به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی، یک سال پس از پیروزی انقلاب در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ برگزار شد که حدود 11 میلیون تَن به پای صندوق های رای آمدند؛ انتخاباتی که در آن عده ای از نمایندگان در همان دور اول حایز اکثریت لازم شدند اما گروهی دیگر به مرحله دوم رفتند تا در نتیجه با برگزاری مرحله دوم و انتخابات میان دوره‌ای مجموعاً ۲۶۳ نماینده به مجلس راه یافتند.
در این انتخابات گروه هایی به غیر حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی ایران و جنبش مسلمانان مبارز نیز موفق به راهیابی به مجلس اول شدند. با توجه به ترکیب اعضا، می‌توان مجلس اول را متنوع‌ترین و سیاسی‌ترین مجلس در طول حیات جمهوری اسلامی تا به امروز خواند که این امر باعث بروز تنش‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی نیز در مجلس بود.
نخستین دوره مجلس شورای اسلامی با انتخاب نمایندگان در هفتم خرداد ۱۳۵۹ خورشیدی با پیام امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب تشکیل شد واکنون دهمین دوره خود را سپری می کند. از این رو، این تاریخ را به دلیل تشکیل نخستین دوره مجلس شورای اسلامی با عنوان «روز قانون» نامگذاری شده است.
این دوره به دلیل پیروزی انقلاب اسلامی با حوادث و فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود. به طوری که برگزاری سه دوره انتخابات ریاست جمهوری به دلیل برکناری ابوالحسن بنی‌صدر، ترور شهید محمدعلی رجایی و سومین انتخابات ریاست جمهوری در 1360خورشیدی، تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی، تعطیلی دانشگاه‌ها، قطع کامل روابط ایران با آمریکا، وقوع جنگ تحمیلی و.... از جمله مسایل مطرح در دوره مجلس اول بود. نخستین دوره مجلس با 28 کمیسیون دایمی و هشت کمیسیون ویژه و خاص به وظایف محوله رسیدگی می‌کرد.
این مجلس از نظر سنی، بیشترین گروه سنی را افراد ۳۰ تا ۳۵ سال (۷۲ تَن) و کمترین گروه سنی را افراد بالای ۷۰ سال (۳ تَن) به خود اختصاص داد. از نظر سطح سواد، ۵۶ تَن زیر دیپلم، ۳۷ تَن دیپلم، ۲۴ تَن کاردانی، ۶۶ تَن کارشناسی، ۳۲ تَن کارشناس ارشد، ۲۶ تَن دکتری، هشت تَن متخصص و باقی دارای تحصیلات حوزوی بودند.
در دوره نخست مجلس ۶۲۵ جلسه علنی و ۱۶ جلسه غیرعلنی برگزار شدکه حدوداً 2 هزار و 400ساعت وقت گرفت و ۸۰۴ لایحه و طرح مطرح شد. این پرکاری به دلیل شرایط حساس انقلاب بود. همچنین ۳۱ بار بحث کابینه در دستور قرار گرفت که طی آن ۱۰۲ تَن وزیر رای اعتماد گرفتند و ۱۲ تَن با رای عدم اعتماد مجلس به وزارت نرسیدند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «سالروز گشایش نخستین مجلس شورای اسلامی» و «روز قانون» با «محمد غرضی» نماینده مردم در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی به گفت وگو پرداخته است.
- متن گفت وگو در ادامه را می خوانیم:
**ایرنا: با توجه به تاریخ پرفراز و نشیب مجلس در ایران در کدام دوره ها احزاب و گروه ها نتوانستند در انتخابات مجلس دخالتی داشته باشند؟
***غرضی: احزاب و گروه ها در 2 دوره نخست مجلس دخالت نداشتند: یکی در 2 مجلس شورای ملی که پس از انقلاب مشروطه شکل گرفت و دیگری در 2 دوره مجلس شورای اسلامی که پس ار انقلاب اسلامی تشکیل شد زیرا در این 2 دوره مردم انقلاب کرده بودند و خود آنها هم رای دادند و مجلس به وجود آوردند. افراد رای دهنده نیز افرادی انقلابی و مسلمان بودند.
باید گفت 2 دوره مجلس پس از انقلاب مشروطه در تاریخ اعتبار زیادی داشت زیرا در همین زمان روس ها به دولت ایران اولتیماتوم دادند که مجلس شورای ملی آن را رد کرد و این افتخاری برای نمایندگان مجلس شد که می توانند استقلال کشور و اقتدار سیاسی انقلاب مشروطه را حفظ کنند. همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی، احزاب و گروه در انتخابات دخالت نداشتند و مردمی که انقلاب را به پیروزی رسانده بودند، به افرادی که می شناختند و در میان مردم حضور داشتند، رای دادند. به این ترتیب مجلسی خدمتگزار برای مردم و کشور به وجود آمد اما در دوره های بعدی مجلس، احزاب و گروه ها به امور اجتماعی و سیاسی مسلط شدند.
**ایرنا: با توجه به اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخستین دوره مجلس شورای اسلامی تشکیل شد، آیا نظارت استصوابی و رد صلاحیت نامزدها در انتخابات این دوره مطرح بود؟
***غرضی: هنگامی که افراد برای مجلس اول شورای اسلامی نامزد شدند، هنوز شورای نگهبان تشکیل نشده بود، به همین دلیل هم بحثی تحت عنوان نظارت استصوابی و رد صلاحیت پیش نیامد. البته در آن دوره هم معلوم بود که افرادی که انقلاب را به پیروزی رسانده اند و در میان مردم جایگاه و اعتباری دارند، وارد مجلس خواهند شد. بنابراین نظارت استصوابی مطرح نبود اما در جریان مجلس و گرفتاری هایی که پیش آمد و احزاب چپ و راست که تشکیل شدند، باعث شد تا به تدریج خود مجلس نظارت استصوابی را به شورای نگهبان عرضه کند و این مهم به وجود آمد.
**ایرنا: ارتباط نمایندگانی که در مجلس اول حضور داشتند با انقلاب اسلامی را چگونه ارزیابی می کنید؟
***غرضی: افرادی که در انقلاب اسلامی نقش داشتند و در نخستین دوره مجلس نیز به نمایندگی مردم انتخاب شدند، بیشتر متولد دهه 30 خورشیدی بودند؛ دهه ای که کودتای آمریکایی علیه دولت محمد مصدق در آن اتفاق افتاد. بنابراین نطفه انقلاب را می بایست مربوط به دهه 30 خورشیدی، نوجوانی آن را مربوط به دهه 40 خورشیدی و جوانی آن را مربوط به دهه 50 خورشیدی دانست. همین افراد در دهه های 40 و 50 خورشیدی پرورش پیدا کردند و در برابر رژیم پهلوی و قدرت هایی همچون آمریکا و انگلیس که از آنها حمایت می کرد، ایستادند و انقلاب را به پیروزی رساندند و پس از آن نیز در دوره نخست مجلس شورای اسلامی به عنوان نمایندگان مردم انتخاب شدند.
**ایرنا: در دوره نخست مجلس شورای اسلامی به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شدید اما رای لازم را برای این سمت به دست نیاوردید. دلیل آن را چه می دانید؟
***غرضی: به دلیل اینکه بنده عضو حزب جمهوری اسلامی نبودم و آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز آنچنان موافق نبود که فردی غیرحزبی نخست وزیر شود، در مجلس اول رای نیاوردم بنده هم عکس العملی در این خصوص نشان ندادم زیرا اقتدار در دست مجلس بود و با مخالفت جمعی روبرو می شدم و معمولاً این کار در اداره کشور با ضرر عامه همراه می شود.
**ایرنا: در یکی از مصاحبه های خود مجلس نخست شورای اسلامی را «مجلس انقلاب» نامیده اید. این اصطلاح به چه معناست؟
***غرضی: یعنی اینکه مجلس اول از انقلاب نشات گرفت و قاعده جامعه، خود نمایندگان مجلس را انتخاب کرد.
**ایرنا: مجلس نخست شورای اسلامی چه تفاوت اساسی با دیگر دوره های مجلس داشت؟
***غرضی: مجلس اول شورای اسلامی به وجود آوردنده دولت بود؛ یعنی خودش فرد برای دولت معرفی کرد و آن دولت و مجلس متعلق به انقلاب بود اما دولت و مجلس های کنونی متعلق به احزاب و گروه ها هستند و چون اجزاب و گروه ها برای ماندن به اختلاف ها دامن می زنند بنابراین موفق نمی شوند به مردم خدمت کنند و در چنین شرایطی هم از چشم مردم می افتند.
**ایرنا: با توجه به اینکه در آستانه پایان دهمین دوره مجلس شورای اسلامی هستیم، وظیفه این نهاد را چه می دانید؟
***غرضی: مجلس می بایست همواره از حقوق مردم دفاع کند که این اتفاق در مجلس نخست شورای اسلامی به خوبی افتاد اما به تدریج و هرچه که ما از مجلس نخست فاصله گرفتیم قوه مجریه به عنوان قوه اصلی مطرح شد و قوه مقننه بیشتر شکل کارگزار دولت ها را پیدا کرد؛ یعنی مجلس های بعدی به جای اینکه از حقوق عامه مردم دفاع کنند، کارگزار دولت ها شدند. امروز امید می رود که نسل جوان بتواند بار دیگر عظمت را به قوه مقننه بازگرداند تا بار دیگر به مانند مجلس نخست شورای اسلامی، حقوق عامه مردم در اولویت قرار بگیرد.
پژوهشم9370**9131