مبارزه با آفت، این بار ملخ مراكشی

به گزارش ایرنا، كشاورزی ایران كه در سال های اخیر تحت تاثیر خشكسالی ها در شرایط نامساعدی قرار داشت، از ابتدای امسال درگیر سیلاب شد و اكنون با پدیده ملخ ها دست و پنجه نرم می كند؛ مشكلی كه بنا بر اعلام وزیر جهادكشاورزی، برای مبارزه با آن در هرمزگان، بوشهر، خوزستان، كرمان، سیستان و بلوچستان، فارس، خراسان جنوبی و جنوب كرمان 10 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده كه سه میلیارد تومان از این مبلغ تخصیص یافته است.
با حمله 147 دسته ملخ صحرایی به كشور از اوایل بهمن ماه پارسال كه در بیش از پنج دهه اخیر بی‌سابقه بوده، تاكنون در سطح در 258 هزار هكتار اراضی كشور مبارزه با این آفت انجام شده است؛ این كار به شكل سم پاشی هوایی و زمینی در عرصه های منابع طبیعی و كشاورزی همچنان در حال انجام است اما آنطور كه فائو پیش بینی كرده سطح مبارزه با آفت ملخ صحرایی در كشور به 600 هزار هكتار خواهد رسید.
اكنون با استفاده از 10 فروند هواپیمای مخصوص و یك هزار دستگاه انواع سمپاش از جمله 100 دستگاه سمپاش پشت وانتی و تراكتوری هر روز بطور متوسط در سطح هشت هزار هكتار از زمین های آلوده به دسته های ملخ صحرایی بالغ و پوره ها (بچه ملخ ) مبارزه انجام می شود.
همچنین برای سرعت بخشیدن به كار، نیروهای بسیج، ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و توان لجستیكی آنها نیز در استان های جنوبی به كار گرفته شده است.
«محمدرضا درگاهی» رئیس سازمان حفظ نباتات كشور بر این باور است، «مبارزه با این آفت نیازمند همكاری تمامی ادارات كشور است تا بتوان با این آفت مخرب به سرعت مقابله و زمین های كشاورزی را نجات داد آفتی كه 25 درصد زمین های كشاورزی را آلوده كرده است.»
بر اساس پیش بینی ها، این مهمان ناخوانده از شبه جزیره عربستان در ماه های آینده نیز در استان های جنوبی حضور خواهد داشت و اگر عملیات مبارزه با آن به خوبی انجام شود، استان های مركزی از این افت در امان می مانند و به این وسیله امنیت غذایی كشور حفظ می شود.
با توجه به اخطار فائو مبنی بر اینكه دسته های جدید ملخ صحرایی در خرداد و تیر وارد كشور می شود، این امر اهمیت تخصیص به موقع منابع برای مقابله با مخاطرات ناشی از ملخ ها را بیشتر می كند.

** آخرین خبرها از استان های درگیر ملخ صحرایی
در استان سیستان و بلوچستان هرچند امید می رفت با فعال شدن رودخانه های فصلی كشاورزی این خطه، كشت صیفی جات و محصولات جالیزی رونق بگیرد اما ورود این مهمان ناخوانده سبب شد تا به گفته مسئولان استانی، خسارت آنها به كشاورزی، طبیعت و مراتع استان حتی بیش از سیلاب ها باشد.
به گفته حیدر زورقی رئیس سازمان جهاد كشاورزی سیستان و بلوچستان، بیش از 70 هزار هكتار از اراضی این استان در شهرستان های كنارك، فنوج، چابهار، قصرقند، نیكشهر، دلگان، ایرانشهر، سیب و سوران، خاش و سرباز به ملخ های صحرایی آلوده شده كه برای مقابله با آنها به 40 تن سم نیاز است.
در استان بوشهر نیز خبر می رسد كه سطح پیش بینی مبارزه با آفت ملخ صحرایی در این استان به 30 هزار هكتار افزایش یافته تا پیش از بالغ شدن این پوره ها، عملیات سم پاشی موفقیت آمیز باشد؛ البته سطح خسارت وارده به باغ های این استان بسیار محدود بوده و با سم پاشی از پیشروی آنها جلوگیری شده است اما ماندن ملخ ها و تخم ریزی آنها، سال زارعی آینده كه از مهر ماه شروع می شود را تهدید می كند.
61 هزار هكتار از اراضی جنوب كرمان به عنوان یكی از قطب های مهم كشاورزی كشور سم پاشی شده و با تدابیر اتخاذ شده تاكنون هیچ ملخی وارد مزارع نشده و اوضاع تحت كنترل است.
در كهگیلویه و بویراحمد كه به دلیل مجاورت با استان های جنوبی در معرض تهدید ملخ ها قرار دارد، تاكنون 40 هزار هكتار از اراضی كشاورزی و مراتع برای مبارزه با ملخ صحرایی پایش شده و مبارزه با این آفت نیز در سه هزار هكتار از اراضی استان انجام شده است.
همچنین، تاكنون بیش از چهار هزار هكتار از مزارع و باغ های فارس برای مقابله با ملخ صحرایی سم پاشی شده كه شامل مناطقی از شهرستان های لارستان، گراش، ممسنی، قیر و كارزین، خنج، داراب و زرین دشت است.

** طغیان ملخ های مراكشی در شمال
با این حال در روزها و هفته های اخیر خبر از طغیان ملخ ها در استان های واقع در نیمه شمالی كشور به گوش می رسد؛ گلستان، تهران، اردبیل و زنجان از جمله مناطقی هستند كه اكنون مزارع و مراتع آنها درگیر این آفت شده و امكانات خود را برای مقابله با آن بسیج كرده اند؛ البته از آنجا كه ملخ های مراكشی بومی كشورمان هستند كه به دلیل بارش های بهاری جمعیت آنها رو به فزونی نهاده، بناست جمعیت آنها كنترل شود.
به گفته «سید محمدرضا میر» سخنگوی سازمان حفظ نباتات كشور عملیات مبارزه با ملخ مراكشی در سطح 25 هزار هكتار از اراضی نوار شمالی كشور آغاز شده و اكنون عملیات مبارزه در استان های گلستان، اردبیل، قزوین، زنجان و آذربایجان شرقی در حال انجام است؛ آفت ملخ مراكشی به اندازه ملخ صحرایی خطرناك نیست اما مبارزه با آن تا كنترل جمعیت ادامه می یابد.
در این زمینه در روزهای اخیر خبرهایی از افزایش غیرطبیعی تعداد ملخ ها در مناطق مختلف شهرستان های دشت ورامین كه قطب كشاورزی استان تهران به شمار می رود، منتشر شد كه نگرانی كشاورزان منطقه را به دنبال داشت زیرا فصل برداشت محصولاتی چون گندم و جو فرا رسیده است.
به گفته مسئولان كشاورزی ورامین، موضوع در دست بررسی است و اگر تعداد ملخ ها بیش از حدمعمول باشد، مبارزه با این آفت در دستور كار قرار می گیرد.
البته به دلیل بارش های ابتدای امسال، تاغزارهای این خطه كه بیش از 11 هزار هكتار از اراضی دشت ورامین را به خود اختصاص داده، رشد و رویش قابل توجهی داشته است؛ این وضعیت شرایط مساعدی را برای افزایش تعداد ملخ های كوهان دار كه سالهاست در این عرصه ها زندگی می كنند، فراهم كرد و از این رو كنترل جمعیت این نوع ملخ های بومی با روش های بیولوژیك در دستور كار است.
در استان اردبیل هم هرچند خسارتی به مزارع و باغات استان وارد نشده اما مسئولان استانی انتظار دارند با تخصیص به موقع اعتبارات برای تامین سموم و تجهیزات، كنترل این آفت موثر باشد؛ تاكنون در بیش از 6 هزار و 500 هكتار از اراضی استان اردبیل عملیات كانون كوبی ملخ ها انجام شده و پیش بینی می شود این طرح تا اواسط تیرماه ادامه یابد و سطح مبارزه با ملخ ها به حدود 20 هزار هكتار برسد.
زنجانی ها كه از نیمه دوم اسفند ماه پارسال درگیر كانون یابی ملخ مراكشی هستند، تاكنون توانسته اند 6 هزار هكتار از زمین های منابع طبیعی و مراتع استان را علیه ملخ مراكشی سم پاشی كنند؛ مبارزه با این آفت تا اوایل تیرماه ادامه خواهد داشت.
در استان قزوین كل اراضی پیش بینی شده برای مبارزه با آفت ملخ، 12 هزار هكتار است كه تاكنون عملیات مبارزه در نیمی از این زمین ها انجام شده است.
خبر امیدواركننده ای كه از آذربایجان شرقی منتشر شده اینكه تهاجم ملخ در این استان تحت كنترل بوده و به مرحله طغیان نرسیده است؛ كانون ملخ‌های مهاجم در این استان مراتع دشت مغان و قشلاق‌های دشت خداآفرین است و در مجموع 14 شهرستان نیز در معرض هجوم ملخ‌ها هستند.
هرساله گلستان با معضل هجوم ملخ های مراكشی به مراتع بویژه در مناطق مرزی روبرو است؛ از این رو مبارزه با این آفت هر سال در فروردین ماه و با نمایان شدن اولین ملخ های مهاجر آغاز می شود. گفته شده این نوع ملخ امسال 120هزار هكتار از مراتع استان را تهدید می كند و مبارزه با این آفت در مناطق و شهرستان های درگیر همچون آق قلا و گنبدكاوس در دستور كار است.

** ملخ تهدیدگر امنیت غذایی
ملخ های صحرایی تمام گیاهان زراعی، باغی و حتی علف های هرز را می خورند، این نوع ملخ قدرت پرواز بسیار زیادی دارد و در یك شبانه‎ روز می‎ تواند تا 150 كیلومتر پرواز كند و از كشوری به كشور دیگر و از استانی به استان دیگر می تواند مهاجرت كند.
این نوع از ملخ ها در مسیر عبور خود با تغذیه از سبزینه های مختلف ازجمله جنگل ها، باغهای میوه، علوفه، غلات، صیفی و مراتع را از بین می برند و با توجه به قدرت تخریبی بالایی كه دارند باعث قحطی در منطقه نیز می شوند.
هر كیلومتر مربع از دسته پروازی متراكم می ‌تواند شامل 50 میلیون ملخ باشد كه روزانه قادرند 100 تُن از پوشش گیاهی را از بین ببرند.
دسته پروازی بسیار بزرگ می‌ تواند هزار كیلومتر مربع را پوشش دهد و قادر است 6 تا 20 ساعت بدون وقفه با سرعت وزش باد 12 تا 120 كیلومتر بر ساعت پرواز كند.
هر ملخ افزون بر تخریب مراتع و مزارع، قادر به گذاشتن حداقل سه كپسول حاوی بین 80 تا 120 تخم است (درمجموع 300 تا 400 عدد )كه اگر نتوانیم جلوی تخم ریزی را بگیریم، افزایش آنها غیر قابل تصور خواهد بود زیرا هر عدد كپسول در دمای 10درجه ای داخل خاك ( 2 تا 8 سانتیمتر عمق خاك) 30 روز و در دمای 32 درجه نیز مدت 14 روز زمان می برد تا به پوره و سپس ملخ بالغ تبدیل شود.
سازمان جهانی فائو (وابسته به سازمان ملل متحد) كه نظارت مستقیمی روی ملخ صحرایی در سطح جهان دارد، از غرب و شمال آفریقا، كشورهای حاشیه دریای سرخ و خلیج فارس، شبه جزیره عربستان، پاكستان، هند و جنوب و جنوب شرق ایران به عنوان مهم ترین مناطق پراكنش این آفت نام برده است.
در ایران استان‎های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب كرمان كانون دائمی و همیشگی تولید مثل آفت ملخ صحرایی هستند.
به گفته مسئولان سازمان حفظ نباتات كشور مبارزه با ملخ صحرایی در ایران تا اواخر تیرماه و هفته ابتدایی مرداد ماه امسال پایان می یابد و نیمه دوم دی ماه نیز فعالیت ها مجدد آغاز می شود.
لیلا جودی
2025