تا سال ۸۶ تکلیف روشن بود، روستایی بود در حومه پایتخت با چند مَلاک و زمین دار؛ اکنون اما به شهر چسبیده و یکی از بخش‌های خوش آب و هوای شمالی شهر تهران اما پرخطر و آسیب پذیر محسوب می‌شود، منطقه‌ای با خانه‌هایی در شیب ۶۰ تا ۷۰ درجه!
منطقه‌ای با حدود هفت هزار سکنه که در نزدیکی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات قرار دارد؛ دانشگاهی که سال گذشته واژگونی اتوبوس آنکه ۱۰ کشته برجاگذاشت به کانون خبرهای داخلی و حتی خارجی تبدیل شد.
اما پرسش این است: آنقدر که محدوده و زمین‌های اطراف واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد شناخته شده است، آیا کسی، بویژه مسئولان و متولیان خدمات رسانی، حصارک و مشکلات اهالی این منطقه که می‌گویند هنوز در قامت روستا باقی مانده را می‌شناسند؟
حضور میدانی خبرنگار ایرنا نشان می‌دهد حصارک پیش از این و به گفته معتمدان محل، چند زمین دار داشت و باقی مردم روستا، زیر دست مَلاکان و برای مدیریت باغ‌های آنان کار می‌کردند؛ می‌گویند بتدریج با دل رحمی، بخشندگی یا وصیت تعدادی از ملاکان، برخی روستاییان صاحب زمین شدند، زمین‌هایی در دل رشته کوه البرز که دیگر به پایتخت پیوسته‌اند اما همچنان بدون سند مانده‌اند.
البته این پیوستگی به پایتخت اینک خود محل بحث و جدال است زیرا به گفته اهالی، خدمات شهری آنگونه که باید به آن راه نمی‌یابد شاید هم مسئولان شهری، اینجا را هنوز جزیی از شهر نمی‌دانند.
برپایه اعلام معتمدان، اکنون جمعیت ساکنان حصارک حدود هفت هزار نفر برآورد می‌شود؛ افرادی که بخشی از آنان را اتباع کشورهای بیگانه تشکیل می‌دهند و تعداد قابل توجهی نیز از سایر نقاط کشور به آن مهاجرت کرده‌اند.
حضور میدانی خبرنگار ایرنا در سه مقطع زمانی - که بار آخر با همراهی مسئولان متولی بخش‌های مختلف مواجه شد- حاکیست که حصارک در حصر محرومیتی قرار دارد که بخش قابل توجهی از آن را خود ساکنان با ساخت و سازهای غیر اصولی در سایه نبود نظارت و مدیریت لازم، ایجاد کرده‌اند؛ تخلف در ساخت و سازهایی که به ایجاد ساختمان در شیب ۶۰ تا ۷۰ درجه انجامیده است.
مردم برای انطباق خانه‌های خود با این شیب در دل کوه پایه، خانه‌ها را به شکل پلکانی ساخته‌اند؛ کوچه‌ها در تنگنای هم قرار گرفته‌اند و به سبب تخلف در ساخت و سازها، اغلب یا امکانات زیرساختی ندارند یا به شکلی غیرقانونی از این خدمات استفاده می‌کنند.
می‌گویند اهالی حصارک طی چندسال گذشته به دنبال بارها اعتراض، آن هم با مصوبه شورای عالی امنیت ملی دسترسی به شبکه آب شرب شهری پیدا کرده‌اند اما از دیگر خدمات به شکل مناسب و اصولی در این منطقه خبری نیست.
این خانه‌های پلکانی جدای از آنکه از ایمنی لازم برخوردار نیستند، سند مالکیت هم ندارند؛ برخی ساکنان قدیمی با همان تک برگ‌هایی که از مَلاکان قدیمی دارند ادعای مالکیت کرده‌اند و به فروش زمین یا خانه خود پرداخته‌اند اما برخی دیگر حتی این تک برگ‌ها را هم ندارند.
اهالی و معتمدان محل گلایه دارند که جمعیت هفت هزار نفری حصارک حتی به بازار میوه و تره بار، مدرسه ابتدایی امن، دبیرستان در مقاطع اول و دوم، درمانگاه، کلانتری، فضای سبز و سیستم حمل و نقل شهری نیز دسترسی ندارند.
** خانه‌هایی زیر سقف بحران
«احمد بایرامی» مدیر سابق دفتر توسعه محلی حصارک - طرف قرارداد با شهرداری منطقه ۵ تهران که از آذرماه سال ۹۷ فعالیت این دفتر شروع شده- ضمن تاکید بر اینکه کار در این منطقه به بن بست رسیده است می‌گوید: از یک سو مردم منطقه معتقدند که شهرداری کاری برای آنان انجام نمی‌دهد و حصارک را رها کرده است و از سوی دیگر مدیران شهرداری اعلام می‌کنند که می‌خواهند کاری برای این منطقه انجام دهند.
وی به وجود ۲ مدرسه ابتدایی دولتی و یک دبیرستان غیرانتفاعی دخترانه در حصارک اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: اینجا نه فقط مدارس دیگر مقاطع را ندارد بلکه همان مدارس موجود هم در روزهای بارانی و برفی حادثه ساز هستند.
اهالی و معتمدان محل گلایه دارند که جمعیت هفت هزار نفری حصارک حتی به بازار میوه و تره بار، مدرسه ابتدایی امن، دبیرستان در مقاطع اول و دوم، درمانگاه، کلانتری، فضای سبز و سیستم حمل و نقل شهری نیز دسترسی ندارند.
**بن بست تخلف
«علیرضا اکبریان» معمار سابق دفتر توسعه محلی حصارک نیز درباره ساخت و سازها و مشکلات مردم حصارک می‌افزاید: همه ساخت و سازهای انجام شده در این محدوده غیرقانونی است و این همان بن بستی محسوب می‌شود که نمی‌توان به خاطر آن کاری برای مردم این منطقه انجام داد.
اکبریان اظهار می‌دارد: یکی از مناطقی که شهرداری خواسته کاری انجام دهد اما مردم اجازه نداده‌اند همین حصارک است؛ مردم منطقه به مسئولان شهری بدبینی مضاعف و بغض شدیدی دارند و این به سدی در برابر اجرای برنامه‌ها در این محدوده تبدیل شده است.
وی معنای ساخت و ساز در اینجا را شبیه یک شوخی می‌داند و می‌گوید: اغلب بناها، بافت روستایی و ساختار ضعیفی دارند حتی می‌توان ادعا کرد که برخی فاقد فوندانسیون هستند در حالی که در شیب‌ها ۶۰ تا ۷۰ درجه کوهپایه ساخته شده‌اند و هر لحظه به خصوص در شرایط بارندگی بیم حادثه‌ای در آنها می‌رود.
اکبریان اضافه می‌کند: چون ساخت و سازها غیرقانونی است و همه در آن دخالت دارند، مردم با همدیگر کنار می آیند و فقط اعلام می‌کنند که شهرداری با ما کاری نداشته باشد.
** مدرسه‌های نا ایمن
«سیده زهره جوادی» کارشناس اجتماعی سابق دفتر توسعه محلی حصارک نیز اضافه می‌کند: با وجود آنکه مدارس حصارک ورودی بزرگی دارند اما دسترسی به محوطه از طریق پلکانی است که تردد در آنها خطرناک و هر سال در زمان بارندگی و یخبندان دانش آموزان دچار شکستگی دست، پا و صورت می‌شوند.
جوادی می‌افزاید: حصارک راه‌های دسترسی آسانی ندارد، فاقد داروخانه، فضای سبز، کلانتری، مدارس مقاطع بالاتر، میدان میوه و تره و فضای بازی بچه هاست.
* *پای صحبت اهالی
«ولی پور» یکی از معتمدان منطقه حصارک که می‌گوید از ۲۰ سال پیش در این منطقه ساکن شده و با بخشی از مشکلات موجود دست پنجه نرم می‌کند تاکید می‌کند: چندین بار به شهرداری مراجعه و تقاضا کرده‌ایم که در خدمت رسانی، حصارک را هم در نظر بگیرد و اجازه ساخت و ساز بدهد چون خانه‌های این محدوده فرسوده است.
وی اعلام می‌کند: چون شهرداری مجوز ساخت و ساز نمی‌دهد حصارک در کنار بافت فرسوده و ناکارآمد بسیار، ساخت و سازهای غیرقانونی زیادی هم دارد.
ولی پور تصریح می‌کند: خانه‌های گِلی از نظر کیفیت در وضعیت نامناسبی قرار دارند و اگر برف و باران درست و حسابی ببارد، احتمال ریزش آنها بالاست.
این معتمد محلی حصارک به یک نمونه از تخریب خانه‌ها در همین محله طی بارش‌های اخیر اشاره و خاطرنشان کرد: شهرداری با وجود آنکه جلو این خانه را حصارچینی کرده بود، دیوار یکی از خانه‌ها سال گذشته و یکی دیگر هم امسال بر اثر بارندگی ریخت.
علی حصارکی از دیگر معتمدان محل و از اعضای شورایاری محله حصارک هم می‌گوید: اکنون دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات خاک‌های اضافی خود را به بالادست همین منطقه منتقل کرده است، اگر باران ببارد ریزش خواهد کرد و روی سر مردم آوار می‌شود همانگونه که در بارندگی‌های اخیر این اتفاق برای یکی از خانه رخ داد.
**خانه‌های بی سند
بایرامی مدیر سابق دفتر توسعه محلی حصارک مشکل اصلی حصارک را ۲ مساله نبود سند برای ۸۰ درصد خانه‌های این منطقه و تدوین نشدن سند موضعی و تفصیلی آن می‌داند؛ موضوعی که به باور کارشناسان این دفتر توسعه محلی سبب شده تعداد مهاجران اتباع خارجی افزایش در آنجا یابد و به دنبال آن ساخت و ساز خانه‌هایی که حتی با قوطی‌های حلبی شکل گرفته‌اند هم رشد کند.
اکبریان معمار سابق دفتر توسعه محلی حصارک این اطلاعات را هم در اختیار خبرنگار ایرنا قرار می‌دهد که بخشی از این مردم قولنامه دستی از ملاکان سابق دارند و به گفته خودشان به وارثان این مالکان مراجعه می‌کنند تا با اسناد و حدودی که در اختیار دارد، قولنامه‌ها را تطبیق دهند و برای دریافت سند اقدام کنند.
ولی پور معتمد محل نیز سخنان اکبریان را این گونه تکمیل می‌کند که زمین‌های کنونی جزو پلاک ۱۲۲ اصلی حصارک محسوب می‌شود که بخشی از آن به دانشگاه واگذار شده و بخشی از آن در دست مالکان قدیم بود.
وی می‌افزاید: با پیگیری‌های انجام شده پرونده به اداره کل ثبت اسناد استان تهران ارسال و قرار شد از پلاک حصارک به ما سند بدهند که گفتند ۲۴۰ هکتار به دانشگاه واگذار شده، پس یک پلاک فرعی به شما اختصاص می‌دهیم، همان زمان بخشی از استعلام‌های منابع طبیعی و راه و شهرسازی هم دریافت شد.
این معتمد محلی حصارک این ادعا را هم مطرح می‌کند که اکنون ۲ سال است پرونده این زمین‌ها در اداره کل راه و شهرسازی استان تهران بلاتکلیف و اعلام می‌شود که زمین‌ها متعلق به دولت است و شما باید مجدد آنها را خریداری کنید.
نصرالله حصارکی دیگر معتمد محلی حصارک نیز از پیگیری ۲ ساله بابت دریافت سند می‌گوید و می‌افزاید: آخرین بحثی که شد مسئولان اعلام می‌کنند همین زمینی را که در آن خانه ساخته‌ام باید به قیمت متری پنج میلیون تومان از دولت بخرم در حالی که اکنون این خانه‌ها را در بنگاه‌های معاملات ملکی متری ۲ میلیون تومان هم خریداری نمی‌کنند.
** مامنی برای اتباع
جوادی کارشناس اجتماعی سابق دفتر توسعه محلی حصارک به حضور اتباع در این منطقه اشاره و اعلام می‌کند: برخی اتباع حاضر در این محدوده مجوز و مدارک قانونی لازم را دارند و با خانواده هم در این محدوده به شکل گروهی زندگی می‌کنند.
جوادی می‌افزاید: بعضی اهالی حصارک ساختمان خود را به چهار خانواده افغانستانی اجاره داده‌اند و تعداد زیادی از خانواده‌های اتباع هستند که مجوز ندارند اما اینجا سکونت می‌کنند.
وی یادآورمی شود: علاوه بر اینکه حصارک مهاجر افغانستانی بسیاری دارد، مینیاتوری از اقوام ایرانی هم به شمار می‌رود چون می‌توان در آن خانواده‌هایی از قومیت‌های مختلف ایرانی هم مشاهده کرد و لهجه‌های مختلف را شنید.
جوادی با بیان اینکه از نقاط مختلف تهران هم به این منطقه آمده‌اند و همچنان هم این محدوده ورودی مهاجر دارد، اضافه می‌کند: اغلب کسبه حاضر در این محدوده اهل اینجا نیستند اما چون زمین‌ها قیمت مناسبی دارد، در همین محدوده هم زمین و خانه تهیه کرده‌اند.
** تعارضات پیش روی حصارک
خبرنگار ایرنا تلاش کرد با مسئولان شهرداری در این زمینه مصاحبه بگیرد که یکی از این مسئولان که تاکید داشت نامش در گزارش قید نشود در پاسخ به پرسش‌های ایرنا درباره خدمات رسانی مدیریت شهری به منطقه حصارک به این پاسخ بسنده کرد: این محدوده خارج از حریم و از نقاط تخلف خیز به شمار می‌رود که اغلب ساخت و سازهای این محدوده غیرمجاز و بدون مجوز است؛ اینگونه نیست که هیچ خدماتی به این محدوده ارائه نشود اما شامل خدمات شهروندانی که در حریم شهری هستند نمی‌شود، برای مثال آسفالت حریم شهری را نمی‌توان در نوک کوه ریخت.
این درحالی بود که خبرنگار ایرنا برای اشراف بیشتر درباره مشکلات حصارک در سه نوبت مجبور شد به این محل مراجعه کند؛ برای بار سوم معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران به همراه دیگر مسئولان متولی شهرستان و استان -با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه ریزی- در این محل حضور یافتند و اهالی هم به محض مشاهده تعدادی از مسئولان به میان آنان آمدند و بررسی مشکلات این منطقه شکل و شمایل دیگری به خود گرفت.
البته «غلامحسین آرام» معاون عمرانی فرماندار تهران نیز که در این محل حاضر شده بود بر داخل حریم خدمات شهری بودن حصارک تاکید کرد و افزود: حصارک از محدوده‌های سکونتگاه‌های غیررسمی شهر تهران است و در قوانین قید شده که در این مناطق چندان عدالت خدمات رسانی برقرار نباشد.
وی تاکید کرد: جلوگیری از هر نوع ساخت و ساز غیرقانونی در شهر و حریم شهر تهران برعهده شهرداری پایتخت است و اگر در حصارک اتفاقی مانند ریزش کوه یا رانش زمین رخ دهد قاعدتاً پاسخگو، شهرداری محسوب می‌شود که باید از این ساخت و سازها جلوگیری می‌کرد.
** نتیجه پیگیری ایرنا
پس از بازدید مسئولان در همراهی با خبرنگار ایرنا در نهایت «شهرام عدالتی» معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران اعلام کرد: طی ۱۰ روز کاری ۲ نفر از اداره کل ثبت اسناد در شهرداری منطقه پنج یا هر مکان مناسب و در دسترس مردم مستقر می‌شوند و به تک تک مشکلات سندهای خانه‌های ساکنان حصارک رسیدگی می‌کنند.
وی خواستار ایمن سازی این منطقه با اجرای طرح تفصیلی شد و تاکید کرد: حصارک را نباید به عنوان یک تهدید دید، این منطقه ظرفیت تبدیل به یک جاذبه گردشگری را دارد، در صورتی که طرح جامع آن تدوین شود.
عدالتی در خصوص مساله تصرف زمین‌های دولتی یا منابع طبیعی در حصارک نیز اظهارداشت: قانون روش‌های مشخصی برای تعیین و تکلیف این نوع زمین‌ها که در آن ساخت و ساز انجام شده تعیین کرده است که می‌توان با ارفاق از مناسب‌ترین شیوه‌های قانونی برای تعیین و تکلیف زمین‌های حصارک از جمله فروش زمین به افرادی که اقدام به ساخت و ساز کرده‌اند، استفاده کرد.
وی با تاکید بر اینکه حصارک در داخل محدوده خدمات شهری است افزود: این منطقه هویتی حقوقی با ضوابط مشخص دارد و مدیریت شهری و تمامی دستگاه‌های دولتی مکلف به ارائه خدمات دولتی در این محدوده هستند.
معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران، حصارک را از جمله مناطق واقع در طرح بازآفرینی شهری پایتخت معرفی و بیان کرد: با اجرای طرح بازآفرینی شهری، شکل ناایمن این منطقه تغییر می‌کند و حصارک وارد دوره جدیدی از پیوستن به شهر می‌شود.
وی همچنین تاکید کرد که طرح تفصیلی حصارک باید تدوین شود.
به گزارش ایرنا سخنان معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران درباره ضرورت تدوین طرح تفصیلی حصارک در حالی است که سند آمایش سرزمین استان تهران سال گذشته تدوین شده است و انتظار می‌رفت که این مشکلات و مسائل در سند مذکور می‌آمد.
حال و باتوجه به حضور مسئولان استان تهران در منطقه حصارک که به دنبال پیگیری‌های خبرنگار ایرنا انجام شد و از آنجا که این مسئولان بر داخل محدوده بودن حصارک، این منطقه مشمول خدمات شهری می‌شود، انتظار می‌رود مشکلات اهالی به شکل مناسب پیگیری و مرتفع شود.
گزارش از مینا افشاری تُرک
تهرام / ۳۰۰۱/ ۱۰۰۸