رابطه دام و مرتع؛ تعادلی یا تخریبی

به گزارش ایرنا در حال حاضر چرای بی رویه و خارج از فصل، رعایت نكردن ظرفیت مجاز مراتع و ورود دام بیش از ظرفیت به مراتع از مهم ترین مشكلات مرتعداری در مناطق مختلف كشور است.
از سوی دیگر رعایت زمان مناسب استفاده از مرتع، مدت زمان بهره برداری و رعایت ظرفیت چرای دام، سه اصل اولیه و اساسی در مدیریت مرتع به شمار می آید.
كارشناسان منابع طبیعی بر این باورند چرای بی رویه و مفرط دام در مراتع، سبب كاهش جمعیت گونه های گیاهی خوش خوراك و در نتیجه سیر قهقرایی مرتع می شود، در صورتیكه عده ای از گیاهان به ویژه گیاهان سمی و بی ارزش از این مساله سود می برند و رقابت گیاهی برایشان كم می شود.
از طرف دیگر، منجر به افت برگ دهی گیاهان مرغوب مرتعی و كاهش سطح تولید علوفه ای این گیاهان می شود و به علاوه در مراتع ییلاقی به دلیل رطوبت بالای خاك، تردد و چرای زیاد دام منجر به فشرده شدن خاك و كم شدن میزان تخلخل ذرات خاك و كاهش نفوذپذیری آن می شود كه در نهایت زمینه را برای فرسایش خاك آماده می كند.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ضروری است در برنامه ریزی برای چرای دام ها در مراتع، زمان ورود دام به مرتع به گونه ای تنظیم شود كه گیاهان مرتعی به حداكثر رشد و تولید خود رسیده باشند تا ضمن كاهش آسیب پذیری پوشش گیاهی در مقابل چرای دام، علوفه بیشتری نیز در اختیار دام ها قرار گیرد.
علیرضا نصرآبادی به برنامه های استانی در زمینه تعادل دام و مرتع اشاره كرد و افزود: به منظور اصلاح، احیا و حفاظت عرصه های مرتعی استان همگام با سیاست های سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور مبادرت به انجام پروژه های اجرایی مختلف مانند پروژه های بیومكانیك خاك در قالب عملیات ذخیره نزولات آسمانی توام با بذرپاشی و عملیات احداث هلالی آبگیر توام با بذرپاشی می كنیم.
وی گفت: از این طریق ضمن افزایش سطح تولید علوفه منجر به كاهش فشار دام مازاد، احیای مراتع مخروبه و بهبود بخشیدن به وضعیت مراتع موجود و تعادل دام و مرتع می شود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اضافه كرد: همچنین در بخش پروژه های بیولوژیك نیز مبادرت به تولید نهال گلدانی مرتعی، بوته كاری و جمع آوری بذور مرتعی بومی در سطح كل مراتع استان می شود.
وی اظهار داشت: هر سال با هدف مدیریت بی رویه چرا و افزایش تولید علوفه برخی از مراتع قرق می شود كه امسال 450 هزار هكتار از عرصه های منابع طبیعی استان قرق شد.
نصرآبادی یادآور شد: این مراتع اوایل آبان پس از پایان مدت قرق و بهبود وضع پوشش گیاهی، به مدت 80 تا 90 روز برای چرای دام آزادسازی می شود.
وی گفت: بر اساس نقشه پوشش گیاهی، عرصه های منابع طبیعی دارای بهره بردار، اعم از مراتع، جنگل ها و سطوح بیابانی در شرایط نرمال بارندگی دارای توان تولید 771 هزار تن علوفه خشك قابل بهره برداری به ارزش بیش از 800 میلیارد تومان است.
مدیر كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تعداد دام متكی به مراتع را سه میلیون و 50 هزار واحد دامی اعلام كرد و افزود: اكنون یك میلیون و 690 هزار واحد دامی مازاد براساس ظرفیت مراتع استان هستند.
وی بیان كرد: همچنین 29 هزار و 819 خانوار مرتعدار و دامدار روستایی و عشایری استان بهره بردار این مراتع هستند كه در مدت قرق، باید به نكات فنی قید شده در پروانه های صادره توجه كنند.
رئیس اداره مرتع منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم گفت: به استناد آمار و اطلاعات موجود و طبقه بندی پوشش گیاهی در سطح استان، مراتع به طور عمده در گروه مراتع فقیر و ضعیف طبقه بندی می شوند كه به لحاظ پوشش گیاهی، تاج پوششی كمتر از 25 درصد را دارند.
مهدی حاجی زاده افزود: از سوی دیگر حاكمیت پدیده خشكسالی در استان در سنوات گذشته (نزدیك به 20 سال) شرایط حاكم را سخت تر و شكننده تر كرده و این امر بر ضعف بیشتر پوشش گیاهی در مراتع استان تاثیرگذار بوده است.
وی بیان كرد: در سال جاری نظر به افزایش چشمگیر و پراكنش مناسب نزولات جوی در استان، سیمای مراتع نسبت به سنوات گذشته از وضعیت بهتر و مناسب تری برخوردار است.
رئیس اداره مرتع منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تاكید كرد: نباید انتظار داشته باشیم كه با یك دوره بارندگی مطلوب و بالا در استان، شاهد رسیدن به حالت های ایده ال و بسیار مطلوب در وضعیت مراتع استان باشیم.
وی اضافه كرد: چرا كه در صورت تداوم میزان بارندگی و پراكنش مناسب آن در طول سال، متناسب با زمان رویش گیاهی، می توان برای رسیدن به وضعیت مطلوب در عرصه های منابع طبیعی و بویژه سطوح مرتعی امیدوار بود.
حاجی زاده اظهار داشت: به منظور بررسی و تعیین دقیق تاثیر میزان بارندگی بر افزایش سطح تولید و بهبود وضعیت مراتع، نیاز به آماربرداری عرصه و اندازه گیری پوشش گیاهی است كه با توجه به فصل رویش گیاهی در استان، آماربرداری به زودی انجام می شود.
وی یادآور شد: مراتع استان در سال جاری از وضعیت پوشش خوبی برخوردار هستند كه این مساله در تراكم پایه های گیاهی مرتعی و همچنین تنوع گونه های مورد نظر با ارزش خوش خوراكی متوسط به بالا، مشهود است.
7557 * 6054