا سهم و قدرت مانور آنها كاهش و در مقابل قدرت مانور بانك مركزی افزایش پیدا می كند.
این فعال اقتصادی با بیان اینكه اساسا چیزی به نام كشف قیمت ارز وجود ندارد، ادامه داد: در واقع با این ساز و كار بانك مركزی تعیین كننده قیمت ارز در بازار خواهد شد. بازار هم مجبور است نرخ را بپذیرد. البته تمام این موضوعات بستگی به میزان ذخایر ارز بانك مركزی دارد، اینكه بانك مركزی با چه ارزی می خواهد بازار را كنترل كند.
وی تاكید كرد: تقاضاهایی برای سفته بازی در بخش ارز در بازار وجود دارد اعم از تقاضا برای خروج سرمایه و تامین ارز برای واردات كالاهای قاچاق كه شدت این تقاضاها در بازار بالا است و عرضه كننده ارز هم مانند سال های گذشته ارز كافی ندارد به همین دلیل هم بانك مركزی از راهكارهای قدیمی خود دست كشیده و به دنبال راه اندازی بازار متشكل ارزی است.

**بازار متشكل ارزی قیمت دلار را می شكند
هر چند كه برای بازار متشكل ارزی ماموریت های متعددی تعریف شده است اما آنچه در اولویت قرار دارد، تعادل بخشی به بازار و كوتاه كردن دست دلالان در نرخ گذاری ارز است. در حال حاضر اجرای درست اهداف بازار متشكل ارزی به دو عامل بستگی دارد اول اینكه بانك مركزی تا چه حد بتواند دست صرافی های خرد را در تعیین قیمت ها ببندد و عامل دوم اینكه تا چه میزان از ذخایر ارزی خود را صرف اجرای این طرح كند. به طور قطع این دو عامل می تواند در اجرای سیاست های بانك مركزی نقش تعیین كننده داشته باشند.
كارشناسان بر این باورند كه این سیاست برای سامان بخشی به حواله های خرد و حواله هایی است كه منشا قانونی برای واردات ندارند. به طور كلی بازار متشكل ارزی می تواند به بازار حواله هایی كه منجر به خروج سرمایه می شوند یا هزینه های ارزی مسافری و دانشجویی و ... ، سامان دهد البته علت عمده نوسانات قیمت ارز هم به همین بخش ها برمی گردد زیرا قیمت هایی كه بازار اسكناس با حجم بسیار كم از تقاضای بازار را شامل می شود، در بازار حواله بسیار اثرگذار است.
حال باز به این سوال مهم باز می گردیم كه آیا بازار متشكل ارزی می تواند قیمت ارز در بازار را كاهش دهد؟ برخی از كارشناسان در پاسخ به این سوال می گویند، این سیاست- راه اندازی بازار متشكل ارزی- از لحاظ تئوری كاملا درست و منطبق بر اصول اقتصاد است اما موضوع نحوه اجرای این سیاست است و اینكه مدیران اقتصادی تا چه حد قدرت اجرایی داشته باشند . به طور قطع راه اندازی بازار متشكل ارزی در ابتدا از نظر روانی بر قیمت ها اثر گذار خواهد بود و باعث بروز سكته ای در بازار می شود و احتمالا قیمت ها كاهش پیدا می كند اما اثرگذاری این سیاست در كنترل قیمت ها را باید پس از گذشت چند از آغاز به كار بازار ارزیابی كرد.
پژوهش**9345**9279