آلمان و شراكت برجامیِ دور از حد انتظار

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، به تازگی و برخلاف ماه های گذشته، اظهارنظرهای مقامات آلمانی درباره تبعات تضعیف برجام بیشتر به گوش می رسد.
«هایكو ماس» وزیر امور خارجه آلمان روز شنبه در گفت وگو با یك روزنامه آلمانی ضمن اشاره به ضرورت پایبندی تهران به تعهدات مندرج در برجام، خروج یك جانبه واشنگتن از برجام را غیرقابل درك خواند و از اعتقاد اتحادیه اروپا به گفت وگو به جای تشدید درگیری های لفظی میان دو طرف سخن گفت. وی همچنین تصریح كرد سیاست «فشار مضاعف» دولت «دونالد ترامپ» بر ایران راه به جایی نخواهد برد.
وی هفته گذشته در دیدار با «مایك پمپئو» وزیر امور خارجه آمریكا بر نگرانی های برلین از تشدید تنش ها در خاورمیانه انگشت نهاد. ماس ابتدای هفته گذشته در گفت وگو با نشریه «بلید» بیان داشت كه اتحادیه اروپا به توافق هسته ای و وجود آن نیازمند است.

** اذعان آلمانی ها به تمهیدات ناكافی اروپا برای حفظ برجام
اظهارات «آنگلا مركل» درباره عملكرد اروپا پیرامون حفظ توافق هسته ای كه در گفت وگوی وی با روزنامه «زوددویچه سایتونگ» صورت گرفت، اواخر هفته گذشته در بسیاری از رسانه ها انعكاس یافت. صدراعظم آلمان اذعان داشته عملكرد اروپا در مورد ایران ضعیف و در رابطه با تقابل با تحریم های آمریكا به منظور حفظ توافق هسته ای با چالش مواجه است.
در حالی كه فرانسوی ها در برابر مطالبه تهران برای فعال شدنِ هر چه زودتر «اینستكس» یعنی سازوكار مبادله مالی ایران و اروپا از پیشرفت های قابل توجه این سازوكار سخن می گویند، سخنگوی دولت آلمان هجدهم اردیبهشت ماه اعلام داشت اجرایی شدن ایجاد كانال مالی برای ارتباط ایران و اروپا طولانی‌تر از پیش‌بینی‌ها شد. «اشتفان زایبرت» چند روز بعد از تلاش برلین برای ایجاد یك كانال مالی برای تجارت قانونی ایران سخن گفت.
اینستكس كه پیش از این قرار بود با عنوان «اس.پی.وی» تشكیل شود، پس از ماه ها كش و قوس بهمن ماه پارسال راه اندازی شد تا در ابتدا به هموارسازی مسیر مبادلات غذا و دارو پرداخته و به عنوان یك نهاد اروپایی مستقل و به دور از چرخه دلار، حوزه فعالیت های خود را به سایر اقلام توسعه دهد.
پس از تاسیس این نهاد در وزارت اقتصاد فرانسه، امور اجرایی اینستكس به این كشور و مسائل نظارتی به انگلیس سپرده شد تا در نهایت «پر فیشر» بانكدار باسابقه آلمانی ریاست این سازوكار را بر عهده گیرد.

** برلین و دفاع از برجام در عرصه كلام
آلمان كشوری بود كه در جریان گفت وگوی مربوط به مذاكرات هسته ای نقشی در مجموع مثبت داشت یا اینكه از دید برخی ناظران دست كم سنگ اندازی را در مسیر دستیابی به توافق صورت نداد.
پس از انعقاد توافق هسته ای در تیرماه 94 تاكنون هم رهبران برلین در زمره مدافعان این توافق قرار داشته اند. مركل در دیدار كوتاه خود با رئیس جمهوری آمریكا كه اولین ملاقتش با ترامپ از زمان راهیابی به كاخ سفید بود، یكی از موضوعات گفت وگو را به برجام اختصاص داد.
وی اردیبهشت ماه پارسال و چند روز قبل از خروج آمریكا از برجام به ترامپ گفت آلمان از توافق هسته ای حمایت می كند. مركل البته در اظهارنظری پرسش برانگیز كوشید تا نوعی قرابت با دغدغه های رئیس جمهوری آمریكا را به نمایش بگذارد و اظهار داشت از نظر آلمان برجام موثر بوده و امكان نظارت بیشتر بر ایران را فراهم كرده اما كافی نیست و برنامه موشكی و حضور نظامی‌ ایران در منطقه همچنان منبع نگرانی است.
پیش از آن یعنی در مهرماه 96 نیز صدراعظم آلمان در تماس تلفنی ترامپ كه برای تبریك پیروزی انتخاباتی مركل صورت گرفته بود، به منظور اقناع رئیس جمهوری آمریكا به باقی ماندن در برجام بر حمایت آلمان از توافق هسته‌ای با ایران تاكید كرد. مركل در ادامه نیز در فرصت های گوناگون موضع كشورش در قبال توافق هسته ای را تشریح كرد از جمله بهمن ماه پارسال در اجلاس امنیتی مونیخ، برجام را به رغم خروج آمریكا توافقی كارآمد خواند.
در سالگرد خروج آمریكا از برجام كه جمهوری اسلامی ایران برای كاهش تعهدات هسته ای در چارچوب برجام اقدام كرد، مركل همنوا با دیگر رهبران اروپایی از ایران خواست تا به تعهدات خود پایبند بماند و اظهار داشت تهران باید بپذیرد كه منافع آن در پایبندی‌ به تعهداتش در چارچوب برجام است. وی با تاكید بر اینكه همچنان برجام بهترین راه حل است از حمایت جدی اروپا از توافق هسته ای سخن گفت.

** آلمان و برجام؛ شراكتی پایین تر از حد انتظار
آلمان تا پیش از تحریم های هسته ای اوایل دهه جاری بزرگترین شریك اروپایی ایران محسوب می شد؛ روابط اقتصادی دو طرف اما در جریان تحریم های هسته ای پیش از برجام به سراشیبی افتاد.
برجام هر چند باعث رفع بسیاری از تحریم ها شد اما آلمانی ها با تردید و تعلل بسیار، توسعه همكاری های تجاری و اقتصادی را از سرگرفتند. بر اساس اعلام تیرماه پارسالِ رایزن اقتصادی ایران در آلمان، حجم روابط اقتصادی دو كشور پس از برجام با رشدی 26 درصدی به سه میلیارد و 400 میلیون دلار رسیده است. منابع مختلف حجم این روابط را در سال های 2014 و 2015 حدود 2 و نیم میلیارد دلار اعلام كرده بودند.
نگاهی به این آمار و مقایسه آن با دیگر اعداد و ارقام مربوط به تجارت خارجی ایران طی چهار سال گذشته نشان می دهد كه رشد تجارت ایران و آلمان در سال های پس از برجام روند كندی را پیموده است.
این در حالی است كه «زیگمار گابریل» معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد آلمان از نخستین مقامات اروپایی بود كه بلافاصله پس از انعقاد برجام در تیرماه 94 به ایران سفر كرد؛ سفری كه مهرماه سال بعد هم تكرار شد و هیات های آلمانی متعددی راهی ایران شدند اما در عمل تحول جدی در مناسبات دو طرف صورت نگرفت.
اكنون نیز آلمانی ها پس از خروج از برجام با سیاست هایی مشابه انگلیس و فرانسه، تهران را به ادای تعهدات مندرج در توافق هسته ای فرامی خوانند و خود در ادای مسوولیت های برجامی به غایت كُند و ضعیف عمل می كنند.
پژوهش**9279