یک روز در سال توجه جهان به صنایع دستی جلب می‌شود، زیرا «سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد» (یونسکو) ۱۰ ژوئن را به نام این روز ثبت کرده است. این روز در ایران برابر با ۲۰ خردادماه و آغاز هفته صنایع دستی است.
صنایع دستی از ابتدای زندگی بشر در عصر حجر وجود داشته است. در این دوره، ساخت ظروف و همچنین برخی ابزار مصرفی در زندگی روزمره مانند نیزه و خنجر از سنگ برای صید و شکار حیوانات معمول شد. رفته رفته به علت پیشرفت فکری، دیگر مواد موجود در طبیعت مانند خاک رس، چوب، سنگ آهن، مس و سرانجام پشم و کُرک حیوانات و الیاف گیاهی نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ به طوری که پیشینه ساخت اشیای سفالی و مسی، به بیش از چهار هزار سال پیش می‌رسد.
دوره رنسانس در اروپا، در تکامل هنری صنایع دستی تأثیر انکارناپذیری برجای گذاشت و در نتیجه، افزون بر حفظ جنبه‌های مصرفی بسیاری از تولیدات دستی، موجب افزایش ارزش هنری و تزئینی آنها شد. ایران زمین نیز از هفت هزار سال پیش، بیرق هنر نیاکان خویش را به عنوان سند هویت ملی بالای دست نگه داشته است.
شورای جهانی صنایع دستی
صنایع دستی، پس از جنگ جهانی دوم، با محتوای هنری و فرهنگی، مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت. در دهم ژوئن ۱۹۶۴، نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان، در نیویورک برگزارشد. در قطعنامه پایانی آن همایش، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی»، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد.
شورای جهانی صنایع دستی (WCC ) برای ارتقا مشارکت و توسعه اقتصادی از طریق فعالیت‌های مرتبط با صنایع دستی، ۱۰ ژوئن را روز جهانی صنایع دستی نامید و هر ساله اعضای WCC در مراسم این روز برای ارتقا همکاری‌های بین‌المللی شرکت می‌کنند.
با راه‌اندازی این شورای جهانی، صنایع دستی و سنتی، به صورت بخشی از حیات فرهنگی- اقتصادی ملت‌ها، مورد توجه قرار گرفت. ایران، از سال ۱۳۴۷ برابر با ۱۹۶۸ میلادی از طریق سازمان صنایع دستی کشور، به عضویت این شورا درآمد و در مجمع آسیا و اقیانوسیه آن، مشغول فعالیت شد. این شورا، در ابتدا با شمار محدودی از اعضا کار خود را آغازکرد. اما اینک حدود ۹۰ کشور جهان را تحت پوشش دارد و دبیرخانه آن، در شهر آمستردام هلند واقع است.
مهمترین اهداف این شورا، به عنوان یک ارگان غیر انتفاعی غیردولتی بدین شرح است:
تشویق، کمک و راهنمایی صنعتگران دستی و بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آنها با توجه به زمینه‌های متفاوت فرهنگی موجود در هر یک از کشورهای عضو.
حفظ و تقویت صنایع دستی و تجلی آن به صورت رکن عمده‌ای از حیات فرهنگی ملت‌ها.
ایجاد همبستگی میان صنعتگران دستی سراسر جهان.
صنایع دستی چیست؟
صنایع دستی، به مجموعه‌ای از هنرها و صنایع اطلاق می‌شود که محصول آنها به طور عمده با استفاده از مواد اولیه بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته می‌شود. در هر یک از فرآورده‌های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده، به نحوی تجلی می‌یابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصول‌ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.
صنایع دستی، حاصل روح ملت‌ها و دستاورد هنرهای آموخته از نسلی به نسل دیگر است، به همین دلیل تماشای صنایع دستی ملت‌های، هر بیننده‌ای را به شوق می‌آورد بنابراین، صنایع دستی تنها کالایی برای مبادله نیست، بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگی‌های قومی، از طریق این کالا مبادله می‌شود و نوعی ارتباط فرهنگی را در میان جوامع پدید می‌آورد.
پویا محمودیان معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی گفته است که ایران سومین کشور تولید کننده صنایع دستی دنیا است. ایران علاوه بر جاذبه‌های منحصر به فرد تاریخی، فهرستی از میراث معنوی و ناملموس خود را نیز در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسانده است.
اما نکته‌ای که این روزها باید بدان توجه کرد این است که خلاقیت و نوآوری در هنرهای بومی، قومی و کاربردی از مؤلفه‌های ضروری در صیانت و ماندگاری این نوع از هنرهاست.
امروزه رسالت و راهبرد هنرمندان و صنعت گران هنرهای سنتی و صنایع دستی، تولید این گونه هنرها با توجه به دو مقوله «فرهنگی» و «اقتصادی» است که هر ۲، عزم جدی و اهتمام ویژه در به کارگیری خلاقیت و نوآوری را نیاز دارند.
صنایع دستی ایران به لحاظ تکنیک، تولید و کیفیت در جایگاه مناسبی قرار دارد اما مهمترین معضل در ارائه، تبلیغات، فروش و حضور در بازار جهانی است. حتی ما در بسته بندی صنایع دستی نیز دقت کافی نداریم. یکی از ویژگی‌های صنایع دستی کشورمان تنوع زیاد محصول و تکنیک است که باید به عنوان یک امتیاز برای ارائه به بازار جهانی لحاظ شود.
یکی دیگر از ویژگی‌های صنایع دستی، اصالت آن است. تفاوت صنایع دستی با هنرهای دیگر در این است که برخی صنایع دستی هنوز هم رویکردهای کاربردی دارند و تنها نمی‌توان نگرش تزئینی به آن داشت. بنابراین لازم است که صنایع دستی با نیاز روز جامعه تناسب سازی شود تا بتواند بازار بهتری به دست آورد.
و در آخر اینکه توسعه و سرمایه گذاری در حوزه صنایع دستی همواره به عنوان یکی از راههای ارزان و مناسب برای اشتغالزایی است. بخصوص اینکه بیکاری در روستاهای کشور زمینه مهاجرت به شهرهای بزرگ و روی آوردن به مشاغل کاذب و تبعات جدی آن را به دنبال دارد.
اکنون به مناسبت این روز و هفته، می‌توان کمی در موضوع صنایع دستی دقیق‌تر شوید، در مورد مزایای توسعه آن خواند و دانست، می‌توانید به حال و هوای این روزهای شهرتان در هفته‌ای با نام صنایع دستی دقت کنید، ببنید که شهر شما چگونه این هفته را گرامی می‌دارد، آیا اهتمام جدی به این موضوع دارد یا خیر؟
فراهنگ **۹۰۱۲**۳۰۰۹