پس از چندین سال کشمکش سیاسی در اقلیم کردستان عراق برای انتخاب رئیس جدید این منطقه و دو سال پس از استعفای مسعود بارزانی از این مقام، بلاخره روز گذشته در اقدامی جنجال برانگیز و پرحاشیه در رأی گیری پارلمان محلی با وجود تحریم احزاب مخالف نچیروان بارزانی، برادر زاده رهبر حزب دموکرات و نخست‌وزیر فعلی اقلیم، به عنوان رئیس جدید انتخاب شد.
وی با ۶۸ رأی مثبت از ۸۱ نماینده حاضر توانست این کرسی را از آن خود کند. در این انتخابات پنج تن خود را کاندید کرده بودند که شامل نیچروان بارزانی، امید عبدالسلام قادر، محمد حمه صالح قادر، ریبوار عزیز مصطفی و هیوا عبدالله خضر بودند. نیچروان بارزانی باید تا دهم ماه ژوئن آتی با ادای سوگند، رسماً این منصب را بر عهده بگیرد. با این حال این انتخاب در شرایطی انجام گرفت که بعد از برگزاری انتخابات محلی ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸، رایزنی میان حزب دموکرات کردستان عراق که واجد اکثریت کرسی‌ها شد با دیگر جریان‌های سیاسی برای تشکیل حکومت جدید و نیز گفتگو بر سر انتخاب رئیس جدید اقلیم در قالب مکانیزمی جدید ادامه داشت و هنوز توافقی صورت نگرفته بود.
در روند انتخاب نچیروان بارزانی می‌توان به دو نکته مهم اشاره کرد. از یک سو، این اولین بار بود که رئیس اقلیم کردستان به شکل نمایندگی، از سوی پارلمان انتخاب می‌شد. در دوره‌های گذشته همواره رئیس اقلیم با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شد. از سوی دیگر، این انتخاب در شرایطی اتفاق افتاد که برای اولین بار توافق میان دو جریان اصلی قدرت یعنی دو حزب دموکرات کردستان عراق و حزب اتحادیه میهنی کردستان حاصل نشد.
پیشتر مقامات اتحادیه رأی به نچیروان بارزانی را منوط به همکاری حزب دمکرات در عادی سازی وضعیت کرکوک و انتخاب و تعیین استانداری از حزب یکیتی برای این استان مورد مناقشه اعلام کردند. همین دو مساله آینده حکومت‌داری در اقلیم را تا حدود زیادی با چالشی بزرگ مواجه کرده و امکان دارد در آینده اختلافات بزرگی میان جزبان‌های سیاسی ایجاد شود.
مخالفت احزاب عمده در زون سبز
انتخاب رئیس جدید اقلیم کردستان، آن هم با مکانیزم جدید در شرایطی برگزار شد که مخالفت احزاب رقیب پارتی، بُعد علنی و رسمی به خود گرفت. از یک طرف فراکسیون‌های اتحادیه میهنی (یکیتی) و نسل نو (نه وه‌ی نوی) نشست پارلمان کردستان برای رأی اعتماد به رئیس جدید اقلیم کردستان را بایکوت کردند. از طرف دیگر، فراکسیون‌های اتحاد اسلامی (یکگرتو) و جماعت اسلامی (کومل) در این رأی گیری شرکت نکردند. این احزاب در مناطق حضور و نفوذ مخالفان حزب دموکرات در استان سلیمانیه و اطراف آن معروف به زون سبز فعالیت دارند که از لحاظ گرایش سیاسی و ایدئولوژیکی خواستار روابط بهتر با دولت مرکزی هستند.
این امر نشان‌گر این است که در مقطع کنونی حزب دموکرات کردستان تنها با حمایت جنبش گوران است که موفق شده از بحران تعیین رئیس جدید اقلیم کردستان گذار کند و اکنون چهار حزب و جریان اصلی دیگر در پارلمان موضع مخالفت و ضدیت با خواست این حزب را در پیش گرفته‌اند. همین مساله در آینده می‌تواند دوگانه‌ای بزرگ را در کلیه امور سیاست و حکمرانی اقلیم کردستان ایجاد کند و تصمیم‌گیری‌های آینده این منطقه فدرال را با موانع و دشواری‌های اساسی ایجاد کند.
هر چند در مقطع کنونی حزب دموکرات کردستان عراق موفق به جلب رضایت و همکاری حزب جنبش گوران با خود شده است اما واقعیت این است طی یک دهه گذشته جنبش گوران به عنوان انشعابی از حزب اتحادیه میهنی نقش اپوزوسیون اصلی حکومت را بر عهده داشته و این دو حزب بیشترین میزان ضدیت را با یکدیگر داشته‌اند. از این رو به نظر می‌رسد که نباید نسبت به تداوم همکاری و اتحاد میان این دو جریان در آینده خوشبین بود.
این امکان وجود دارد که در آینده نزدیک میان این دو جریان اختلافات به مرحله بروز برسند و تا حدود زیادی اتحاد این دو جریان با مشکل مواجه شود. از طرف دیگر مخالفت با سلطه و هژمونی حزب دموکرات بر صحنه سیاسی حزب دموکرات نقطه اتصال احزاب رقیب برای همکاری و اتحاد تاکتیکی با وجود اختلافات ایدئولوژیکی و سیاسی می‌باشد که این امر تهدید دیگری برای پایداری حرکت حزب دموکرات برای انتخاب رئیس اقلیم بدون توافق با دیگر احزاب می‌باشد.
بحران دامنه‌دار پست ریاست اقلیم کردستان عراق
اختلافات بر سر کرسی ریاست اقلیم مسئله جدیدی نیست و تقریباً از سال ۲۰۱۵ تاکنون به صورت جدی مطرح است. مسعود بارزانی رئیس پیشین و مستعفی اقلیم کردستان در ماه آگوست ۲۰۱۵ با استناد به وضعیت اضطراری مبارزه با داعش ریاست خود را برای دومین بار به مدت دو سال تمدید کرد که با مخالفت شدید دیگر جریانات سیاسی روبه رو شد که او را متهم به قبضه قدرت و تصاحب نامشروع کرسی ریاست کردند. اکنون نیز چالش مشروعیت از آغاز راه گریبان‌گیر رئیس جدید خواهد بود.
در بیانیه دفتر سیاسی اتحادیه که در واکنش به این اقدام صادر شد گفته شده که حزب دمکرات مشکلات و موانعی جدی در اجرای توافقات با این حزب به ویژه در مورد کرکوک ایجاد کرده و به این توافقات پایبند نیست و از سوی دیگر انتخاب رئیس جدید اقلیم بدون حضور اتحادیه میهنی، مشروعیت تصمیم گیری در اقلیم را زیر سوال برده و اقلیم را در مقابل شرایطی جدید قرار داده و تبعات چنین شرایطی را نیز متوجه حزب دمکرات دانسته است.
در این میان هر چند در روند انتخاب نچیروان بارزانی، چهار حزب مخالفت خود را با حزب دموکرات اعلام داشتند اما در عرصه میدانی مهم‌ترین وجه مخالفت را می‌توان متعلق به حزب رقیب پارتی طی چند دهه گذشته، یعنی حزب اتحادیه میهنی کردستان مورد ارزیابی قرار داد. واقعیت این است که پس از انتخابات پارلمانی سراسری سال گذشته عرصه‌های رویارویی این دو جریان پرنفوذ و ریشه‌دار در اقلیم کردستان عراق به مرکز نیز کشیده شد به صورتی که حزب دموکرات با معرفی فواد حسین نامزد مورد نظر خود برای کسب تصاحب کرسی ریاست جمهوری که به طور سنتی در دست اتحادیه میهنی بوده است به طور جدی وارد رقابت شد.
موضوعی که نشاندهنده گذار حزب دموکرات از پارادایم لزوم تقسیم مساوی قدرت با اتحادیه میهنی پس از مرگ جلال طالبانی بود. با این حال موضوعی که نباید از یاد برد آن است که اتحادیه میهنی همچنان حاکمیت را در استان‌های سلیمانیه و حلبچه در اختیار دارد و با داشتن توان نظامی هم‌سطح با پارتی، در معادلات میدانی نقشی غیرقابل انکار دارد. بنابراین مخالفت این حزب با انتخاب نچیروان بارزانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
منبع: تارنمای تحلیلی و خبری الوقت، چهارشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۸
۱۰۴۳