راه‌اندازی بازار متشکل ارزی آخرین سیاستی است که مسئولان اقتصادی و بانک مرکزی بر سر آن به توافق رسیدند تا بدین شکل برنامه‌های ساماندهی بازار ارز را ادامه دهند. با اینکه هنوز ابهاماتی در نحوه اجرای این سیاست وجود دارد، اما برخی کارشناسان آن را مثبت ارزیابی می‌کنند و معتقدند بدین شکل می‌توان دست واسطه‌گران را از بازار کوتاه کرد. اما مخالفان این طرح هم معتقدند این سیاست به معنای افزودن نرخی دیگر بر قیمت‌های موجود در بازار است. این گروه از اقتصاددانان تک‌نرخی‌کردن ارز را تنها راهکار ساماندهی بازار می‌دانند که به تبع آن دیگر حضور در بازار سودی برای دلالان هم نخواهد داشت.
در واقع اگر امروز بانک مرکزی برنامه‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کند که یک نرخ فقط در بازار تعیین شود و دیگر بساط ارز دولتی و سامانه نیما برچیده شود، می‌توان به بازگشت تعادل به بازار امید داشت، در غیر این صورت بازار همچنان در یک شرایط بی‌اطمینانی به سر می‌برد و هر برنامه و سیاستی حکم آزمون صحیح و خطا پیدا می‌کند. از این رو اکنون هیچ مسئول یا تحلیلگری نمی‌تواند موفقیت بازار متشکل ارزی را از حالا تضمین کند. در حالی که تجارت تاریخی کشور و بهره‌مندی از برنامه‌های اجراشده در سایر کشورها ارز امضایی موثق بر موفقیت ارز تک نرخی است. در این زمینه «آرمان» گفت‌وگویی با علی‌اصغر سمیعی، تحلیلگر بازار ارز، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
**دی ماه سال گذشته بود که راه‌اندازی بازار متشکل ارزی به تصویب شورای پول و اعتبار رسید؛ این بازار یک شرکت خصوصی است که کانون صرافان، کانون بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی و فرابورس سهام‌داران اصلی آن به شمار می‌روند و بازیگران اصلی این بازار، صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و بانک مرکزی هستند که معاملات آن بر اساس ثبت سفارش و به صورت آنلاین انجام می‌شود. چه الزاماتی برای موفقیت این بازار وجود دارد؟
پیش از این هم در این باره تاکید کرده‌ام که بازار تحت هر نامی که باشد تنها در صورتی می‌تواند موفق باشد که اولا دسترسی به آن برای همگان آزاد و آسان باشد؛ ثانیا قیمت واقعی و واحدی در آن ثبت شود. رعایت اصل عرضه و تقاضا نیز اصل سومی است که می‌توان به آن اشاره کرد باید برای تنظیم قیمت محترم شناخته شود و قیمت‌ها در آن دستوری نباشد.
بنابراین هر یک از این شروط اگر برای هر بازاری نقض شود، هر نامی که بر آن بگذاریم، دیگر چشم‌انداز موفقیت‌آمیزی برای آن تحت تصور نیست و در این صورت این بازار هم دریچه تازه‌ای برای ایجاد رانت و فساد خواهد شد، ولی البته اگر این شرایط برای آن رعایت شود، می‌تواند نقش بسیار موثری را در فضای داد و ستد ارزی ایفا کند؛ هر چند که به نظر می‌رسد بهتر بود به جای راه‌اندازی بازاری جدید با اسمی تازه و متفاوت، این عملیات کلا به بازار بورس سپرده می‌شد که هم تجربه این نوع خرید و فروش‌ها را در بازارهایی همچون بازار سکه به دست آورده و هم ساز و کارهای مناسب را تدارک دیده است.
علاوه بر این، بورس نرم‌افزارهای لازم و کافی برای این کار فراهم کرده و با راه‌اندازی این نوع بازار در بورس امکان انجام معاملات برای عموم مردم و علاقه‌مندان به بازار ارز بدون نیاز به جابه‌جایی و خرید و فروش فیزیکی در آن فراهم می شد و در محیطی کاملا شفاف و قانون‌مند و تحت نظارت سازمان بورس و بانک مرکزی انجام می گرفت.
**به نظر شما راه‌اندازی بازار متشکل ارزی تا چه اندازه می‌تواند ثبات را به بازار ارز برگرداند؟
درباره بازگشت ثبات به بازار ارز هم باید بگویم که این کار نه ممکن است و نه در شرایطی که نرخ تورم و بهره و سایر پارامترهای اقتصادی در کشور ما با کشورهای صاحب پول‌های قدرتمند متفاوت است، مفید؛ چراکه به طور طبیعی ارزش پول ما نمی‌تواند در بلندمدت و حتی میان‌مدت با اسعار (ارزهای) کشورهای دارای نرخ تورم متفاوت برابری کند و البته به طور منظم کاهش خواهد یافت؛ مگر اینکه سیاست‌های ضدتورم و بهره به اجرا گذاشته شود و این کار هم البته به صورت دستوری انجام‌پذیر نیست و احتیاج به تمهیداتی دارد و لازمه آن جراحی همه‌جانبه اقتصاد کشور است. ولی اگر منظور از ثبات، محدودکردن دامنه نوسانات و تلاطمات مخرب باشد، باید عرض کنم که بله، اگر بازار واقعی باشد و تحت نظارت نهاد تامین‌کننده بیش از 80 درصد از ارز کشور هم باشد می‌تواند به کنترل دامنه نوسانات کمک کند.
البته من نوسانات روزانه یک درصد تا حداکثر دو درصد را برای نرخ ارز غیر طبیعی نمی‌دانم. در این زمان لازم است که یک نکته یادآوری شود؛ علاوه بر طرح تاسیس بازار متشکل که حدود شش ماه است مطرح شده و راجع به شرایط آن گفت‌وگو می‌شود، اخیرا هم بین صرافان مجاز فرم‌هایی از طرف کانون صرافان پخش شده که صرافان با پرکردن آن بتوانند در بازار حضور یافته و وارد خرید و فروش شوند، ولی من این کار را نقض آزادبودن آن بازار می‌دانم. اگر حضور در آن بازار به صورت امتیازی برای گروهی خاص حتی صرافان درآید، خود این به صورت رانت درمی‌آید و طبعا بر سر به دست‌آوردن آن امتیاز، رقابتی آغاز خواهد شد که ماهیت بازار را خدشه‌دار می‌کند.
**برخی بر این باورند که بهتر است بانک مرکزی در ابتدا ارز را تک‌نرخی کند و سپس به سراغ سایر سیاست‌ها برود. در این صورت سیاست‌های این نهاد قابل تمجید خواهد بود. شما در این باره چه فکر می‌کنید؟
سیاست تک‌نرخی‌کردن ارز، سیاستی بسیارمنطقی و مبارک در مسیر تصحیح است، ولی برای ساماندهی اقتصاد کافی نیست. امروز باید تجدید نظرهای اساسی در زمینه واقعی‌شدن همه قیمت‌ها، به‌ویژه قیمت سوخت و حامل‌های انرژی در دستور کار قرار بگیرد تا بر این اساس مبارزه عملی با انواع فساد آغاز شود و رانت و ویژه‌خواری از عرصه‌های مختلف اقتصاد حذف شود.
منبع: روزنامه آرمان؛ 1398،03،07
گروه اطلاع رسانی**9370**9131