به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ جامعه ای که نتواند از نیروی کار خود استفاده کند به ناچار پس از مدتی با انبوهی از افرادی مواجه می شود که به شغل های نامناسب روی می آورند؛ شغل هایی که نه تنها از استانداردهای لازم برخوردار نیستند بلکه امنیت مالی ندارد و گاهی نمی توان به کالاهای آنها اعتماد داشت.
شرایط کنونی اقتصاد کشور به گونه‌ای پیش رفته است که مردم برای فرار از بیکاری به طرف اینگونه شغل‌ها روی می آورند؛ شغل هایی که سودی برای اقتصاد کشور ندارند و آسیب‌های جدی را متوجه جامعه می‌کنند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در خصوص معضل‌ها و مشکلات شغل های کاذب در ایران با «حمید حاج اسماعیلی» کارشناس بازار کار به گفت وگو پرداخته است.
- متن این گفت وگو را در ادامه می‌خوانیم:
ایرنا: شغل های کاذب به چه شغل هایی گفته می شود؟
حاج اسماعیلی: شغل های کاذب تعریف‌های متعددی دارد عرفی ترین تعریف شغل کاذب، شغلی است که در چارچوب بازار کار کشور از طرف ارکان‌های رسمی به رسمیت شناخته نشده باشد و برای آن تعریف دقیقی در بازار کار وجود ندارد. به این معنی که چون فاقد شناشنامه است جزو شغل های رسمی نیست. در واقع هر نوع کسب و کاری که در فعالیت‌های بازار کار بدون دارا بودن شناسنامه شکل بگیرد جزو شغل های کاذب به حساب می‌آید. شغل های کاذب ارتباط رسمی با ارگان‌های رسمی کشور در حوزه‌های تخصصی ندارند و از استانداردهای کار برخوردار نیستند. همچنین این شغل‌ها از چهارچوب‌های فعالیتی خاصی برای عرضه کالا و خدمات در شهرها، روستاها و مناطق دیگر پیروی نمی‌کنند.
ایرنا: با توجه به روند شکل گیری شغل های متنوع، مهمترین شغل های کاذب در ایران چه شغل های هستند؟
حاج اسماعیلی: در ایران شغل های کاذب زیادی وجود دارد. برای نمونه همه دستفروش ها جزو آن هستند؛ به این معنی که چون این شغل‌ها رعایت استانداردها را برای عرضه کالا و خدمات انجام نمی‌دهند و ارتباط با حوزه‌های ذی صلاح ندارند شغل کاذب به شمار می‌روند و به طور معمول فعالیت آنها در مکان‌های صورت می‌گیرد که به لحاظ قانونی اشکال‌های اساسی دارد. برای نمونه در معابر و پیاده روها، مسیر خیابان‌ها، مترو و چهارراه‌ها سبب سد معبر می‌شوند و چون تابع شرایط استاندارد و ایمنی نیستند و ارتباط منطقی برای شرایط پاسخگویی ندارند، شغل کاذب محسوب می‌شوند. همچنین شغل هایی که به صورت زیرزمینی در ایران فعالیت می‌کنند و خارج از چارچوب‌های قانونی در کشور هستند مانند سفته بازی، دلالی، واسطه گری از دیگر نمونه‌های شغل های کاذب هستند.
ایرنا: مهمترین عواملی که باعث پیدایش شغل های کاذب در ایران می‌شوند، چیست؟
حاج اسماعیلی: اگر بازار کار دچار نابسامانی شود و بحران در حوزه بازار کار به وجود آید، شرایط به طور کامل برای رویش شغل های کاذب فراهم می شود، در واقع وقتی که بازار به رکود دچار شد و تورم به وجود می‌آید شغل های رسمی و قانونی به لحاظ هزینه تمام شده خدمات و کالا با مشکل‌های اساسی روبه رو می‌شوند و امکان فعالیت ندارند. بنابراین هر زمانی که بازار کار رسمی کشور تحت الشعاع قرار گیرد و نتواند به صورت منطقی فعالیت کند، خود به خود شرایط برای شغل های کاذب ایجاد می شود. در زمان حاضر با وجود تحریم‌ها، تورم و نوسان‌های ارزی، بازار کار کشور دچار مشکل شده و بازار شغل های غیررسمی و کاذب داغ است. این امر می‌تواند به اقتصاد و شغل های رسمی لطمه بزند و در عین حال استانداردهای اساسی را که به لحاظ ایمنی و بهداشت از عوامل اساسی در بحث بازار کشور برای ارایه خدمات و کالا است، با مشکل روبه رو کند و زیر سوال می‌برد.
ایرنا: مهمترین ضررهایی که شغل های کاذب برای کشور به وجود می آورند، چه هستند؟
حاج اسماعیلی: در بحث شغل های کاذب چند ضرر اساسی برای کشور به وجود می‌آید. نخست اینکه استانداردها در تهیه کالاها و خدمات رعایت نمی‌شود. دومین موضوع بحث ایمنی است زیرا بسیاری از کالاهایی که تولید می‌شوند باید حتماً ایمنی لازم را به لحاظ استاندارد و سازمان‌های تخصصی داشته باشند چون مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد و باید از ایمنی لازم برای سلامت برخوردار باشند.
همچنین در بعد مسایل ایمنی و بهداشت ضررهای بسیاری برای کشور دارد. بهداشت یکی از مسایل اساسی است که باید حتماً استاندارد باشد. وقتی کارگاه تولید کالا، کارفرما و سازنده مشخص نباشد و برند آن به صورت جدی تعریف نشده باشد و شناسنامه واقعی آن کالا وجود ندارد اینها می‌تواند به شدت به سلامت و بهداشت مردم آسیب برساند.
سومین موضوع که خیلی مهم است اینکه هر کسب و کاری که در کشور صورت می‌گیرد حتماً باید ارتباطات منطقی را با سازمان‌های مالیاتی داشته باشد زیرا در ایران هر فردی درآمد دارد حتماً این درآمدها باید در زیر نظر سازمان‌های مالیاتی در کشور باشد چون از امکانات و زیر ساخت‌های کشور استفاده می‌کند اما به طور معمول شغل های کاذب، مسایل بیمه و مالیاتی را رعایت نمی‌کنند و این خود یک خسارت جدی به شمار می‌رود.
همچنین شغل های کاذب، بازار رسمی کشور را تحت الشعاع قرار می‌دهند. در واقع وقتی کالایی هم در شغل های رسمی و هم در مجاری غیر رسمی عرضه شود ممکن است قیمت آن در مجاری دیگر پایین‌تر باشد اما در عین حال از استاندارد و بهداشت لازم برخوردار نباشد و بسیاری از افراد به جای اینکه این کالاها را از مجاری رسمی خریداری کنند ممکن است به اشتباه یا به دلیل اینکه قیمت پایین‌تری دارد از دستفروش ها و مجاری شغل های کاذب تهیه کنند. این اتفاق بازار رسمی کشور را که منطقی خاصی در چهارچوب قوانین کشور دارد، با چالش‌های جدی همراه می‌سازد. همچنین پاسخ گویی که یکی از مسایل جدی در عرصه خدمات به مشتریان است هم برای بحث کالاها و هم برای خدمات مختلف دیگر به هیچ وجه در حوزه شغل های کاذب وجود ندارد زیرا آنهایی که به شغل های کاذب مشغول هستند هر روز در جایی مستقر و مبادرت به فروش می‌کنند و جای مشخصی ندارند. بنابراین امکان نظارت و بازرسی هم وجود ندارد که قیمت، نوع کالا و استاندارد کالا آنها را بررسی کرد و اعتراض‌ها و انتقادهای مشتریان را برای رسیدگی انجام داد. بنابراین همه ابعاد مختلف شغل های کاذب برای کشورآسیب زا است و به هیچ وجه به نفع کشور نیست که این شغل های توسعه پیدا کند.
راهکارهای شما بری رفع معضل اشتغال کاذب در ایران چیست؟
حاج اسماعیلی: نخست اینکه بازار کار کشور باید به حالت طبیعی خود بازگردد و دولت باید از شغل های رسمی، قانونی و استاندارد در کشور حمایت جدی به عمل آورد و عرصه را بر فعالیت‌های غیر رسمی تنگ کند تا آنها نتوانند فعالیت لازم را انجام دهند. در حقیقت وقتی که شغل های رسمی بتواند به صورت طبیعی فعالیت کنند خود به خود عرصه برای فعالیت‌های کاذب در کشور محدود می شود.
همچنین مسوولان باید از یک طرف برخوردهای قضایی، انتظامی و نظارتی با شغل های کاذب داشته باشند و از طرف دیگر فرهنگ سازی و آموزش برای مردم به وجود آید که از افرادی که شغل های کاذب دارند کالا و خدمات تهیه نکنند.
بنابراین شغل های کاذب به هیچ وجه به سود کشور نیست و جزو اشکال‌های اساسی در بازار کشور هستند و باید بتوان ساماندهی دقیقی در بازار کار به وجودآورد تا به مرور تعداد مشاغل کاذب کاسته شود.
پژوهشم**ف. ج **۲۰۰۲**۹۱۳۱