واكاوی اثرات سیل در منابع آبی همدان

به گزارش ایرنا، آب به عنوان مایع حیات، همواره در طول تاریخ زندگی انسانها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است. با نگاهی به شكل گیری تمدن ها می توان فهمید شهرها و تمدن ها در نقاط پر آب شكل گرفته اند.
در نقشه جغرافیایی جهان مشخص است، رودخانه ها به عنوان شریان های زندگی محل تجمع انسان ها و تشكیل شهرها شده اند. همدان نیز در دوره «مادها» به دلیل داشتن آب و هوای مناسب، به عنوان یكی از نخستین محل های شكل گیری تمدن در ایران انتخاب شده است.
در طول تاریخ، بسیاری از شهرهای جهان به دلیل خشكسالی خالی از سكنه شده اند اما این نقطه از ایران در طول بیش از سه هزار سال تمدن شهرنشینی، با وجود خشكسالی های مقطعی، مشكلی در تامین آب نداشته است.
به دنبال تغییر اقلیم، همدان در دسته استان های خشك و نیمه خشك كشور تقسیم بندی شده و متوسط بارش در این استان بر اساس آمارهای 50 سال گذشته سالانه حدود 330 میلیمتر است.
اما امسال و با آغاز فصل بهار سامانه قوی بارشی وارد استان همدان شد و هسته مركزی این سامانه علاوه بر همدان، چند استان دیگر را نیز در بر گرفت.
به دنبال بارش های سیل آسای این سامانه، خسارت بسیار زیادی به این استان وارد شد. زندگی بسیاری از مردم را آب برد. بسیاری از آنها بی خانمان شدند و عده ای نیز عزیزانشان را از دست دادند.
با وجود خسارات بسیار زیاد و جبران نشدنی، باران زمین را سیراب كرد. خاك خشك و تشنه همدان، سال ها منتظر اینچنین بارشی بود. بارانی كه سبزی و طراوت را دوباره به همدانی ها پس داد و جان تازه ای به بخش كشاورزی این استان بخشید.
به گفته برخی از كارشناسان همدان وارد ترسالی شده است و این نوید بخش رونق كشاورزان و خوشحالی و امید به سكونت روستاییان در روستاها است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مركز همدان در راستای رسالت حرفه ای اطلاع رسانی دقیق و به منظور بررسی آثار سیل اخیر،و انعكاس دقیق ، مستند خسارات و مزیت های ناشی از این پدیده، با برگزاری میزگردی پای صحبت های منصور ستوده مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان، سید مصطفی هاشمی مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان و سید هادی حسینی بیدار مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان نشست.

** پایان دغدغه تامین آب
مدیرعامل شركت آب منطقه ای همدان در این میزگرد با بیان اینكه 28 ایستگاه باران سنجی در این استان وجود دارد كه از ابتدای سال آبی جاری، به صورت میانگین 593 میلی متر بارش را ثبت كرده اند گفت: این میزان بارش، یك ركورد بی سابقه در طول سال های آمار برداری به حساب می آید چراكه تا به امروز بارش ها نسبت به سال آبی گذشته 95 درصد و نسبت به بلند مدت 85 درصد افزایش داشته است.
منصور ستوده اظهار داشت: آب مورد نیاز شرب در شهرها و روستاها از طریق آب های زیرزمینی (چاه ها) و همچنین آب های سطحی (سدها) تامین می شود كه به دلیل برداشت بیش از حد و كمبود بارش ها، در 15 سال اخیر به طور متوسط در استان همدان هر سال بین 80 سانتی متر تا 100 سانتی متر كاهش سطح آب های زیر زمینی را داشته ایم.
وی اضافه كرد: سال گذشته در همین تاریخ حجم سد اكباتان نزدیك به 15 میلیون متر مكعب بود و در مجموع كل سدهای استان نزدیك به 50 میلیون متر مكعب آب داشتند.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان ادامه داد: بارش های نوروز امسال، حجم تمام مخازن و سدهای استان را پر كرد و حالا با ضریب اطمینان 100 درصدی می توانیم بدون دغدغه آب آشامیدنی و كشاورزی استان را از طریق سدها تامین كنیم.
وی با بیان اینكه حجم آب ذخیره شده آب شیرین است و بر خلاف آب موجود در استان های جنوبی احتیاجی به هزینه های هنگفت شیرین كردن ندارد افزود: آب گیری سفره های زیرزمینی، از طریق تغذیه های مصنوعی و حوضچه ها، از دیگر مزیت این بارش ها بود.
ستوده اظهار داشت: 16 تغذیه مصنوعی در استان همدان وجود دارد كه می تواند 32 میلیون متر مكعب آب را در خود ذخیره كنند.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان عنوان كرد: تغذیه های مصنوعی با انحراف آب از رودخانه ها و انتقال آن از طریق چاه های عمیق به داخل زمین، آب را ذخیره و از روند كاهش سطح آب زیرزمینی جلوگیری می كند.
ستوده با اشاره به اینكه كنترل سیلاب توسط سدها و سیل بندها باعث كاهش میزان خسارت سیل در همدان شد، افزود: در این بارش ها، دِبی ورودی سدهای اكباتان همدان و كلان ملایر به 20 متر مكعب در ثانیه نیز رسید كه اگر این سد ها نبودند خسارت زیادی به روستاهای پایین دست وارد می شد.

** افزایش تولید برق بر اثر بارش ها
ستوده با اشاره به اینكه افزایش ظرفیت نیروگاه های برق از دیگر مزایای بارش های اخیر بود، اظهار داشت: نیروگاه 2.4 مگاواتی رودخانه گاماسیاب به راحتی قسمتی از برق مورد نیاز منطقه را تامین می كند.
وی عنوان كرد: نیروگاه برق شهید مفتح در سال های گذشته با حفر 20 حلقه چاه نزدیك به 15 میلیون متر مكعب آب مصرف می كرد كه علاوه بر خشك كردن چاه های منطقه، نیروی برق تولیدی آن نیز به 30 درصد كاهش یافته بود.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان ادامه داد: این نیروگاه سال گذشته با تمام ظرفیت خود كار و 11 میلیون متر مكعب آب مصرف كرد، كه 9 میلیون متر مكعب آن از طریق تصفیه پساب شهر همدان تامین شد.
وی اضافه كرد: در سال های پر آبی پساب بیشتری تولید می شود و در نتیجه ظرفیت نیروگاه برق نیز افزایش می یابد.
ستوده تاكید كرد: رونق كشاورزی از دیگر مزایای سال های پر آبی است و حق آبه های كشاورزی به خوبی تامین می شود و امسال چاه ها كمتر دچار افت می شوند و هزینه های تولید محصولات كشاورزی كاهش می یابد.
وی با بیان اینكه صنایعی همچون نساجی و پتروشیمی هگمتانه و همچنین صنایع وابسته به كشاورزی نیز مشكلی برای تامین آب ندارند و كمتر دچار مشكل می شوند، اظهار داشت: آزاد سازی بستر و حریم رودخانه ها از دیگر دستاورد های بارش های ابتدای فصل بهار بود.

** سیل حریم رودخانه ها را آزاد كرد
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان گفت: در پی خشكسالی سالیان گذشته برخی با ساخت و سازهای غیر مجاز حریم رودخانه ها را تصرف كرده بودند؛ سیلاب با تخریب سازه های غیر مجاز موجب آزادسازی حریم رودخانه ها شد.
وی ادامه داد: نقاطی كه در اطراف رودخانه ها خسارت دید نشان داد حریم رودخانه متعلق به خود رودخانه است و فرصتی شد تا مسئولان و مردم حفظ این حریم را رعایت كنند.
ستوده تاكید كرد: باید شرایطی فراهم شود تا در دشت های تخت همچون اسدآباد، كبودراهنگ و فامنین و همچنین مناطق شیب دار با كاشت درخت و پوشش گیاهی سیلاب را كنترل كرد.
وی اضافه كرد: این سیلاب هشدار داد تا برای حفظ حریم رودخانه ها و صدور مجوزهای ساخت و ساز بیشتر مطالعه و زمینه سازی شود.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان افزود: لا یروبی، دیواركشی، ساماندهی، حفظ و آزادسازی حریم رودخانه ها، به ویژه در روستاها در برنامه های آینده این شركت گنجانده شده است.

** سیل به شبكه آبرسانی روستاها خسارت زد
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان همدان نیز گفت: این استان یك هزار و 71 روستا دارد كه منابع آب مصرفی نزدیك به 40 درصد آن ها از قنات ها و چشمه ها تامین می شود.
سید مصطفی هاشمی افزود: خشكسالی طولانی، بیشترین آسیب را به قنات ها و چشمه های روستاها وارد كرد؛ چرا كه آب آن ها از طریق آب های سطحی تغذیه می شود.
وی با اشاره به اینكه هرسال هزینه های زیادی برای مقابله با خشكسالی می شد، اظهار داشت: امسال این مشكل برطرف شده و باید با سرمایه گذاری در دیگر بخش ها همچون مجتمع سازی ها تاسیسات و زیر ساخت ها سرمایه گذاری كنیم.
هاشمی با بیان اینكه بارش های امسال فرصت مطالعات را هم فراهم كرد، ادامه داد: پیش بینی ها تا 70 میلی متر بارش بود كه در نقاط مختلف بین 120 تا 150 میلی متر بارش ثبت شده است.
وی با بیان اینكه با این وجود در بارش های سیل آسا بسیاری از تاسیسات و زیرساخت ها مراقبت شد، اضافه كرد: خسارت هایی به برخی بخشها وارد شد و سیلاب تعدادی از چاه ها را مسدود كرد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان همدان ادامه داد: شبكه آب رسانی در برخی از روستا ها آسیب دید و در برخی نقاط دچار شكستگی و آب خوردگی شد.
وی عنوان كرد: 223 مورد از تاسیسات آب رسانی به روستاهای استان با آسیب دیدگی مواجه شد و 48 كیلومتر از خطوط انتقال و شبكه آب رسانی روستایی خسارت دید.
هاشمی ادامه داد: 36 كیلومتر از راه های دسترسی به تاسیسات آبرسانی دچار گرفتگی و انسداد مسیر شد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان همدان گفت: مسیر انتقال آب از سراب گاماسیاب به دلیل رانش زمین دچار شكستگی شد كه در كمتر از یك هفته كل مسیر جایگزین ساخته شد.
وی تاكید كرد: بر اساس برآورد های صورت گرفته در مجموع نزدیك به 156 میلیارد ریال به شبكه آبرسانی روستایی استان آسیب وارد شد.
هاشمی با بیان اینكه تجهیزات و قطعات به همراه مواد گند زدا به استان های سیل زده كشور ارسال شد، ادامه داد: دستگاه های گند زدا، در 45 روستای استان لرستان تعمیر و راه اندازی شد.
وی عنوان كرد: تجربیات بسیار زیادی از این سیلاب به دست آمد؛ بسیاری از تاسیسات و دستگاه هایی كه ایجاد كرده بودیم كارآیی خود را نشان داد.

** شبكه مجازی مردم را هوشیار كرد
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان همدان تاكید كرد: اطلاع رسانی از طریق فضای مجازی كمك زیادی به هوشیاری و آگاه سازی و مشاركت مردم در برابر بارش های سیل آسا كرد.
وی اضافه كرد: به طور متوسط هرسال نزدیك به 40 میلیون متر مكعب آب تامین و در اختیار مشتركان روستایی قرار داده می شود، این میزان نسبت به سال 96 رشد سه درصدی را داشته است.
هاشمی افزود: بارندگی ها علاوه بر اینكه طراوت خاصی به طبیعت داده است، مصرف آب و دمای هوا را كاهش داده است.

** اتحاد، خسارت سیل را كم كرد
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان همدان نیز گفت: اتحاد، همدلی و مشاركت مسئولان و مردم همدان باعث شد خسارت سیل كاهش یابد.
سید هادی حسینی بیدار با بیان اینكه مشكلی برای دفع فاضلاب در شهر همدان به وجود نیامد، افزود: این نوع بارش سیلابی، برای ما تمرین عملی بود و نشان داد كه كارهای خوب اثرات خوب می گذارد.
وی تاكید كرد: سیلاب در همدان بسیار گسترده بود اما آب های سطحی شهری از زیر زمین به رودخانه ها منتقل شد و آنچنان در معرض دید قرار نگرفت.
حسینی بیدار اظهار داشت: با وجود بارندگی حجیم در همدان، یك لحظه آب شهرهای این استان قطع نشد و در شهر گیان و منطقه دره مراد بیگ آب مورد نیاز مردم، از طریق چشمه تامین شد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان همدان بیان كرد: مردم توجه داشته باشند كه با وجود بارش های خوب، مصرف بهینه را فراموش نكنند و از اسراف بپرهیزند.
وی با اشاره به اینكه هنوز زمین رطوبت خود را دارد و برای كشاورزی تشنه آب نیست، افزود: با وجود اینكه نیمی از فصل بهار گذشته است برداشت از چاه ها نسبت به سالهای گذشته 900 لیتر در ثانیه كاهش یافته است و از یك هزار و 200 لیتر در ثانیه به 300 لیتر در ثانیه رسیده است.
حسینی بیدار ادامه داد: هنوز كشاورزان چاه های خود را راه اندازی نكرده اند و آبیاری محصولات كشاورزی از طریق آب های سطحی و رودخانه ها انجام می شود و این خبر بسیار خوبی برای حفظ منابع آبی است.
وی اضافه كرد: نیروگاه برق شهید مفتح هیچ گونه برداشت آب زیرزمینی ندارد و فقط برای آب آشامیدنی كاركنان خود آب برداشت می كند.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان همدان ادامه داد: این سیل موجب شد تا نقاط ضعف و قوت خود را بشناسیم و از سیلاب استان های سیل زده درس گرفتیم.
وی با اشاره به اینكه در این مدت 10 تریلی لوله و سه تریلی آب معدنی به استان های سیل زده ارسال شد، افزود: رانش زمین در گیان نهاوند برخی از چشمه ها را با مشكل مواجه كرد كه آبرسانی با تانكر صورت گرفت.
حسینی بیدار گفت: سیل در مجموع نزدیك به 100 میلیارد ریال به شبكه آبرسانی شهری استان خسارت وارد كرد.
وی با بیان اینكه بیشترین آسیب به شبكه فاضلاب وارد شد، افزود: در استان همدان یك میلیون و 89 هزار نفر جمعیت شهری داریم كه 100 درصد آن ها از آب شهری بهره مند هستند.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب استان همدان اظهار داشت: به طور متوسط 76 درصد از جمعیت شهری استان زیر پوشش خدمات فاضلاب هستند، این در حالیست كه میانگین كشوری نزدیك به 50 درصد است.

** تمام سد های استان پر هستند
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پر بودن حجم همه سد های استان، گفت: سد اكباتان با گنجایش 35 میلیون متر مكعب، آب آشامیدنی و حق آبه های كشاورزی و محیط زیست را تامین می كند.
وی افزود: سد آبشینه با ظرفیت پنج میلیون متر مكعب از سر ریز سد اكباتان تغذیه می شود و بخشی از آب آشامیدنی همدان را تامین می كند.
ستوده اظهار داشت: سد سرابی تویسركان 9 میلیون متر مكعب گنجایش دارد و برای استفاده از آن یك خط 14 كیلومتری ساخته شده است و فقط شیرآلات و حوضچه آن برای ساخت نیازمند تامین اعتبار است.
وی اضافه كرد: با بهره برداری از تصفیه خانه سد سرابی، آب شهرستان تویسركان نیز از این سد تامین می شود و نیازی به استفاده از آب های زیر زمینی نیست.
ستوده عنوان كرد: سد كلان ملایر با گنجایش 45 میلیون متر مكعب نیازمند راه اندازی سامانه خط انتقال است.
وی ادامه داد: سد شنجور رزن با گنجایش پنج میلیون متر مكعب پر است و سد نعمت آباد اسدآباد با گنجایش پنج میلیون متر مكعب در آستانه بهره برداری است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان با اشاره به اینكه سد شیرین سو نیز پنج میلیون متر مكعب گنجایش دارد و حالا پر است، گفت: سد خرمرود نیز 16 درصد پیشرفت فیزیكی دارد و با سرمایه گذاری بخش خصوصی در حال ساخت است.
وی افزود: سد گرین نهاوند نیز با 12 درصد پیشرفت فیزیكی 19 میلیون متر مكعب گنجایش دارد؛ این سد تنظیمی است و 22.1 میلیون متر مكعب آب را تنظیم می كند.

** افزایش سطح آب چاه های همدان
ستوده با بیان اینكه سطح آب چاه های استان افزایش یافته است، گفت: در همدان نزدیك به 15 هزار و 255 حلقه چاه مجاز حفر شده است كه 11 هزار و 220 حلقه در بخش كشاورزی و یك هزار و 554 در بخش آب شرب شهری و روستایی و 2 هزار و 481 حلقه در بخش صنعت از آب های زیرزمینی تامین می شود.
وی ادامه داد: 300 میلیارد ریال خسارت به زیرساخت ها و تاسیسات سد ها، تغذیه های مصنوعی، بندهای انحرافی، رودخانه ها و زیرساخت های آب منطقه ای وارد شد كه در صورت تامین اعتبار عملیات بازسازی آن ها اجرا می شود.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان عنوان كرد: فامنین، همه كسی و بخشی از كبودراهنگ درگیر فروچاله ها هستند كه با سرمایه گذاری دولت به دنبال حل این پدیده علمی هستیم.
وی اظهار داشت: طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیر زمینی سال 1395 در شورای عالی آب كشور به تصویب رسید تا با اجرای 15 طرح اساسی و با اقدامات سازه ای و غیر سازه ای روند افت و كاهش آب های زیر زمینی كاهش یابد.
ستوده افزود: بر اساس این مصوبه تا پایان برنامه ششم توسعه كاهش سطح آب های زیر زمین متوقف می شود و در 15 سال بعد از آن سطح آب های زیر زمینی افزایش یابد.
وی ادامه داد: انسداد چاه های غیر مجاز و نصب كنتورهای هوشمند كمك زیادی به حفظ آب های زیر زمینی كرد.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان همدان با اشاره به اینكه سه هزار و 485 چاه غیر مجاز تا كنون پر شده است، اظهار داشت: عمق این چاه ها در مجموع به 120 كیلومتر می رسد كه از برداشت 256 میلیون متر مكعب آب جلوگیری كرد.
وی با بیان اینكه چهارهزار و 205 دستگاه كنتور هوشمند برای چاه ها نصب شده است، گفت: در هر منطقه و هر دشت 20 چاه برای سنجش سطح آب های زیرزمینی در نظر گرفته شده است و نوسانات سطح آب های زیر زمینی را كنترل می كند.
ستوده تاكید كرد: از سال 93 كاهش سطح آب برخی از دشت های استان متوقف شده و در برخی دیگر همچون دشت های اسدآباد و تویسركان سطح آب بالا آمده است.
ویرایش و تنظیم: جواد همدانی
9904**2087