در تلاشی بر حفظ وضعیت موجود و ترغیب ایران به گفتگو با آمریکا، رئیس دستگاه دیپلماسی آلمان به چندین کشور در خاورمیانه سفر می‌کند تا به آرام کردن تنش‌ها در منطقه کمک کند.
به گزارش فرارو، هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، در یک سفر چهار روزه به خاورمیانه سفر و با مقامات چندین کشور دیدار و گفتگو کرده است. این سفر هنوز ادامه دارد و قرار است روز دوشنبه ماس به تهران بیاید. سفر ماس از این منظر مهم است که نخستین سفر یک وزیر خارجه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای پس از تعیین مهلت دو ماهه ایران است.
سفر ماس در حالی صورت می‌گیرد که صبر ایران در برابر تحرکات آمریکا کمتر شده و کمتر از یک ماه دیگر اولتیماتوم ۶۰ روزه آن به اعضای باقیمانده در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به پایان می‌رسد. افزون بر این، از اوایل ماه مه گذشته، در پی لغو معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور، تنش‌ها میان تهران و واشنگتن جنبه نظامی به خود گرفته و کاخ سفید تجهیزات و نیروهای نظامی جدیدی برای مقابله با ایران به خلیج فارس اعزام کرده است.
همزمان با قدرت‌نمایی نظامی آمریکا در خلیج فارس، ماس روز شنبه در سفری اعلام‌نشده وارد بغداد شد و با عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، و برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، درباره تنش‌های فزاینده میان ایران و آمریکا گفتگوهایی انجام داد. ماس در بدو ورود به بغداد گفت: «خطر واضحی در زمینه (وقوع) سوء محاسبات، سوء تفاهمات و اقدامات تحریک‌آمیز وجود دارد که در یک منطقه بشدت تنش‌آلود به تبعات غیرقابل‌پیش‌بینی منجر می‌شوند.»
ماس قبل از عراق به اردن سفر کرده بود و گفته می‌شود که به امارات هم سفر می‌کند. ولی ظاهرا مهمترین بخش تور خاورمیانه‌ای ماس، سفر به تهران خواهد بود. جایی که او برای حفظ برجام و برقراری گفتگو میان ایران و آمریکا تلاش خواهد کرد.
متقاعد کردن ایران به صرفنظر کردن از مهلت دو ماهه، تلاش برای برقراری گفتگو میان تهران و واشنگتن و همچنین درخواست مهلت بیشتر جهت فعالسازی ابزار حمایت از تبادلات تجاری (اینستکس) مهمترین محورهای سفر ماس به تهران هستند.
دیپلمات ارشد آلمان در بغداد گفت: «تشدید تنش اخیر ایجاب می‌کند که ما به عنوان همسایگان اروپایی به نفع تنش‌زدایی و همزیستی مسالمت‌آمیز مداخله کنیم. ما نمی‌توانیم فقط خواهان گفتگو باشیم، ما باید آن را هدایت کنیم، خصوصا جایی که اختلافات، رام‌نشدنی به نظر می‌رسند و منازعات دیرپا عمیق هستند.»
به گفته منابع آلمانی ماس سفر خود را با بریتانیا و فرانسه هماهنگ کرده و به وزیر خارجه آمریکا هم در سفر اخیرش به برلین اطلاع داده است. چند هفته پیش، یانس پلوتنر، مقام بلندپایه وزارت خارجه آلمان به ایران سفر کرده بود تا برای سفر روز دوشنبه ماس به تهران زمینه‌سازی کند.
یک قانونگذار آلمانی از حزب سبز به وبگاه شبکه دویچه‌وله گفته است ماس تلاش خواهد کرد ایران را متقاعد کند که گفتگو با آمریکا «تن‌ها راه اجتناب از درگیری نظامی» است. هفته گذشته، مایک پمپئو، وزیر خارجه آلمان، در سفری به سوئیس اعلام کرده بود که آمریکا آماده گفتگوی بدون پیش شرط با ایران است. اما، ایران این پینشهاد را رد کرد.
محور دیگر سفر ماس، حفظ برجام است که پس از تعیین مهلت ۶۰ روزه از جانب ایران، آینده آن در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. ماریا آدبار، سخنگوی وزارت خارجه آلمان، گفته است برلین خواهان «حفظ توافق هسته‌ای است، چون ما معتقدیم این توافق خوبی است که ایران را از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای منع می‌کند.»
ماس نیز گفته است اروپایی‌ها معتقدند ارزشش را دارد که برای حفظ برجام هر کاری انجام شود.
حدود یک ماه پیش، ایران در پاسخ به بی‌عملی اروپا در تامین منافع اقتصادی‌اش، یک ضرب الاجل ۶۰ روزه تعیین کرد. بیش از یک ماه از این مهلت گذشته است، ولی اروپا کاری برای جبران خسارت‌های جمهوری اسلامی انجام نداده است. به همین دلیل، یک ماه دیگر، ایران احتمالا اجرای برخی از تعهدات کلیدی برجام را متوقف خواهد کرد. همین امر، اروپا را نگران کرده است. یک سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفته است ماس در تهران خواستار «آرامش، خرد و تنش‌زدایی» خواهد شد. افزون بر این، ماس تلاش خواهد کرد که ایران را از پیگیری اولتیماتوم خود برای کشورهای اروپایی منصرف کند.
در واقع اروپایی‌ها احساس می‌کنند وقت کمی برای حفظ برجام دارند. ایران از آن‌ها خواسته است که هر چه زودتر برای تامین مناقع اقتصادی‌اش اقدامی انجام دهند. اما اروپایی‌ها هنوز هم بعد از یک سال نتوانسته‌اند سازوکار اینستکس را عملیاتی کنند. این سازوکار قرار بود به تسهیل تجارت مشروع میان ایران و اروپا کمک کند. اما اخیرا معلوم شد که اینستکس فقط تجارت اقلام غیرتحریمی را شامل می‌شود. این در حالی است که یکی از درخواستهای اصلی ایران همواره این بود که اینستکس شامل فروش نفت ایران بشود.
منابع خبری آلمانی می‌گویند ماس در تهران، برای عملیاتی شدن اینستکس، مهلت بیشتری درخواست خواهد کرد. اما مشکل این است که حتی اگر اینستکس اجرایی شود، ماس نمی‌تواند شرکت‌های آلمانی را به انجام دادوستد با ایران مجبور کند. شرکت‌ها معمولا از جریمه شدن توسط آمریکا نگران هستند.
به هر حال، موضوعات سفر ماس به تهران نشان می‌دهد که اروپا یک رویکرد دو محوری در برابر ایران طراحی کرده است که بر ترغیب ایران به حفظ توافق هسته‌ای و آغاز مذاکرات جدید با آمریکا استوار است. اخیرا بخش دوم این رویکرد، یعنی مذاکرات جدید، برجسته‌تر شده است. ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در دیدار اخیرش با همتای آمریکایی خود، دونالد ترامپ، با وضوح بیشتری درباره این رویکرد صحبت کرده است. او ضمن تاکید بر حفظ برجام، گفته است اروپا و آمریکا اهداف مشترکی درباره ایران دارند و باید «مذاکرات جدیدی» درباره مسائل فرا برجامی آغاز شود. ماکرون حداقل چهار هدف (آینده توافق هسته‌ای، موشک‌های بالستیکی، فعالیت ایران در منطقه، صلح در خاورمیانه) برای مذاکرات آینده تعیین کرده است. ایران، اظهارات ماکرون را رد کرد.
منبع: تارنمای فرارو، دوشنبه 20 خرداد 98
ایرنا مقاله** 1194