برای بسیاری از مردم کشورها ی آسیای میانه تحصیل در خارج از کشور اولین قدم برای مهاجرت است و این تنها به دلیل بحران‌های اقتصادی و بیکاری در برخی کشورهاست که از ضعف سیستم آموزش و پرورش آن کشور نشأت گرفته است. قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان در مجموع با حدود ۶۵ میلیون نفر جمعیت گستره جغرافیایی آسیای میانه محسوب می شوند.
**قزاقستان
بر اساس کمیته آمار قزاقستان، ۱۲۸ مؤسسه آموزش عالی در این کشور وجود دارد که ۴۵ مؤسسه دولتی، ۷۹ مؤسسه خصوصی و چهار مؤسسه نیز خارجی هستند. از مجموع ۵۴۲ هزار دانش آموز، ۳۰ درصد از آنها کمک هزینه تحصیلی از دولت دریافت می‌کنند و مابقی نیز ملزم به پرداخت شهریه هستند.
به رغم تعداد بالای فارغ التحصیلان دانشگاه، شرکت‌ها از کمبود نیروی کار واجد شرایط گله می‌کنند و اغلب شرکت‌های داخلی به دلیل نبود نیروی کارآمد و متخصص توان توسعه یافتن را ندارند.
به گفته متخصصان، برای بهبود کیفیت آموزش، باید به طور کلی در برنامه‌های درسی تجدید نظر شده، کتاب‌های تخصصی جدید تألیف شود و مسئولیت دانش آموزان را افزایش دهد. اگر همه دانشگاه‌ها این الزامات را رعایت کنند، به سرعت دانش آموزان ضعیف خود را از دست خواهد داد.
برنامه توسعه دولتی آموزش و پرورش اقدامات لازم را برای ایجاد تعامل میان مؤسسات تجاری و آموزشی را فراهم می‌کند و توجه ویژه ای به بهبود کیفیت آموزش عالی و انطباق فارغ التحصیلان دانشگاه با نیازهای بازار دارد.
برای ارتقای سطح آموزش در کشور، دولت باید آموزش از راه دور را لغوکند. به گفته متخصصان، دانشجویان راه دور تنها نیمی از برنامه‌های آموزشی را فرا گرفته‌اند و دانش آموززان سطح بالایی نبوده‌اند.
در حال حاضر، دانشگاه‌ها با چالش‌های زیادی رو به رو هستند. دانشگاه‌ها نباید با یکدیگر رقابت کنند بلکه باید با انجمن‌های حرفه‌ای و سازمان‌های صدور گواهینامه‌های رسمی مانند دوره‌های حسابداری و زبان رقابت کنند.
**ازبکستان
«شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان بارها در مورد فقدان نیروی کار واجد شرایط در تمام بخش‌های اقتصادی صحبت کرده است و می‌گوید که جوانان تحصیل کرده بیشتر به کار در بخش‌های نظامی جذب می‌شوند.
رئیس جمهور ازبکستان می‌گوید: «مهم است بدانیم چه نیروی کاری برای آینده نزدیک و چشم اندازهای توسعه اقتصادی مورد نیاز است و چگونه باید آنها را تعلیم دهیم. آینده ما به حل این مسئله بستگی دارد.»
سال گذشته چندین مؤسسه آموزشی جدید در ازبکستان از جمله یک دانشگاه تخصصی با اساتیدی از روسیه، هند، کره جنوبی و ترکیه بازگشایی شد.
**قرقیزستان
در قرقیزستان ۵۰ مؤسسه عالی آموزشی وجود دارد که ۳۱ مورد آنها دولتی هستند. بیش از ۲۲۳ هزار دانشجو در دانشگاه‌های این کشور تحصیل می‌کنند. هرساله دانشگاه‌های این کشور حدود ۳۵ هزار دانش آموز می‌پذیرند.
با وجود تعداد زیاد دانشگاه‌هایی که جمعیت کل آنها بیش از ۶ میلیون نفر است، کمبود متخصصان واجد شرایط در نتیجه ناکارآمدی سیستم آموزش عالی همچنان در حال افزایش است.
به گفته کارشناسان، به منظور اینکه دانشگاه‌ها متخصصان مورد نیاز در زمینه فعالیت‌های مربوط به تخصص خود را پرورش دهند، ضروری است که انحصار دولت در نظام آموزش عالی را لغو کرده و آزادی را برای دانشگاه‌ها فراهم آورند.
وزیر سابق آموزش و پرورش این کشور می‌گوید که اگر این سیستم تغییر نکند، هیچ نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد.
**تاجیکستان
به گفته متخصصین، دلیل اصلی آموزش ضعیف در تاجیکستان، دستمزد کم و بی اعتباری مدرسان و حرفه تدریس در این کشور است.
به گزارش رسانه‌های محلی، با وجود نرخ بالای بیکاری در تاجیکستان و خانواده‌های پر جمعیت، اغلب هر خانواده یک نان آور دارند و زندگی با حقوق میانگین ۲۰۰ دلار در ماه غیر ممکن است؛ از این رو معلمان و اساتید مجبور به داشتن چندین شغل برای امرار معاش خانواده خود هستند.
برای دریافت آموزش مناسب و معقول، اکثر دانشجویان به دانشگاه‌های خارج از کشور می‌روند؛ بیش از ۳۵ هزار جوان تاجیکی در دانشگاه‌های حدود ۴۰ کشور توسعه یافته درس می‌خوانند. آنها به دنبال ورود به مؤسسات آموزشی روسیه هستند. برای انجام این کار، زبان روسی فرا می‌گیرند و برای امتحانات در موضوعات تخصصی آماده می‌شوند.
**آساق **۹۴۷۰**۱۶۶۳**