کاهش جذابیت در بازارهای موازی از عوامل اصلی حضور مؤثر سرمایه‌گذاران در بورس تهران قلمداد می‌شود. در عین حال، ترس فعالان بورسی از تشدید ریسک‌های مرتبط با بازار جهانی، کانون تقاضا را به سمت صنایع غیرکالایی هدایت کرد.
شاخص کل بورس تهران که متأثر از ریزش قیمت‌های جهانی شروع منفی را برای این هفته رقم زده بود، در جریان معاملات دیروز به مدار رشد بازگشت و ضمن افزایش یک درصدی در آستانه فتح قله تاریخی قرار گرفت. روز گذشته مشارکت مؤثر سهامداران حقیقی در سمت خرید، در تقویت قیمت‌ها به‌ویژه در گروه‌های غیرکالایی کمک شایان توجهی کرد. این در حالی بود که معاملات صنایع بزرگ کالایی در جوی احتیاطی با عقب‌نشینی محسوس تقاضا همراه بودند. آرایش دیروز نیروهای بورسی را می‌توان پیامد بلافصل تردیدهای مرتبط با بازار جهانی قلمداد کرد. با وجود سایه‌اندازی مخاطرات جهانی بر سهام مرتبط و تردیدهای منبعث از تحریم‌ها، روند صعودی نرخ ارز در سامانه نیما عامل حمایت قدرتمندی برای وابستگان بورسی به شمار می‌رود؛ ضمن اینکه محتوای گزارش‌های عملکرد در مجموع سیگنال مثبتی از تأثیر ناچیز و کمتر از انتظار مساله تحریم‌ها را به فعالان سهام ارسال کرد.
صعود شاخص به آستانه اوج
در چهاردهم اردیبهشت بود که شاخص کل پس از یک دوره رشد شتابان به رکورد تاریخی ۲۲۴ هزار و ۵۹۰ واحدی دست یافت و سپس بر اثر بروز تنش‌های سیاسی و تلاطم‌های پردامنه در بازار جهانی، با فرازونشیب‌های متناوبی دست و پنجه نرم کرد تا اینکه روز گذشته توانست تنها با ۴۵ واحد فاصله در مجاورت قله تاریخی مستقر شود. شاخص کل با ارتقای حدود یک درصدی در روز گذشته این گام مهم را برداشت و در سطح ۲۲۴ هزار و ۵۴۴ واحد قرار گرفت. سرمایه‌گذاران حقیقی که روز شنبه هراسان از افت شدید قیمت نفت و فلزات در سمت فروشنده فعال شده بودند، دیروز در چرخشی جالب توجه، ضمن ایجاد جبهه‌ای قوی از تقاضا، مالکیت حدود ۸۵ میلیارد تومان از کل سهام را به نام خود تغییر دادند. نکته جالب توجه این است که صفوف خرید در بیش از یک سوم از نمادها تا اتمام معاملات پا بر جا ماند. در روزی که حدود ۱,۱۵۰ میلیارد تومان سهم بین فعالان دست به دست شد، حدود ۱۵۰ میلیارد تومان از جریان نقدینگی توان خرید سهم را در صف‌های خرید نیافت. هرچند جو عمومی معاملات مثبت بود و متوسط قیمت در ۳۴ صنعت بورسی افزایش یافت اما ترکیب تقاضا و شدت رشد قیمت در صنایع ۳۸ گانه احتیاط فروخفته در زیر پوست بازار را بهتر نمایان می‌کرد. ضعف نسبی تقاضا در سهام کالایی در کنار تخصیص بخش عمده ارزش معاملات به نمادهای خودرویی و بانکی از جهت‌گیری خاص بورس‌بازان در قبال تلاطم قیمت‌های جهانی حکایت داشت. به بیان دیگر، نوعی عدم اطمینان از وضعیت بازار جهانی در بین سهامداران بورس تهران به چشم می‌خورد که عمدتاً در چرخش محور خرید به سمت سهام کوچک‌تر تجسم یافت. بیان آماری این آرایش را می‌توان در رفتار دو نماگر اصلی بازار به خوبی مشاهده کرد. دیروز در حالی که شاخص کل به رشد یک درصدی بسنده کرد، نماگر هم‌وزن ضمن ارتقای ۲.۳ درصدی به رکورد تازه دیگری دست یافت و میزان بازدهی خود را از ابتدای سال به رقم جالب توجه ۵۹ درصد رساند. علاوه بر جذابیت تورم دارایی و جهش نرخ‌های فروش در گروه‌ها و سهم‌هایی با حجم مبنای کمتر نظیر ماشین‌آلات، زراعت، دارویی‌ها، سیمانی‌ها، لاستیک‌سازان، قندی‌ها، خودرویی‌ها و بسیاری از تک‌سهم‌ها زمینه را برای اختلاف بازدهی در نماگرهای اصلی بورس تهران فراهم کرد. در این میان، تحریم‌ها و تلاطم‌های مجدد در بازار جهانی از مجرای فشار بر سهام گروه‌های بزرگ کالایی به این واگرایی دامن زد. در این چشم‌انداز ریزش مجدد قیمت‌های جهانی در هفته گذشته بار دیگر آرایش نیروهای بورسی را دستخوش تغییر کرد.
موضع‌گیری بورس‌بازان در برابر تلاطم‌های جهانی
به اذعان بسیاری از فعالان سهام، افت شدید قیمت‌های جهانی در هفته گذشته اثر چندان زیادی بر سهام بورس تهران بر جا نگذاشت. در حالی که انتظار می‌رفت سقوط ۱۰ درصدی بهای نفت و از دست رفتن مرزهای روانی برای فلزات نمادهای وابسته را تحت تأثیر خود قرار دهد اما رفتار نماگرهای بورس تهران حاکی از چنین هیجانی نبود. البته به گفته بسیاری از معامله‌گران غیاب نمادهای پالایشی -که به‌صورت سنتی بیشترین اثر را از نوسان قیمت نفت می‌پذیرند- در تأثیر نسبتاً محدود شاخص بورس از وضع بازار جهانی کمک کرد. هر چند از حیث نوسان قیمت شاهد تأثیر زیادی از سوی ریزش قیمت‌های جهانی نبودیم، اما این رخداد رد پای خود را از مجرای اثرگذاری بر ترکیب جدید تقاضا در بورس تهران بر جا گذاشته است.
از روز شنبه و به تعبیر دقیق‌تر از اواخر هفته گذشته جریان نقدینگی در گروه‌های بانکی و خودرویی به طرز محسوسی قوت گرفت. این روند با قدرت در معاملات روز گذشته نیز نمود پیدا کرد. تخصیص یافتن ۲۵ درصد از ارزش ۱۳۳۵ میلیارد تومانی کل معاملات به سهام بانکی و خودرویی طی روز گذشته در حالی رقم خورد که سهام گروه‌های بزرگ کالایی عموماً با ضعف نسبی تقاضا معامله شدند. به نظر می‌رسد بروز ریسک‌های نوظهور در بازار جهانی بار دیگر غول‌های کالایی را در موضع ضعف سیستماتیک قرار داده و فضا را برای جولان نقدینگی در گروه‌های رقیب نظیر خودرو و بانک فراهم کرده است.
اثر بازدارنده تلاطم‌های جهانی چنان تأثیری بر جو روانی معاملات گذاشت که در جبهه رقیب، نماد معاملاتی شرکت سایپا دیروز با وجود شفاف‌سازی درخصوص شایعه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی، پس از بازگشایی، عنوان طولانی‌ترین صف خرید بازار را به نام خود ثبت کرد. دو گروه بانکی و خودرویی علاوه بر جذب جریان عمده نقدینگی، به ترتیب با رشد ۳.۴ و ۲.۶ درصدی متوسط قیمت به روز کاری خود پایان دادند.
بازخوانی یک تجربه از جنگ تجاری
بازی پینگ‌پونگی چین و آمریکا در جنگ تعرفه‌ها و گسترش شعله‌های این اختلاف به روابط تجاری ایالات متحده با مکزیک فشار مضاعفی را طی هفته اخیر بر شاخص‌های جهانی سهام، نفت و فلزات اساسی وارد آورد و به‌طور کلی سرمایه‌ها را به سمت پناهگاه‌های امن‌تری هدایت کرد و چنان که گفته شد در تحرکات فعالان بورس تهران نیز اثر گذاشت. سال گذشته نیز همسو با ریزش‌های سهمگین قیمت‌های جهانی از آبان‌ماه، آرایش مشابهی در بازار سهام شکل گرفت و عنوان لیدری بازار از دست سهام کالایی گرفته و به دست سهام بانکی و خودرویی داده شد. این در حالی است که بورس تهران در شرایط فعلی هم از حیث برآورد اثر واقعی تحریم بر صدور کالاها از شفافیت بیشتری برخوردار است و هم در مقایسه با پاییز سال قبل، از روند صعودی قیمت ارز در سامانه نیما حمایت می‌شود. به بیان دیگر، تصور اینکه ریسک تحریم صدور کالای بزرگان بورسی را محدود کند دست‌کم از منظر عملکرد شرکت‌ها در اردیبهشت چندان جدی به نظر نمی‌رسد. فروش جالب توجه و در مواردی غیرمنتظره نشان داد که شرکت‌ها با وجود تحریم در شناسایی مقاصد صادراتی نسبتاً موفق عمل کرده‌اند. در این شرایط، به نظر می‌رسد نگاه اهالی بورس تهران به نحوه بازگشایی معاملات بازار جهانی در روز دوشنبه (امروز) است که پس از نمایشی ناامیدکننده در هفته، می‌تواند در جهت‌گیری دماسنج بورس تهران برای روزهای آتی نقش مؤثری ایفا کند.
اثر جبرانی دلار بر وابستگان جهانی
چنان که می‌دانیم، نوسانات دلار ارزش حدود ۶۰ درصد از شرکت‌های بورس تهران را به‌طور مستقیم متأثر می‌سازد. با وجود اینکه تصور رایج از اثرپذیری بورس از نرخ‌های ارز در بازار آزاد است اما به گواهی صورت‌های مالی و گزارش عملکرد شرکت‌ها، ارزشگذاری سهام دلاری بر نرخ‌های نیمایی صورت گرفته است. بنابراین، در شرایطی که قیمت‌های جهانی هم تحت فشار است، رصد حرکت نرخ‌های ارز در سامانه نیما برای فعالان بورس تهران اهمیتی مضاعف می‌یابد. آخرین اعداد برای نرخ دلار در سامانه نیما رقمی بالای ۱۱ هزار تومان را نشان می‌دهد که رشد حدود ۲۰ درصدی را طی یک ماه گذشته نشان می‌دهد. علاوه بر این، در بورس کالا نیز شاهد اعلام قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی بر مبنای نرخ‌های دلاری طی روز گذشته بودیم. بنابراین، اگرچه ممکن است قیمت‌های دلاری کالاهای پایه در بازار جهانی تحت فشار باشد اما برآیند نیروها از تقویت نرخ‌های ریالی حکایت دارد و چنان که می‌دانیم همین قیمت‌های ریالی بازتاب یافته در صورت‌های مالی شرکت‌هاست که در مبنای ارزشگذاری سهام قرار می‌گیرد. حال باید دید که معامله‌گران بورس تهران چقدر به تأثیر جبران‌کننده دلار واکنش نشان می‌دهند و چقدر برای ریسک‌های جهانی حساب باز می‌کنند.
معاملات از دریچه آمار
همان طور که اشاره شد استقبال همه‌جانبه از نمادهای بانکی و خودرویی علاوه بر جذب نقدینگی در رشد شاخص کل هم تأثیر بسزایی گذاشت. نماد بانک ملت طی روز گذشته با تأثیر ۱۹۳ واحدی بر دماسنج بازار، در صدر فهرست نمادهای حامی نماگر کل قرار گرفت. ضمن اینکه صف‌نشینی در سهام بانک تجارت و صادرات نیز تأثیر مشابهی بر دماسنج بازار گذاشت. در نقطه مقابل، سهام کالایی و به طور مشخص گروه پالایشی از سرعت رشد شاخص کل تا حدودی کاستند. یکی از اتفاقات مهم دیروز بازگشایی نسبتاً نمادهای پالایشی پس از وقفه دو روزه بود. این نمادها که از آخرین روز کاری هفته قبل به دلیل شفاف‌سازی در خصوص تسویه حساب زیان ناشی از مابه‌التفاوت نرخ ارز مرجع و مبادله‌ای برای پاییز سال ۹۱ متوقف شده بودند و انتظار می‌رفت به ریزش قیمت نفت واکنش تندی نشان دهند، بازگشایی متعادلی را در معاملات دیروز به نمایش گذاشتند. نمادهای اصلی این گروه، یعنی «شبندر»، «شتران» و «شپنا» در نیمه دوم معاملات روز گذشته ضمن بازگشایی در دامنه منفی قیمت، دماسنج بازار را تحت فشار قرار دادند، اما در جو مثبت بازار این تأثیر چندان به چشم نیامد و حتی نمادی چون «شپنا» توانست به محدوده مثبت قیمت راه یابد.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد؛ ۱۳۹۸،۰۳،۱۳
گروه اطلاع رسانی **۱۶۹۹**۲۰۰۲