عاشورای ۱۳۴۲، مسجد فیضیه قم مملو از طلاب، علما، مجاوران و زائران کریمه اهل بیت (ع) بود، که برای عزاداری سالار شهیدان و شنیدن سخنان امام خمینی (ره) که آن روزها به «آیت الله خمینی» شهرت داشت، جمع شده بودند. امام در آن روز برخلاف سخنرانی‌های معمول، ابتدای ذکر مصیبت اباعبدالله (ع) را قرائت و پس از آن به ایراد سخنرانی پرداختند.
امام امت در سخنرانی تاریحی خود ۱۳ خرداد ۴۲ فرمودند: «امروز به من اطلاع دادند که بعضی از اهل منبر را برده اند در سازمان امنیت و گفته اند شما سه چیز را کار نداشته باشید، دیگر هر چه می‌خواهید بگویید، یکی شاه را کار نداشته باشید، یکی هم اسرائیل را کار نداشته باشید، یکی هم نگویید دین در خطر است. این سه تا امر را کار نداشته باشید، هر چه می‌خواهید بگویید. خوب اگر این سه تا امر را ما کنار بگذاریم، دیگر چه بگوییم!؟ ما هر چه گرفتاری داریم ازاین سه تاست».
حضرت امام راحل در این سخنرانی شخص شاه را به خاطر مخالفت با روحانیت و مردم به شدت مورد سرزنش قرار دادند و به وی هشدار دادند از سرنوشت رضاه شاه پهلوی عبرت بگیرد.
بعد از این سخنرانی حماسی، مأموران رژیم احساس خطر کرده، ساعت ۳ بامداد ۱۵ خرداد، چند مأمور در تاریکی شب و پس از محاصره بیت حضرت امام، به درون خانه ریختند و ایشان را دستگیر کرده و ابتدا به بازداشتگاه باشگاه افسران و س‌پس غروب روز بعد، به زندان قصر واقع در تهران بردند.
پس از انتشار خبر دستگیری حضرت امام، بسیاری از مردم قم، به منزل ایشان رفتند و به اتفاق فرزندشان، حاج آقا مصطفی، ساعت شش بامداد، به سمت حرم مطهر حضرت معصومه (س) حرکت کردند.
پس از مدتی، صحن حرم مطهر حضرت معصومه (س) و خیابان‌های اطراف، لبریز از جمعیّت شد که شعارِ ' یا مرگ یا خمینی 'را با هیجان شدیدی تکرار می‌کردند. در همان زمان، علما و مراجع وقت هم با صدور بیانیه‌هایی، خواستار آزادی فوری حضرت امام شدند.
در حدود ساعت ۱۰ صبح، با ورود نیروهای مسلح برای تقویت نیروهای شهربانی قم، تیراندازی و رگبار مسلسل‌ها شروع و تعداد زیادی از مردم زخمی شده یا به شهادت رسیدند. شدت تیراندازی به حدی بود که امکان انتقال زخمی‌ها و اجساد شهیدان نبود و این کشتار، تا ساعت پنج عصر ادامه یافت.
این حرکت مردمی که علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی و در جهت حفظ حریم روحانیت شکل گرفت، منشأ پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات وسیع داخلی و بین‌المللی بوده است.
خفقان سیاسی، وابستگی‌های پهلوی به بیگانگان و سیاست‌های ضد اسلامی طاغوت در آن دوران به شکل گیری این جنبش مردمی منجر شد و ملت را یکی پس از دیگری با شعار ' یا مرگ یا خمینی ' به نهضت عاشورایی امام راحل پیوند داد. قیام قم، تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و ورامین به ظاهر در روز پانزده خرداد ۱۳۴۲ با دستگیری رهبر نهضت و به خاک و خون کشیدن مردم بی گناه به پایان رسید اما نتایج این جنبش مردمی برای آزادی خواهی را همچنان می‌توان به نظاره نشست.
مردم در حماسه خونین ۱۵ خرداد ۴۲ پیوند خود را با روحانیت و مرجعیت به صورت عمیق‌تر گره کرده و در برابر لیبرال‌ها، کمونیست‌ها و روشنفکران غرب زده، منش امام راحل را برای مبارزه علیه رژیم انتخاب کرده و تا صبح پیروزی نیز در این خط و مسیر، ثابت قدم ماندند.
آشکارشدن ماهیت ضد اسلامی شاه، تقویت روحیه دینی و دفاع مذهبی مردم، افزایش رشد سیاسی روحانیت و توده‌های مردم، قرار گرفتن علما و مراجع در سطح رهبری و پیشتازان نهضت، تعمیق پیوند روحانیت با اقشار مختلف بویژه دانشجویان، افشای چهره ریاکارانه شاه، شکل‌گیری جدّی اندیشه براندازی رژیم، رشد آگاهی و تفکر انقلابی مردم و فروپاشی تز جدایی دین از سیاست و مهمتر از همه پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ از مهمترین دستاوردهای قیام خونین ۱۵ خرداد سال ۴۲ بود.
** ۱۵ خرداد رابطه مستحکم امام و امت را شکل داد
آیت الله محسن غرویان، استاد برجسته حوزه علمیه قم، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در این باره گفت: قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با محوریت اندیشه‌های امام خمینی (ره) ایجاد و رابطه مستحکم امام و امت را شکل داد.
وی شکل گیری قیام ۱۵ خرداد را ناشی از اندیشه‌های حضرت امام خمینی (ره) و تفکر ولایت فقیه دانست و اظهار داشت: قیام ۱۵ خرداد زمینه ساز پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام (ره) را بود.
آیت لله غرویان ادامه داد: مردم ایران به ویژه مردم شهرهای ری و ورامین در دفاع از امام راحل و اعتراض به دستگیری حضرت امام (ره) توسط رژیم پهلوی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ کفن پوش وارد میدان شدند و با حرکت خود ضربه محکمی به رژیم پهلوی زدند.
استاد برجسته حوزه علمیه قم، با بیان اینکه امام خمینی (ره) در همان سال‌های ابتدایی شکل گری نهضت، فرمودند که هوداران من خردسالان هستند، اظهار داشت: پیش بینی امام (ره) در بهمن ۱۳۵۷ محقق شد و جوانان کشور که در قیام ۱۳۴۲ خردسال بودند، با پیروی از رهنمودهای و اندیشه‌های امام راحل، پیروزی انقلاب را در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ رقم زدند.
آیت الله غرویان با اشاره به نقش روحانیت در شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد: تمام دنیا امروز می‌داند که این انقلاب اسلامی به رهبری روحانیت و از فرزندان حوزه علمیه رقم خورده است.
وی امام خمینی (ره) را شخصیتی عالم، فقیه، مجتهد، فیلسوف و عارف دانست و اظهار داشت: امام (ره) دست پرورده حوزه علمیه و از درون روحانیت برخاسته است و مردم نیز در تمام این سال‌ها و در تمام شرایط، رابطه محکم میان امام و ملت را حفظ کرده اند.
استاد برجسته حوزه علمیه قم، حراست از رابطه و اعتماد مردم به روحانیت را ضروری دانست و افزود: روحانیون نیز باید به نقش رهبری و مؤثر خود در جامعه توجه کرده و مواظب باشند تا اعتماد مردم به روحانیت سلب نشود و همچنان باقی بماند.
** قیام ۱۵ خرداد نقطه عطف مبارزات و حرکت‌های انقلابی بود
آیت الله مسعودی خمینی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز در این باره گفت: امام راحل از آخر سال ۴۰ و اول سال ۴۱ مبارزات انقلابی خود علیه رژیم را به صورت جدی آغاز کرده و قیام ۱۵ خرداد نقطه عطف این مبارزات و حرکت‌های انقلابی بود.
وی ادامه داد: قیام ۱۵ خرداد از آن جهت حائز اهمیت است که پیروزی انقلاب اسلامی بعد از آن حادثه، قطعی شده و مردم نیز به ادامه مبارزه و همراهی با نهضت امام راحل امیدوارتر وآگاه شده بودند.
وی بیان داشت: هر کدام از حوادث انقلاب یک نقطه عطف بزرگ بود ولی قیام ۱۵ خرداد در حقیقت زیربنا و شالوده انقلاب است، امام در زمانی حرکت خود را آغاز کرده که شاه و اربابان خود، در حال عربده کشی و قلدرمابی بودند و برای فریب مردم، اصلاحات ارضی، انجمن‌های ایالتی و ولایتی و … درست کرده بودند.
آیت الله مسعودی خمینی تصریح کرد: امام راحل با یک سخنرانی تمام این توطئه‌ها و نقشه‌های رژیم را بر هم زده و آنها در ۱۵ خرداد خشم و عصبانیت خود را از امام راحل و مردم انقلابی نشان دادند.
وی اظهار داشت: حوزه‌های علمیه باید حوادث ۱۵ خرداد را برای نسل دوم و سوم انقلاب به خوبی تبیین کنند، عده‌ای برای این انقلاب جوانان خود را تقدیم کرده و سال‌ها شکنجه، زندان و آواره شدن را به جان خریدند، شخصیت‌هایی مانند شهیدان غفاری و سعیدی توسط ساواک زیر شکنجه به شهادت رسیدند.
وی خاطرنشان کرد: مراسم و برنامه‌های ۱۵ خرداد باید به صورت باشکوه برگزار و شعاع انقلاب از آن زمان تا پیروزی، برای نسل جوان تبیین شود.
** قیام ۱۵ خرداد آغازگر طلوع انقلاب اسلامی شد
حجت الاسلام و المسلمین حسین شهامت دهسرخی، عضو شورای جامعه المصطفی العالمیه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با تاکید بر اینکه قیام ۱۵ خرداد به عنوان، هسته، ریشه، مادر و زایشگاه انقلاب اسلامی همواره باید زنده نگداشت شود اظهار داشت: قیام ۱۵ خرداد آغازگر طلوع انقلاب اسلامی شد که جرقه‌های امید برای ایستادن در برابر دنیای استعماری را در میان ملت ایران و جوانان زنده کرد.
وی، قیام ۱۵ خرداد را ریشه اولیه انقلاب اسلامی دانست و گفت: در روزگاری که اختناق به اوج خود رسیده بود و رژیم در سرسپردگی به ابرقدرت‌ها وقاحت را تمام کرده بود، امام خمینی (ره) کسی بود که سکوت شب را شکست و برای خدا و برای خاموش کردن آتش فرعونیان زمان، خود را در میان سختی‌ها انداخت.
عضو شورای جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به اوج سرسپردگی و تحقیر ایران توسط ابرقدرت‌ها اظهار داشت: ابرقدرت‌ها نه تنها مردم بلکه شاه ایران را تحقیر می‌کردند و در عمل آنها اداره کشور را به عهده داشتند به گونه‌ای که اگر به سگ آمریکایی تعرض می‌شد، ایرانی‌ها مورد مواخذه قرار می‌گرفتند ولی اگر به عالم و دانشند ایرانی توسط آمریکایی‌ها تعرضی می‌شد، آنها مصونیت داشتند.
شهامت دهسرخی، قانون کاپیتولاسیون و تحقیر ملت توسط ابرقدرت‌ها را جفای بزرگی به ملت بزرگ ایران دانست و ادامه داد: ایستادن در مقابل قانون ننگین کاپیتالاسیون و گرفتن حق توحش از ایرانیان و مقابله با حضور ۶۰ هزار مستشار آمریکایی که بر همه شئون کشور مسلط بودند، کار بزرگی بود که امام خمینی (ره) در برابر آنها ایستاد.
۷۴۰۴/ ۶۱۳۳/