در شرایطی که به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، حتی متحدین امریکا نیز در جست‌وجوی راه‌های جایگزین برای کنار گذاشتن استفاده از دلار هستند، ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی به کشورهای شرق آسیا پیشنهاد کرده که یک ارز جدید با پشتوانه طلا ایجاد کنند تا سلطه دلار را از بین ببرند.
روز گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا مکزیک را تهدید کرد اگر با ورود پناهجویان به خاک امریکا مقابله نکند، دست به استفاده از همان سلاحی خواهد برد که مقابل چینی‌ها به کار گرفته است؛ «اعمال تعرفه‌های تجاری». این موضع ترامپ که مدتی است جنگ تجاری علیه چین را کلید زده، پول ملی مکزیک را با ریزش شدید ۴/۳ درصدی مواجه کرد، ولی خود دلار نیز از پیامدهای این تهدید ترامپ در امان نماند و دلار نه فقط ریزش محسوسی را در برابر ارزهای مهم جهانی تجربه کرد، بلکه قیمت طلا با شکستن سد قیمتی ۱۳۰۰ دلار در هر انس، به مرز ۱۳۰۵ دلار رسید. در حالی که برخی ناظران پیش‌بینی کرده‌اند با تشدید جنگ تجاری بین چین و امریکا، طلا در آینده‌ای نه‌چندان دور، سد قیمتی ۱۴۰۰ دلار در هر اونس را هم خواهد شکست، به نظر می‌رسد دلار در حال پشت سر گذاشتن بی‌سابقه‌ترین روند افول خود طی دهه‌های اخیر است.
فراتر از چین و روسیه
همین چند ماه قبل یعنی دسامبر ۲۰۱۸ بود که صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که سهم دلار در ذخایر جهانی از ۷۳ درصد سال ۲۰۰۱ به ۵/۶۲ درصد کاهش یافته است. همان موقع سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در گفت‌وگویی رادیویی گفت: «اعتماد بلندمدت به دلار تضعیف شده است.» حالا به فاصله کمتر از شش ماه از گزارش صندوق بین‌المللی پول، نشانه‌های افول دلار به خصوص تحت تأثیر جنگ تجاری امریکا و چین در حال نمایان شدن است. چهار شنبه هفته قبل بود که بانک مرکزی فیلیپین اعلام کرد که بر اساس قانونی که اخیراً تصویب شده، شرکت‌های کوچک اکتشاف طلا که طلای خود را به بانک مرکزی می‌فروشند، از پرداخت عوارض و مالیات معاف شده‌اند، اقدامی که به عنوان راهی برای بالا بردن حجم ذخایر طلای این کشور در مسیر فاصله گرفتن از دلار انجام شده است. دیروز هم بانک مرکزی صربستان اعلام کرد که حجم ذخایر طلای خود را تا پایان سال جاری از ۲۰ به ۳۰ تن افزایش خواهد داد و تا پایان سال ۲۰۲۰ این ذخایر به ۵۰تن افزایش خواهد یافت. چین و روسیه مدت‌هاست که این سیاست را کلید زده‌اند. همین دیروز، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه گفت که اقدامات بانک مرکزی روسیه در زمینه دلارزدایی، آثار بیرونی اقتصادی و سیاسی ناشی از ریسک‌ها برای روسیه را کاهش می‌دهد. نابیولینا گفته است: «ما سیاست حذف دلار از سیستم مالی را دنبال می‌کنیم و سهم سپرده‌ها و وام‌های خارجی دلاری در حال کاهش است. از نظر بخش بانکی، مراحل سختی طی شده است و بانک مرکزی از زیان‌های احتمالی آتی جلوگیری کرده است.»
دولت چین هم از دیروز با اعمال تعرفه بر ۶۰ میلیارد دلار دیگر از کالاهای وارداتی از امریکا، یک گام دیگر به سوی تصاعد جنگ تمام عیار تجاری با امریکا برداشت تا حرکت دو اقتصاد بزرگ دنیا به سمت رودرویی بی‌سابقه بیش از هر موقع دیگری نمایان شود. دای ژیانگ لانگ، وزیر بازرگانی سابق چین روز شنبه با اشاره به جنگ تجاری آغاز شده، گفت: آغاز یک جنگ تجاری با چین بزرگ‌ترین اشتباه استراتژیک امریکا پس از جنگ جهانی دوم یا حتی از ابتدای تأسیس آن بوده است.
دنیا در حال کوچ از دلار
پکن و مسکو مدت‌هاست که مقابله با دلار را شروع کرده‌اند و در پی آن هستند که دلار را از مبادلات تجاری خود حذف کنند. با این حال بر شروع روند جایگزینی دلار ازسوی اقتصادهای کوچک‌تر و میانی هشدار دهنده است. تاتیانا فیک، مدیر بانک‌های مرکزی و سیاستگذاری عمومی در شورای جهانی طلا و رونالد پیتر استوفرل، تحلیلگر اقتصادی معتقدند که بانک‌های مرکزی در سراسر دنیا خرید طلا در سال‌های اخیر را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داده‌اند، روندی که به گفته آنها نشان می‌دهد که سیستم پولی بین‌المللی در حال تغییر به سمت ساختاری است که در آن دلار امریکا نقش خود را از دست می‌دهد و سیستم چند ارزی بر جهان حاکم می‌شود. تاتیانا فیک با بیان اینکه خریدهای اخیر طلا توسط صربستان و فیلیپین تنها بخشی از روند گسترده افزایش خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی است، گفته است خرید سالانه طلا در سال گذشته به میزان ۶۵۱ تن بوده است که بالاترین سطح در سیستم پولی بین‌المللی است.
به گفته وی در سال ۲۰۱۸ نسبت به هر زمان دیگری بعد از پایان سیستم برتون وودز و تعلیق تعهد تبدیل طلا به دلار، بانک‌های مرکزی طلای بیشتری را به ذخایر خارجی خود اضافه کرده‌اند.
علاوه بر این کشورهایی که سال‌های قبل خرید طلا نداشته‌اند نیز به بازار بازگشته‌اند که کشورهای اروپایی از قبیل: مجارستان و صربستان را شامل می‌شود و این روند نشان‌دهنده تغییر در الگوی جهانی تقاضای طلاست که قبلاً فقط مختص روسیه و چین بوده است.
فیک معتقد است که نتیجه این تحولات باعث خواهد شد سیستم پولی بین‌المللی به سمت یک سیستم چند ارزی و منطقه‌ای شدن ذخایر ارزی حرکت کند که هر دوی این تغییرات دلار را تضعیف خواهد کرد و طلا می‌تواند در این دورانِ گذار نقش محافظت‌کننده را ایفا کند. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال عوامل سیاسی را نیز در این روند دارای تأثیر دانسته و نوشته که استفاده مفرط امریکا از تحریم‌ها و به خصوص استفاده از آن به عنوان ابزاری برای جنگ اقتصادی با رقبای تجاری مدت‌ها است حتی متحدان امریکا را به جست‌وجوی راه‌های جایگزین برای کنار گذاشتن استفاده از دلار وادار کرده است.
به نوشته وال استریت ژورنال، کاخ سفید به سؤال این روزنامه درباره تلاش‌ها برای دور زدن دلار در مبادلات مالی پاسخ نداده، ولی «جاکوب لو»، وزیر خزانه‌داری امریکا در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق امریکا معتقد است امریکا ممکن است بخشی از قدرتی را که مدت‌ها داشته از دست بدهد.
او می‌گوید که دنیا اکنون برای کسانی که می‌خواهند از ارز امریکا استفاده نکنند، راه‌های جایگزین دارد. این روند باعث شده که حالا دیگر، علاوه بر اقتصاددانان، سیاستمداران هم درباره پایان امپراتوری دلار سخن بگویند. جدیدترین آنها، ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی است که به کشورهای شرق آسیا پیشنهاد کرده که یک ارز جدید با پشتوانه طلا ایجاد کنند تا سلطه دلار را از بین ببرد و مشکلات این کشورها در رابطه با نرخ ارز را برطرف کند.
نخست‌وزیر مالزی معتقد است که ارز جدید باید بر مبنای طلا باشد، زیرا طلا دارایی بسیار پایداری نسبت به هر چیز دیگر است و در عین حال سلطه دلار در تجارت بین‌المللی را نیز از بین می‌برد. ماهاتیر محمد خطاب به امریکا گفته است که «شما دموکراتیک نیستید. شما نباید به عنوان قدرت واحد به تنهایی تصمیم بگیرید. اگر می‌خواهید در یک جهان متحد و باثبات زندگی کنید باید از طریق توافق با همه ملت‌هایی که در آن سهم دارند به پایداری برسید.»
منبع: روزنامه جوان، یکشنبه 12 خرداد 98
1194