به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، دیروز جمعه دهم خردادماه برخی رسانه های خارجی مدعی شدند که به آخرین گزارش «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی دست یافته اند. این پانزدهمین گزارش فصلی آژانس در فضای پسابرجام است و بر پایه توافق هسته ای، آمانو موظف است هر سه ماه یک بار گزارشی از وضعیت همکاری های برجامی ایران انتشار دهد.
گفته می شود خبرگزاری های خارجی همچون «رویترز» و «خبرگزاری فرانسه» به نسخه ای از گزارش آمانو دست یافته اند که آژانس در آن تاکید دارد ایران محدودیت ها و سقف های تعیین شده در برجام را رعایت کرده است. بر پایه این گزارش، ذخیره آب سنگین ایران با ۰.۴ تن افزایش به ۱۲۵.۲ تن و همچنین ذخایر اورانیوم غنی شده از ۱۶۳.۸ کیلو به ۱۷۴.۱ کیلو افزایش یافته است.
البته این افزایش ذخایر، نسبت به گزارش فصلی قبلی بوده است؛ گزارشی که اسفندماه پارسال انتشار یافته بود. در ارتباط با این که برجام چه میزان ذخیره اورانیوم غنی شده و آب سنگین را برای ایران مجاز می داند، باید گفت که بر اساس این توافق، تهران مجاز به نگهداری ۱۳۰ تن آب سنگین و ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده با غنای ۳.۶۷ درصد است؛ مواردی که در این گزارش آمانو و گزارش های قبلی نیز در حد مجاز ارزیابی شده است.
آمانو اسفندماه پارسال هم در جریان چهاردهمین گزارش خود، از همکاری های سازنده ایران سخن به میان آورد و نوشت که «جمهوری اسلامی ایران به تمام تعهدات مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند بوده است»؛ جمله ای که بارها تکرار شده و در ۱۳ گزارش قبلی آمانو نیز به چشم می خورد.
وفای به عهد ایران و پایبندی تهران به برجام در موضع گیری های غرب مورد توجه قرار گرفته به طوری که مقامات کاخ سفید بارها صراحتا به این واقعیت اعتراف کرده اند. وفای به عهد ایران و پایبندی تهران به برجام در موضع گیری های غرب مولفه ای گریزناپذیر بوده است به طوری که مقامات کاخ سفید بارها صراحتا به این موضوع اعتراف کرده اند؛ رخدادی که نهم بهمن ماه پارسال یک مورد از آن اتفاق افتاد و «جینا هسپل» رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و «دن کوتس» رئیس کل تشکیلات اطلاعاتی این کشور در مقابل سناتورها حاضر شدند و زبان به اعتراف گشودند.
این دو مقام ارشد کاخ سفید در کنگره تاکید کردند که ایران تا کنون به به توافق هسته ای وفادار مانده است. هسپل در آن جلسه به سناتورها گفت که «در حال حاضر اطلاعات ما نشان می دهد ایران به توافق هسته ای پایبند مانده است»؛ سخنانی که با همان محتوا از زبان رئیس ستاد هماهنگی تشکیلات اطلاعاتی این کشور نیز جاری شد و وفاداری تهران به برجام در آن نمود یافت.
بی تردید اصلی ترین ملاک اعتبارسنجی و راستی آزمایی در سطح جهانی، رجوع به گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی است که بازرسان آن اجازه ورود به خاک ایران و بازرسی از اماکن مشخص شده را دارند.
در پی همین گزارش های مثبت و مکرر آمانو از همکاری های سازنده ایران بود که حدود دو هفته پیش (۲۳ اردیبهشت) در نشست بروکسل، وزرای خارجه تروئیکای اروپا به همراه «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه در مقابل «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا از برجام دفاع کردند.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه در جریان آن نشست، آژانس بین المللی انرژی اتمی را تنها نهاد برای قضاوت درباره پایبندی ایران به برجام دانست که به گفته او، این نهاد پایبندی تهران به توافق هسته ای را تایید کرده است. از این رو، موگرینی تحقق «اینستکس» را طی هفته های آتی وعده داد و تصریح کرد که «اتحادیه اروپا و همه اعضای آن کاملا مصمم هستند که توافق هسته‌ای با ایران به طور کامل اجرا شود.»
البته تکاپوی اروپایی ها و استناد آنان به گزارش های آمانو، بی ارتباط با اقدام متقابل تهران و موضع گیری بی سابقه مسوولان جمهوری اسلامی ایران نبود. چرا که شورای عالی امنیت ملی کشورمان، هجدهم اردیبهشت ماه و همزمان با اولین سالروز خروج آمریکا از برجام در اقدامی بی سابقه از انجام برخی تعهدات خود دست شست.
شورای عالی امنیت ملی با استناد به بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام که به ایران اجازه می دهد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد، اجرای تعهدات خود را به شکل کلی یا جزئی متوقف کند، بخش هایی از تعهدات خود را متوقف کرد. در بیانیه شورای امنیت آمده که از این پس، ایران ذخیره سازی و نگهداری آب سنگین و اورانیوم را فراتر از محدودیت های مندرج در برجام انجام خواهد داد.
مهلت ۶ ماهه ایران به اعضای باقی مانده در برجام برای انجام تعهدات نیز اولتیماتوم دیگر شورای عالی امنیت ملی بود تا بلکه تلنگری بر این اعضا باشد.
در پی خروج آمریکا از توافق هسته ای و تشدید تحریم های اقتصادی علیه ایران، کشورهای باقی مانده در برجام به ویژه سه عضو اروپایی آن، حتی یک گام عملی و امیدبخش برای نجات این توافق برنداشته اند. اینک که تنش ها بین ایران و آمریکا در منطقه بالا گرفته و ایران به تدریج از تعهدهای مندرج در برجام عقب می نشیند، اروپا گویا برای نجات توافق به تکاپو افتاده است.
کارشناسان بر این باورند که تهران در شرایطی می تواند بار دیگر به طور کامل به تعهدات مندرج در متن برجام عمل کرده و روند کاستن از تعهدات خود را متوقف سازد که سازوکار مالی اروپا وارد فاز اجرایی شود؛ سازوکاری که برخی معتقدند اروپا هر از گاهی آن را با هدف خرید زمان مطرح می کند. در مقابل، شماری نیز معتقدند عدم اجرای اینستکس و دیگر سازوکارهای مطرح شده قبلی، ناشی از توان اندک اروپا برای مقابله با تحریم های آمریکا است که اجرای آن پروسه ای زمانبر خواهد بود.
پژوهش**۹۲۴۲**۹۲۷۹