سازمان جهانی بهداشت به‌تازگی اعلام كرده است تعداد افرادی كه به زوال عقلی ناشی از بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند، تا سال 2050 سه برابر خواهد شد.
بنابر اعلام این سازمان، بین 5 تا 8 درصد افرادی كه سنشان به بیش از 60 سال می‌رسد، دچار زوال عقلی می‌شوند. این سازمان البته توصیه‌هایی هم برای كاهش خطر ابتلا به آن دارد از جمله زندگی سالم، ورزش كردن، رژیم مدیترانه‌ای، سیگار نكشیدن، مصرف نكردن الكل و كنترل دیابت و چربی.
اما به‌راستی زوال عقل یا دمانس (dementia) چیست؟ چگونه بروز می‌كند و برای جلوگیری از ابتلا به آنچه باید كرد؟
معصومه صالحی، مؤسس و مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران با اشاره به این كه آلزایمر یا دمانس یكی از بیمار‌های دوران سالمندی است، در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: این بیماری علاوه بر این كه هزینه‌های اقتصادی بالایی را برای خانواده‌ها ایجاد می‌كند، هزینه‌های اجتماعی و بهداشت روانی نیز دارد و می‌تواند در جامعه مشكل ایجاد كند. در حال حاضر روند سالمندی در جهان و ایران دائماً رو به افزایش است، به این معنی كه تعداد افراد سالمند اضافه می‌شود و ما هم سومین كشور در جهان هستیم كه عنوان رشد سالمندی را در اختیار داریم.
صالحی با تأكید بر این كه در حال حاضر آمار میانسالی در كشور بالا است و به همین دلیل روزبه‌روز به تعداد سالمندان اضافه می‌شود، می‌افزاید: كشور ما جزو كشور‌هایی است كه در حوزه بهداشتی، اقدامات خیلی مفیدی در پیشگیری از بیمار‌های واگیردار انجام داده است، ولی رشد سالمندی تا حدی افزایش بیماری‌های غیرواگیر را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در حال حاضر حدود 8 تا 9 درصد جمعیت كشور را سالمندان تشكیل می‌دهند. متأسفانه یا خوشبختانه می‌توان به این موضوع هم به‌عنوان یك فرصت و هم یك تهدید نگاه كرد. فرصت به این دلیل كه ما می‌توانیم از تجربیات سالمندان در بخش‌های مختلف استفاده كنیم و با تغییر روش زندگی آن‌ها از میانسالی، سالمندان سالمی را داشته باشیم كه بتوانیم از وجودشان برای آموزش رده‌های پایین‌تر بهره‌مند شویم. اما آن روی سكه این است كه اگر سالمند ما ناسالم باشد و به بیمار‌های غیر واگیرداری مثل بیماری قلب، دیابت نوع دو و افسردگی كه یكی از معضلات دوران سالمندی مبتلا شود خود این بیماری‌ها، عامل ریسك برای دمانس یا بیماری آلزایمر است.
**هر سه ثانیه یك نفر در جهان به دمانس مبتلا می‌شود
دمانس بیماری است كه با علامت‌هایی مثل اختلال در شناخت در عملكرد افراد همراه است. این بیماری به دو نوع برگشت‌پذیر و غیر برگشت‌پذیر تقسیم می‌شود. صالحی می‌گوید: حدود 40 درصد دمانس‌ها قابل برگشت هستند كه در اثر بیماری‌های قلبی عروقی، عوارض مصرف برخی داروها، كم كاری و پركاری تیروئید یا دیابت نوع دو و به‌خصوص افسردگی ایجاد می‌شوند كه قابل درمان هستند. اما متأسفانه بیش از 65 درصد از دمانس‌ها را بیماری آلزایمر تشكیل می‌دهد كه به آن دمانس غیرقابل برگشت می‌گویند و در واقع این تفاوت دمانس و آلزایمر است.
البته آلزایمر اگر زود تشخیص داده شده و فرد مبتلا تحت نظر و درمان قرار گیرد قابل كنترل است و می‌توان سیر روند بیماری و مشكلات ناشی از آن را به تأخیر انداخت. به‌طوری كه بر اساس جدیدترین یافته‌ها، تشخیص زودهنگام باعث می‌شود پنج سال معلولیت ناشی از بیماری به تعویق بیفتد و شخص مبتلا می‌تواند كیفیت زندگی بهتری داشته باشد.
به گفته صالحی در این راستا انجمن آلزایمر ایران با همكاری سازمان بهزیستی برنامه غربالگری و امكان‌سنجی تستا را به‌صورت پایلوت انجام داده است تا افراد در معرض خطر زودتر شناسایی شوند و مراقبت‌های لازم را انجام دهند تا بعداً این تست به‌صورت سراسری اجرا شود.
همچنین به گفته صالحی، انجمن، سند ملی دمانس را از سال 95 به وزارت بهداشت تحویل داده و خوشبختانه به مرحله‌ای رسیده كه درباره بخش درمان و مراقبت آن تصمیم‌گیری شده، وارد فضای وزارت بهداشت شود و شرایطی فراهم گردد تا حتی در دورترین نقاط كشور با چند سؤال ساده و تست اولیه افراد در معرض خطر، شناسایی‌شده و تحت كنترل قرار گیرند.
**از كودكی باید مراقب آلزایمر باشیم
صالحی ادامه می‌دهد: از نظر آماری در حال حاضر 50 میلیون نفر در جهان با دمانس زندگی می‌كنند و بر اساس تحقیقات انجام شده هر سه ثانیه یك نفر در جهان به دمانس مبتلا می‌شود. تخمین ما در مورد ایران بر اساس آمار جهانی و جمعیت سالمندی، بیش از 700 هزار مبتلا است. اما موضوع این است كه این تعداد در صورت كنترل نشدن آن، افزایش پیدا می‌كند. در حال حاضر در كشور هر 11 دقیقه و 30 ثانیه یك نفر به دمانس مبتلا می‌شود. به همین دلیل، باید برنامه‌های غربالگری را در صدر كار‌ها قرار دهیم و به خانواده‌ها آموزش داده و اطلاع‌رسانی كنیم كه از كودكی فرزندانشان را به سبك زندگی صحیح عادت دهند.
صالحی می‌افزاید: تغذیه در این مورد بسیار با اهمیت است. خانواده‌ها به‌ویژه كودكان باید پایه مخروط غذایشان بیشتر سبزیجات باشد. بعد پروتئین سفید و روغن‌های غیراشباع مثل روغن زیتون. البته این موضوع شامل برخی پرهیزات نیز می‌شود مثل پرهیز از مصرف قند و خوراكی‌های با شیرینی بالا و فست فود. این موضوع باید در كشور نهادینه شده و از كودكی تا سالمندی غربالگری انجام شود. از طرفی، یك ضربه به سر در كودكی كه به بیهوشی بینجامد می‌تواند یك ریسك فاكتور در ابتلا به آلزایمر در سنین سالمندی باشد. به همین دلیل كودكان باید یاد بگیرند ایمن زندگی و از كلاه و كمربند ایمنی استفاده كنند.
صالحی ادامه می‌دهد: موضوع مهم دیگر ورزش است. اگر ما ورزش را در دستور كار كودك قرار دهیم، عادت می‌كند كه در سالمندی هم این ورزش را ادامه دهد. موضوع دیگر افزایش ذخایر مغزی است به این معنی كه هرچه فرد ذخایر مغزی خود را افزایش دهد، مثلاً زبان یا حرفه جدید یاد بگیرد، ارتباطات بین سلول‌های مغزی افزایش پیدا كرده و فرد دیرتر مسائل را فراموش می‌كند. ارتباطات اجتماعی نیز در زندگی بسیار مؤثر است، چرا كه هم از افسردگی پیشگیری می‌كند و هم این كه ابتلا به دمانس را كاهش می‌دهد. در این میان، انجام كار‌های خیر در دوران سالمندی یا داشتن فعالیت جانبی باعث احساس رضایت از خود می‌شود و می‌تواند تأثیرات پیشگیرانه داشته باشد.
**علائم ابتلا به آلزایمر
معمولاً ده علامت برای تشخیص و هشدار بیماری آلزایمر وجود دارد كه داشتن بیش از سه علامت نشان دهنده ابتلا به بیماری است. صالحی با اشاره به این موضوع می‌گوید: در این بیماری، حافظه نزدیك فرد دچار اختلال می‌شود، به این معنی كه فرد فراموش می‌كند كه مثلاً كلیدش را كجا گذاشته است یا اینكه آیا نمازش را خوانده یا غذایش را خورده است یا نه. از طرفی، ممكن است سؤالات یا جملات تكراری بیان كند یا لباس نامرتب یا نامربوط بپوشد مثلاً در فضای گرم لباس ضخیم بپوشد. از سوی دیگر، افراد در معرض خطر بیشتر و مبتلا به آلزایمر نسبت به خودشان بی‌تفاوت می‌شوند به‌طوری كه به نظافت و بهداشت خود توجهی نمی‌كنند.
به گفته صالحی همه این موارد یك علامت هشدار است و اگر سه مورد از این علائم را در فرد سالمند مشاهده كنیم، حتماً باید او را نزد پزشك ببریم تا تست تشخیصی در مورد او انجام، و اگر مشخص شود دچار دمانس و آلزایمر است مورد درمان قرار گیرد.
آلزایمر بیماری دوران سالمندی است با این حال دمانس انواع مختلفی دارد و گونه‌های نادری از آن ممكن است در جوانی هم ایجاد شود كه بسیار نادر است. ممكن است از هر 100 هزار نفر یك نفر به آن مبتلا شوند. بیماری آلزایمر از 60 سالگی به بعد ایجاد می‌شود. بین 60 تا 65 سالگی نیز یك تا دو درصد افراد مبتلا می‌شوند و هر پنج سالی كه می‌گذرد، ابتلا به بیماری دو برابر می‌شود. سالمندان می‌توانند در كنار چكاپ جسمی سالانه خود، تست حافظه و افسردگی نیز انجام دهند تا در صورت در معرض خطر بودن، سریع‌تر روند درمان را شروع كنند و راحت‌تر با آن كنار بیایند.
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ - ۱۰:۳۶
تهران-ایرناپلاس- مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران می‌گوید: با توجه به اینكه كشور ما با معضل پیر شدن جمعیت روبه‌روست، مراقبت‌ها برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر باید از كودكی آغاز شود و همگان در این مورد آموزش ببینند.