لحظاتی گران‌بها در زندگی انسان وجود دارد که انسان با بهره جستن از آن می‌تواند بهترین‌هایی، برای باقی روزهای زندگی خویش رقم زند. یکی از این اوقات، لیالی قدر است. شاید شما نیز در زمره افرادی باشید که به دنبال بهترین عمل و عبادت در طول این ایام هستند تا بدین واسطه نهایت استفاده را از این شب ها ببرید. از این رو به دنبال بهترین عمل و عبادت نیز خواهید بود، اگر می خواهید شب قدری متفاوت از شب های پیش داشته باشید، قدری به این نوشتار تأمل کنید.
امام باقر(ع) فرمود: «عمل صالح در شب قدرازقبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتراست ازعمل درهزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»
در شب قدر که شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را بر ما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاترازاین هست که آتش جهنم برما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟
اکثرا شب های قدر ما به خواندن قرآن و دعای جوشن کبیر، نماز و قرآن به سر گرفتن و استغفار به سر شده است، در خوب و نیکو بودن این اعمال شکی نیست اما سخن جای دیگری است، هدف از خواندن دعا چیست؟ چرا قرآن کریم در این شب نازل شده؟
یکی از دلایل عزت این شب نزول کتاب هدایت قرآن کریم و تمامی کتاب های مقدس در این شب است «ماه رمضان، ماهی که قرآن در آن نازل شده است، تا هدایتی برای مردم و نشانه هایی روشن از هدایت و جدایی حق از باطل باشد». این شب، عزیز است چرا که، موجبات هدایت انسان به سوی خدا را فراهم می سازد، هدف رسیدن به خداست و این سفر الهی و لقاء خدا جز با قدم های معرفت ممکن نیست. آری اگر دعا، نماز، قرآن را بخوانی اما تدبری و تفکری در آن نباشد راه رسیدن به خدا بس سخت و دشوار خواهد شد.
پس بهترین عمل در این شب ها عبادت همراه با بینش است، اگر قرآنی می خوانیم، دعایی می خوانیم یادمان باشد که در فلسفه همه این ها بیندیشیم، در شبی که عبادتش بهتر از هزار سال است بیاییم به بنیان های فکری خود هم نظمی دهیم بیاییم با خداوند عهد کنیم من بعد همه کارهای ما حرف زدن های ما، رفتار ما همه و همه همراه با تعقل و تفکر باشد.
** فضایل شب قدر
در وصف لیالی قدر فضائل، ارزش و منزلت و جایگاه ویژه ای قائل شده اند که از آن جمله می توان به مواردی اشاره کرد.
۱) آمرزش گناهان: پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند «هر فرد شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می شود.»
۲) قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند:«از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.»
۳) نزول قرآن: طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر دفعی و یکباره بر پیامبر (ص) نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی(ص) به صورت الفاظ نازل شده است.
۴) برتر از هزار ماه: نزول همه‌ی ملائکه و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن بر بندگان خدا نشانه شرافت آن بر هزار ماه است.
دعاهای شبهای رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آنها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.
** اعمال شبهای قدر
اعمالی که در هر سه شب مشترک است:
1- غسل. (مقارن غروب آفتاب، که بهتر است نماز عشاء را با غسل خواند.)
2- دو رکعت نماز وارد شده است که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه اَستَغفُرِاللهَ وَ اَتوبُ اِلَیهِ و در روایتی است که از جای خود برنخیزد تا حق تعالی او و پدر و مادرش را بیامرزد.
3- قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید: اَللّهُمَّ اِنّی اَسئَلُِکَ بِکِتابِکَ المُنزَلِ وَ ما فیهِ اسمُکَ الاَکبَرُ و اَسماۆُکَ الحُسنی وَ ما یُخافُ وَ یُرجی اَن تَجعَلَنی مِن عُتَقائِکَ مِنَ النّار. پس هر حاجت که دارد بخواهد.
4- مصحف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید:
اَللّهمَّ بِحَقِّ هذاالقُرآنِ وَ بِحَقِّ مَن اَرسَلتَه بِه وَ بِحَقِ کُلِّ مومنٍ مَدَحتَه ُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیهِم فلا اَحَدَ اَعرَفُبِ بِحَقِّکَ مِنکَ.
10مرتبه بگوید: بِکَ یا الله
10 مرتبه: بِمُحَمَّدٍ
10 مرتبه: بِعلیٍّ
10 مرتبه: بِفاطِمَةَ
10 مرتبه: بِالحَسَنِ
10 مرتبه: بِالحُسَین ِ
10 مرتبه: بِعلیّ بنِ الحُسین
10 مرتبه: بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ
10 مرتبه: بِجَعفَر بنِ مُحَمَّدٍ
10 مرتبه: بِموُسی بنِ جَعفَر ٍ
10 مرتبه: بِعلیِّ بنِ مُوسی
10 مرتبه: بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ
10 مرتبه: بِعَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ
10 مرتبه: بِالحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ
10 مرتبه: بِالحُجَّةِ.
پس از این عمل هر حاجتی که داری طلب کن.
5- زیارت امام حسین(ع) است؛ که در روایت آمده که چون شب قدر می‌شود منادی از آسمان هفتم ندا می‌کند که حق تعالی آمرزید هر کسی را که به زیارت قبرامام حسین علیه السلام آمده است.
6- احیا داشتن این شب‌ها. در روایت آمده هر کس احیا کند شب قدر را گناهان او آمرزیده شود هر چند به عدد ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و وزن دریاها باشد.
7- صد رکعت نماز بخواند که فضیلت بسیار دارد، و افضل آنست که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه توحید بخواند.
8- این دعا خوانده شود: اَللّهُمَّ اِنّی اَمسَیتُ لَکَ عَبدًا داخِرًا لا اَملِکُ لِنَفسی وَ اَعتَرِفُ...
** شب قدر بیست و یکم
فضیلتش زیادتر از شب نوزدهم است، و باید اعمال آن شب را از غسل و احیاء و زیارت و نماز، هفت قل هو الله و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و دعای جوشن کبیر و غیره در این شب به عمل آورد، در روایات تاکید شده در غسل و احیاء و جدّ و جهد درعبادت در این شب و شب بیست و سوم.
امام صادق علیه السلام فرمود:« تقدیر امور و سرنوشت‌ها در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضا آن در شب بیست و سوم صورت میگیرد.» (وسائل الشیعه، حرّ عاملی، دار الاحیاء التراث، ج 7، ص259).
** مقام شب قدر
شب قدر از هزار ماه برتر است و فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای تقدیر هر کار نازل می‌شوند.
علت برتر بودن این شب از هزار ماه، ارزش عبادت و احیای آن شب است، و روایات فضیلت لیلة‌القدر و فضیلت عبادت که در کتب شیعه و اهل‌سنت بسیار فراوان است، مؤید همین معناست.
همچنین نزول برکات و رحمت الهی در آن، علت دیگر برتری آن از هزار ماه است. در روایات آمده است که فضیلت شب قدر را در دهه آخر طلب کن و در هر کدام از این شب‌ها یک‌صد رکعت نماز به‌جای آور و اگر می‌توانی تا طلوع صبح احیا کن.
از آن جا که در شب قدر سرنوشت انسان‌ها مطابق لیاقت‌ها و شایستگی‌های آنها برای یک سال تعیین می‌شود باید آن شب را با توبه و تضرع و التجا به درگاه خداوند احیا نمود تا زمینه جلب رحمت خداوند را پیدا کرد.
نکته مهم این که شب قدر با قرآن رابطه‌ای نزدیک دارد. از آن جا که در شب قدر مقدرات بندگان، مواهب و روزی‌های آنها تقدیر می‌شود و در چنین شبی قرآن بر قلب پاک پیامبر (ص) نازل گردید، آیا این بدان معنا نیست که مقدرات و سرنوشت انسان با محتوای کتاب آسمانی پیوند و رابطه نزدیک دارد؟ پس هر چقدر انسان بیشتر با قرآن مأنوس بوده به آن عمل کند بهترین تقدیر بر او نگاشته خواهد شد. چه زیبا و نیکوست که مقدمات بهترین تقدیر را تا رسیدن به چنین شبی با روزه و شب‌زنده‌داری فراهم سازیم تا آن جا که بتوانیم به خدا که برترین تقدیرها را برای بندگانش رقم می‌زند، نزدیک شویم.
آری باید قدرشناس لحظات سرنوشت‌ساز شب قدر بود و از خوابیدن و یا در خواب غفلت ماندن پرهیز نمود تا سرنوشت زیبا و سعادت‌آفرین، نصیب انسان شود.
خداوند هیچ تلاشی را بدون پاداش نمی‌گذارد و رمضان را که ماه مغفرت و رحمت الهی است، ماه صعود به مقام فرشتگان و رسیدن به خود قرار داده تا انسان بتواند با سعی و تلاش، خود را به این درجات برساند. پس به طور قطع می‌توان گفت که رمضان، در روز قیامت، کسی را شفاعت می‌کند و ارج می‌نهد که در این ماه، روزه گرفته و به خاطر حرمت این ماه، علاوه بر امساک و غلبه بر شهوت، قلب خود را از هرچه غیر خداست خالی کرده است.
تهیه و تنظیم: علی اکبر قزوینیان
فراهنگ ** 1355 ** 9246 **