روسیه و آمریكا؛ دیوار بلند بی اعتمادی

'دونالد ترامپ' نزدیك به سه سال پیش در شرایطی قدرت در آمریكا را بدست گرفت كه همواره مدعی تغییر رویكرد آمریكا در قبال روسیه بود اما خیلی زود در مقابل فشارهای گسترده رقبای خود و هژمونی آمریكا برای دشمن انگاری روسیه در جهان قرار گرفت و با توجه به اتهامات وارده به وی برای تبانی با روس ها برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، موضعی متفاوت از آنچه شعار داده بود در برابر كرملین اتخاذ كرد.
بنابراین دامنه اختلافات آمریكا و روسیه با آمدن ترامپ نه تنها كاهش نیافت بلكه رشته تحریم های آمریكا علیه روسیه بر سر بحران در سوریه و اختلاف نظر دو كشور در خصوص اقدامات اوكراین روزبروز بیشتر شد تا جایی كه آمریكا تحریم های گسترده تری علیه روس ها وضع كرد و فهرستی از نزدیكان 'ولادیمیر پوتین' را مورد هدف قرار داد.
انگلیس نیز بر آتش این اختلافات دامن زد و با متهم كردن روسیه به دست داشتن در ترور 'سرگئی اسكریپال' جاسوس روس و دخترش، عملا آمریكا را در مقابل روسیه قرار داد.
فشار روزافزون دمكرات ها، اختلافات جدی روسیه و آمریكا در خصوص مسائل مختلف بین المللی در مسائلی همچون برجام، استقلال طلبان در اوكراین، یمن، نحوه حل و فصل بحران كره، ونزوئلا و از همه پر دامنه تر مساله حضور غیرقانونی نظامیان آمریكا در سوریه باعث شد كه خیلی ها از افزایش تنش ها میان دو كشور به عنوان جنگ سرد دوم یاد كنند.
آمریكا در دوران ترامپ نه تنها مسیر 'باراك اوباما' رئیس جمهوری سابق این كشور علیه مسكو را در پیش گرفت بلكه اقداماتی علیه روسیه انجام داد كه اوباما هم از آنها خودداری كرده بود.
تنش در روابط مسكو و واشنگتن در زمان ترامپ باعث شد كه علاوه بر بسته شدن دو كنسولگری از چهار كنسولگری روسیه در آمریكا، بسیاری از دیپلمات ها و كارمندان روس در سازمان ملل متحد از این كشور اخراج شوند و دریافت روادید آمریكا توسط دیپلمات های روسی به یك مساله پیچیده و در برخی مواقع غیرممكن تبدل شود هر چند كه ترامپ همواره از پوتین تمجید می كرد و مدعی می شد كه خواهان بهبود روابط دو كشور است.

** چرخش دستگاه دیپلماسی آمریكا
با پایان یافتن تحقیقات بازرس 'رابرت مولر' در خصوص احتمال تبانی دونالد ترامپ با روس ها برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری و انتشار گزارش نیم بند او در این باره و برداشت مقامات كاخ سفید از تبرئه ترامپ برای تبانی، فضا برای ترامپ در جهت شكستن یخ روابط با مسكو بازتر شد.
نخستین اقدام ترامپ پس از انتشار گزارش مولر، گفت وگوی تلفنی بیش از یك ساعته با ولادیمیر پوتین بود كه به تازگی با 'كیم جونگ اون' رهبر كره شمالی دیدار كرده بود.
پس از این گفت وگوها كه دو طرف آن را سازنده خواندند، وزرای خارجه دو كشور در كشوری بی طرف (فنلاند) با یكدیگر دیدار كردند و كلید سفر مایك پمپئو به روسیه زده شد تا اینكه روز گذشته(سه شنبه) او به روسیه سفر كرد.
مایك پمپئو پیش از دیدار با همتای روس خود در توئیتی اعلام كرد كه در بعضی از مسائل ممكن است ما با دیگران توافق و در برخی دیگر مخالفت داشته باشیم، اما وقتی موضوع به منافع ملی هر دو طرف برمی گردد باید راهی برای پیشبرد كار پیدا كنیم.
دیدار لاوروف و پمپئو در حالی روز گذشته به پایان رسید كه دو طرف خواستار بهبود روابط و باز شدن فضایی جدید در همكاری های خود شدند هر چند كه بسیاری معتقدند مسكو و واشنگتن در زمینه های مختلف اختلاف نظر جدی دارند و صحبت از عادی شدن روابط در این فضا، هدفی آرمانی و دور از دسترس به نظر می رسد.
شاید كلیدی ترین بخش اظهارات پمپئو در دیدار با لاوروف این جمله بود كه ترامپ مصمم به بهبود روابط با آمریكا است هر چند كه روس ها معتقدند كه روسیه هراسی به یك نوع رقابت سیاسی در داخل آمریكا تبدیل شده و ابزاری برای ضربه زدن به رقبا توسط گروهی قدرتمند در واشنگتن به حساب می آید.
رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه نیز در دیدار با پمپئو خاطرنشان كرد كه مسكو برای بنای روابط سازنده و مسئولانه تر با آمریكا در صورت آمادگی واشنگتن، آماده است اما سوءظن های زیادی در مورد یكدیگر انباشته شده كه باعث می شود هیچ كدام از دو طرف از این وضع برنده نشوند.
اختلافات جدی دو طرف در كنفرانس مطبوعاتی پس از نشست نیز به خوبی نمایان شد آنجا كه لاوروف بار دیگر بر مواضع روسیه تاكید كرد و خروج از برجام، تهدید 'نیكلاس مادورو' رئیس جمهوری قانونی ونزوئلا از سوی آمریكا، ادعای زد و بند روسیه و ترامپ، نامشخص بودن پیمان 'استارت 2' و مبهم بودن موضع دولت اوكراین در خصوص اختلافات با روسیه را نادرست خواند.
لاوروف در این دیدار یادداشتی به پمپئو داد كه حاوی دخالت های آمریكا در امور روسیه بود.
وی این سئوال را از همتای آمریكایی خود پرسید: واشنگتن كه به نادرست روسیه را متهم به دست داشتن در امور خود می كند آیا حاضر است دست از دخالت در امور روسیه بردارد و دو طرف در این زمینه با یكدیگر به توافق برسند؟
پمپئو نیز در واكنش با وجود آنكه خواست نشان دهد آمریكا به دنبال بی ثبات كردن مناطق مختلف جهان و از همه مهمتر خلیج فارس نیست اما برای توجیه اقدامات ضد ایرانی كشورش، بار دیگر انگشت اتهام را به طرف تهران نشانه گرفت و تصریح كرد كه روسیه و آمریكا می توانند با توجه به منافع ملی با یكدیگر در برخی موضوعات همكاری داشته باشند.
دیدار پمپئو با پوتین نیز در حالی در آخرین ساعات سه شنبه شب در استراحتگاه رئیس جمهوری روسیه برگزار شد كه رسانه های این كشور خبر دادند پمپئو برای برگزاری این دیدار مجبور شد بیش از سه ساعت در انتظار بماند تا رئیس جمهوری روسیه خود را از آستراخان به سوچی برساند.
پوتین در این دیدار كه تنها بخش تشریفاتی آن رسانه ای شد، از تمایل كشورش برای بهبود روابط با آمریكا سخن گفت و اظهار داشت كه گزارش بازرس مولر مبنی بر دخالت روسیه در انتخابات آمریكا نادرست و اقدامی در جهت ایجاد مانع بر سر راه عادی سازی روابط میان دو قدرت جهانی است.
رئیس جمهوری روسیه گفت: ما بارها اعلام كرده ایم كه قصد داریم روابط دو كشور را بازسازی كنیم و امیدوارم اكنون شرایط این كار فراهم شده باشد.
پوتین همچنین از اهمیت حفظ ثبات استراتژیك، عدم گسترش سلاح های كشتار جمعی، حل بحران های منطقه ای، مبارزه با جرایم سازمان یافته، مبارزه برای حل مسائل زیست محیطی، مسائل مربوط به فقر و دیگر مسائل مربوط به زمان های مدرن و مسائل اقتصادی سخن گفت.
'یوری اوشاكوف' دستیار ارشد سیاست خارجی كاخ كرملین در پایان این دیدار در جمع خبرنگاران حاضر شد و اظهار داشت كه دو طرف در خصوص روابط دوجانبه، برنامه جامع اقدام مشترك و مسائل مختلف منطقه ای ازجمله لیبی، افغانستان، سوریه، بحران شبه جزیره كره و ثبات راهبردی و كنترل تسلیحات گفت وگو كردند.
با وجودی كه بنظر می رسد ماه عسل سفر وزیر امور خارجه آمریكا، قطعی شدن دیدار پوتین و ترامپ در حاشیه اجلاس گروه 20 كشور صنعتی در شهر اوزاكای ژاپن بوده باشد اما هیچ بعید نیست كه باز آغاز مناقشه ای جدید میان روسیه و اوكراین كمی آنطرف تر از محل برگزاری دیدار پمپئو و پوتین (در دریای سیاه)، این نشست را هم به مانند قبلی بر باد دهد.
در مجموع به نظر می رسد رهبران مسكو و واشنگتن به رغم تلاش گروه های سیاسی پرنفوذ در آمریكا برای دوری از روسیه و نزدیكی به متحدان در بروكسل، تلاش دارند كه كم كم یخ روابط خود را آب كنند.
برخی معتقدند تیم ترامپ به دنبال آن است تا ناكامی های بین المللی خود برای حل و فصل بحران های مختلفی كه خود آغازگر آن بوده را با كمك روسیه به نحوی حل وفصل كند كه در انتخابات پیش روی آمریكا، كارنامه ای بهتر از وضعیت نامشخص كنونی پیدا كند اما با همراه كردن روس ها با واشنگتن كه عملا بدون دادن امتیازی ویژه به روسیه غیرممكن به نظر می رسد.
زیرا ترامپ بر خلاف ادعای خود در دوسال گذشته توفیقی به جز درگیری و تنش و افزایش اختلاف با متحدان و رقبای خود نداشته و حتی نتوانسته پیشرفتی در مساله شبه جزیره كره به جز چند عكس یادگاری با كیم جونگ اون پیدا كند و وضعیت در خاورمیانه را هم با اقدامات یك جانبه همراهان خود بیش از هر زمانی متشنج كرده و از فشارهای ناعادلانه خود علیه ملت ایران نیز نتیجه ای نگرفته است.
روس ها نیز كه همواره خواهان بهبود روابط با آمریكا بوده اند و بدنبال رفع بیش از 66 بسته تحریمی آمریكا از روی اقتصاد خود هستند، امیدوارند سرانجام عقل و منطق در واشنگتن برتری یابد تا شاید ارتفاع دیوار بی اعتمادی میان مسكو و واشنگتن كمی كوتاه تر شود و واشنگتن با پذیرش واقعیت چند جانبه گرایی امروز در جهان به جای یك جانبه گرایی خود در گذشته، فضا را برای بهبود روابط و حل و فصل مسائل از طریق احترام به حقوق دیگر كشورها از جمله روسیه باز كند.
گزارش از: رحمت الله خدادادی
اروپام ** 1346** 1071