امیر موسوی کارشناس مسائل استراتژیک در یادداشتی در روزنامه ایران، نوشته است: دو عامل در بروز ناکامی ریاض در اجلاس‌های اخیر نقش مهمی ایفا کرد؛ یک دیپلماسی قوی و هوشمندانه ایران طی روزهای گذشته که با ابتکارعمل طرح پیشنهاد انعقاد پیمان عدم تجاوز در میان کشورهای خلیج فارس، سفرهای منطقه‌ای و مؤثر آقای ظریف به عراق و دیدار با وزرای خارجه قطر و عمان در کنار سفر آقای عراقچی به سه کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس همراه بود. وزیر امور خارجه ایران از طریق دیپلماسی عمومی و مجازی تأثیرگذار اقداماتی را پیگیری کرد که باعث شد پیشنهاد دستیابی به پیمان یاد شده در میان کشورهای منطقه بازتاب قابل توجهی در رسانه‌ها و محافل سیاسی عربی پیدا کند. رایزنی‌های مؤثر معاون وزیر خارجه نیز تا حدود زیادی در تعدیل مواضع و همراهی نکردن شماری از این کشورها با مواضع ریاض در نشست‌های برگزار شده بسیار تأثیرگذار بود.
عامل دومی هم که در ناکامی عربستان در این اجلاس‌ها نقش داشت به مواضعی بازمی گردد که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا در خلال سفر به ژاپن مطرح کرد. مواضعی که بر پایه تکرار درخواست مذاکره با ایران بدون شرط خاصی بود که به نوعی از عقب نشینی این کشور در مقابل ایران حکایت می‌کرد؛ به این معنا که شرکای عربی امریکا متوجه شدند این کشور چنانچه امکان گفت‌وگوی امریکا با ایران مهیا شود حاضر هستند از مواضع اولیه خود علیه ایران عقب نشینی کرده و عملاً توافق‌های پیدا و پنهان خود با اعراب را در قبال ایران نادیده بگیرند. طرح همین مواضع از سوی ترامپ عملاً شرایط صهیونیست‌ها و کشورهای حوزه خلیج فارس را آشفته کرد.
ذیل چنین شرایطی برگزاری نشست سران اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس عملاً دستاوردی برای عربستان نداشت. در حالی که ملک سلمان، پادشاه سعودی تمام اظهارات و موضع گیری‌های خود را متوجه جمهوری اسلامی ایران کرد این اظهارات از سوی کشورهایی چون مصر و سودان هم که تاکنون کمک‌های مالی قابل ملاحظه‌ای را از ریاض دریافت کرده‌اند، مورد استقبال قرار نگرفت. عراق هم به‌عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه صراحتاً به دفاع از ایران پرداخت و مواضع سعودی علیه تهران را محکوم کرد. اظهارات ملک سلمان در خواسته و مواضع هیچکدام از میهمانان حاضر در این نشست تکرار نشد. بیانیه سران این اتحادیه نیز که ۹ بند از آن به ایران اختصاص داده شد، منعکس‌کننده مواضع هیچکدام از سران حاضر نبود.
این درحالی بود که رئیس جمهوری مصر، محمود عباس و پادشاه اردن در خلال این نشست اتحادیه عرب، طرح معامله قرن را محکوم کرده بودند اما در بیانیه پایانی هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده بود. بیانیه‌ای انشایی وغیرعملیاتی که به نظر می‌رسد پیش‌نویس آن پیشتر از سوی جان بولتون، مشاور امنیت ملی امریکا نوشته شده بود.
فضای حاکم بر نشست‌های مکه نشان داد فرصت برای تقابل‌جویی ریاض علیه ایران مناسب نبوده است یعنی در حالی که این کشور در پیگیری سیاست خارجی منطقه‌ای اش ناکام مانده و با مواضع نه چندان مطمئن واشنگتن درباره تهران رو به رو است، حالا نتوانسته است مواضع کشورهای عربی را در بحبوحه‌ای که بیش از هر وقت دیگر به آن نیاز دارد، یکدست کند. این در حالی است که در نقطه مقابل آن پیشنهاد ایران برای حل اختلاف با کشورهای منطقه و ایجاد مفاهمه حتی با کشورهایی که با آنها اختلاف نظر جدی دارد، روی میز همه بازیگران عربی قرار گرفته است و چه بسا با اقبال بیشتری نسبت به راهکار تنش‌آمیز ریاض رو به رو شود.
منبع: روزنامه ایران ،۱۳۹۸،۰۳،۱۱
گروه اطلاع رسانی **۱۸۹۳**۹۱۳۱