وقتی وارد هرکدام از دالان‌های بازار بزرگ و تاریخی تهران می‌شوید، کافیست نگاهی به بالای دیوارها بیندازیدو وضعیت کلاف درهم پیچیده سیم‌های برق و تلفن را در کنار کنتورها ببینید؛ وضعیتی که یک جرقه آن چندین مغازه و میلیاردها سرمایه بازاریان را دود می‌کند اما مسئولان متولی همچنان می‌گویند که بیشتر بازاریان و مغازه داران یا سرقفلی داران برای ایمن سازی همکاری لازم ندارند.
مکانی که هویت آن به دوره صفویه بر می‌گردد و در دور ان قاجار به تکامل رسیده است، واقع در قلب پایتخت با حضور ۲۰ صنف غالب که از جنوب به خیابان مولوی، از شمال به ۱۵ خرداد، از غرب به خیابان خیام و از شرق به خیابان مصطفی خمینی محدود می‌شود و راسته‌های تجاری آن نه فقط محل عبور خریداران و فروشندگان بلکه به دلیل موقعیت مکانی آن و وجود ده‌ها جاذبه گردشگری میزبان گردشگران داخلی و خارجی نیز هست.
قسمت تلخ این ماجرا ایمنی بازار و مسائل ناشی از آن است؛ از ساختمان‌های ناایمن و پرخطر گرفته تا انشعابات غیر ایمن برق در این محدوده که واقعیتی پیش روی متولیان بازار و مسئولان است اما طی سال‌های گذشته مشکلات به طور کامل برطرف نشده است.
آمارها حکایت از وجود ۵۱ هزار انشعاب غیرایمن برق در بازار تهران دارد و براساس اعلام مدیران شهری بخش زیادی از آتش سوزی‌هایی که در این مکان اتفاق می‌افتد مربوط به خطاهای برقی از جمله کشیدن بار اضافه از سیستم است.
همچنین مسئولان با اشاره به اینکه بخشی از حوادث پایتخت مربوط به بازار است تأکید دارند که این حوادث عمدتاً خسارت‌های سنگینی برجا می‌گذارد.
باور به ناایمن بودن بازار
به نظر می‌رسد ایمنی بازار که طی چند سال گذشته از سوی دستگاه‌های متولی مختلف از جمله شهرداری تهران آغاز شده به مشکلاتی از جمله باور نداشتن بازاریان به موضوع ایمنی و در نتیجه همکاری نکردن آنان و البته محدودیت‌های بودجه‌ای گره خورده است.
باید دقت کرد یکی از مؤلفه‌ها در وضعیت ایمنی بازار درحالی محدودیت بودجه برای ایمن سازی محلی تجاری عنوان می‌شود مرکز تبادل میلیاردها تومان پول و کالا در روز است؛ مسئولان شرکت برق همواره از همکاری نکردن برخی بازاریان برای تجهیز کنتورها گلایه می‌کنند.
محسن حاتمی شهردار ناحیه سه منطقه ۱۲ تهران در این باره با بیان اینکه در حال حاضر مسائل ایمنی و سازه‌ای بازار در دستور کار قرار دارد به خبرنگار ایرنا می‌گوید: با توجه به اینکه براساس اعلام آتش نشانی ۹۰ درصد حوادث رخ داده در بازار ناشی از مسائل مربوط به برق بود بنابراین اولویت نخست بر بهسازی سیستم برقی متمرکز شد.
۸ هزار انشعاب در اولویت
وی با اشاره به اینکه در گام نخست هشت هزار انشعاب برق در اولویت قرار گرفتند خاطرنشان کرد: طی همکاری مشترک با اداره برق، سازمان آتش نشانی و شهرداری، کار بهسازی بیش از سه هزار انشعاب انجام شد.
حاتمی اضافه کرد: ۲ هزار و ۵۰۰ مشترک نیز مراجعه کردند که تاکنون پیگیری‌های بعدی را انجام نداده‌اند.
وی تصریح کرد: تلاش می‌شود مشترکانی که مراجعه نکرده‌اند را از طریق مراجع قضائی و نهادهایی که می‌توان اعمال فشار کرد، پای کار بیاوریم.
فعالیت ۱۰ ساله در یکسال
شهردار ناحیه سه منطقه ۱۲ یادآور شد: بنابر اعلام اداره برق فعالیتی که سال گذشته در حوزه ساماندهی انشعابات برق انجام شده در حدود فعالیت ۱۰ ساله اداره برق بوده است.
به گفته وی از گذشته در بازار، برق با ولتاژ ۳، ۵ و ۱۰ آمپر وجود داشته که مقرر شده است برق ۲۵ آمپر در بازار ایجاد و مابه التفاوت آن به صورت اقساط پرداخت شود.
اختلاف مالکان و سرقفلی داران
حاتمی موضوع مهم دیگر در زمینه ایمنی بازار را مسائل مربوط به سازه ساختمان ذکر و بیان کرد: عمده مشکل در این زمینه اختلاف و همکاری نکردن مالک و سرقفلی دار است که طی جلساتی مقرر شد این موضوع با همکاری اتحادیه حل شود.
وی اضافه کرد: براساس فهرستی که سازمان آتش نشانی به شهرداری ارائه کرده بیش از ۹۰۰ ساختمان در محدوده بازار از نظر ایمنی سازه‌ای دچار مشکل هستند اما عمده علل حوادث رخ داده مربوط به ایمنی برق است.
هزینه ای که کسبه هم باید تقبل کنند
صرفنظر از کمک های دولت و شهردای برای حل مشکل ایمنی انشعاب های بازار، آنطور که مسئولان می گویند، کسبه و بازاریان هم باید کمک کنند.
در یکی از جلسات ساماندهی انشعابات برق که سال گذشته برگزار شده بود نماینده شرکت توزیع برق تهران گلایه کرد: کسبه باید برای نوسازی کنتورهای برق بازار که هرکدام بین ۱،۵ تا ۲ میلیون تومان هزینه دارد همراهی کنند.
در یک حساب سرانگشتی، هزینه انشعاب کنتور برق برای بازاریان تهران در برابر سرمایه های موجود در مغازه ها و انبارهایشان که عموماً افزون بر چند صد میلیون برآورد می شود بسیار ناچیر برآورد می شود اما مشکل همچنان باقی است.
این وضعیت در حالی است که مسئولان استانداری تهران نیز بارها در جلسات مختلف بر ضرورت ایمن سازی ۵۱ هزار انشعاب بویژه افزون بر ۶ هزار مورد اولویت دار آن تاکید کرده اند.
ایمنی بازار از نگاه آتش نشانی
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران نیز با بیان اینکه وضعیت ایمنی بازار تهران در مجموع خوب نیست در عین حال تصریح می‌کند که «البته به این معنا نیست که خیلی جای نگرانی وجود دارد».
جلال ملکی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در خصوص تعداد ساختمان‌های ناایمن و وضعیت آنها در مجموعه بازار تهران تاکید کرد: این آمار روز به روز تغییر می‌کند زیرا تعدادی از مالکان به مرور زمان نسبت به ایمن سازی اقدام می‌کنند؛ برای مثال ممکن است ساختمانی که سال گذشته در وضعیت پرخطر قرار داشته با ایمن سازی در وضعیت میان خطر یا کم خطر قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در ساعات پیک کاری بیش از یک میلیون نفر در محدوده بازار تردد می‌کنند و این مکان محدوده متمرکزی از نظر حضور افراد است اظهارداشت: فلسفه بازار تهران همین بوده که البته در گذشته بخش زیادی از آن را بافت مسکونی و تعدادی مغازه تشکیل می داده و بعدها به طور غیررسمی تعداد مغازه‌ها افزایش یافته است.
ملکی با بیان اینکه خودم اصالتاً بچه بازار هستم و منطقه را می‌شناسم افزود: محله‌هایی در دل بازار هست که در گذشته مسکونی بوده و کم کم افراد، خانه‌ها را به انبار و مغازه تبدیل کرده‌اند.
کلاف سیم‌ها
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران مساله دیگر را حوزه بندی نشدن حریم مغازه‌ها عنوان و بیان کرد: بسیاری از مغازه‌ها به یکدیگر راه دارند و با یک دیوار شیشه‌ای و نئوپان که مقاومت چندانی ندارد جدا شده‌اند؛ برای مثال مواردی وجود داشته که آتش به ۳۰ تا ۴۰ مغازه سرایت کرده است.
وی با بیان اینکه در برخی پاساژها مشاهده می‌شود که ۵۰ مغازه در یک طبقه وجود دارند تصریح کرد: در این مکان‌ها اگر یک مغازه آتش بگیرد به سایر مغازه‌ها نیز سرایت می‌کند.
ملکی ادامه داد: علاوه بر آن چیدمان اجناس در راهرو و راه پله‌های باریک و کم عرض که یک نفر به سختی از آن بالا می‌رود نیز یکی دیگر از مشکلات ایمنی بازار است.
وی یادآور شد: در جریان آتش سوزی پاساژی در بازار هنگامی که از پله‌ها بالا می‌رفتم پاشنه‌های کفشم به سختی روی پله قرار می‌گرفت؛ حال فرض کنید روزانه کارگران که کارتن و بار هم در دست دارند از این پله‌ها رفت و آمد می‌کنند.
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اضافه کرد: همچنین بسیاری از ساختمان‌های قدیمی بدون مقاوم سازی، ایمن سازی و دریافت مجوزهای لازم تغییر کاربری می‌دهند یا با دستکاری سیم کشی‌ها، برق ۳ فاز را به تک فاز یا برق تک فاز را به ۳ فاز تبدیل می‌کنند.
وی افزود: باریک بودن معابر، دسترسی سخت به آنها و وجود چرخ دستی و گاری دستی‌ها را نیز باید به این مسائل اضافه کرد.
تمهیدات آتش نشانی برای بازار
ملکی اظهارداشت: در حال حاضر ۲ ایستگاه دائم شماره ۷ و ۱۰۷ آتش نشانی در داخل بازار و چهار ایستگاه نیز در چهار گوشه بازار وجود دارد که تنها به این موارد اکتفا نشده و موتورسیکلت‌ها و خودروهای مخصوص بازار (ویژه عبور از معابر کم عرض) نیز خریداری و در اختیار ایستگاه‌های آتش نشانی بازار قرار گرفته است.
وی یادآور شد: بیشترین جایی که شیر هیدرانت (شیر آب آتش نشانی) وجود دارد محدوده بازار است.
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با بیان اینکه بازدید و سرکشی دائمی از بازار انجام می‌شود اما این کافی نیست و تا نقطه آرمانی فاصله وجود دارد اظهارداشت: اتحادیه‌ها و صنوف باید پای کار بیایند و در این زمینه بیشتر همکاری کنند.
قانون هم باید به کمک بیاید
وی با اشاره به اینکه در حوزه ایمنی خلاءهای قانونی نیز وجود دارد تصریح کرد: برای مثال اگر مغازه‌ای در این زمینه بی احتیاطی کند قانونی نداریم که مغازه‌ها را جمع کند بنابراین دست کسانی که مکان را ناایمن می‌کنند باز است.
ملکی عنوان کرد: ایمنی موضوعی نیست که شهرداری، شورا و آتش نشانی به تنهایی آن را حل کنند بلکه نیازمند کمک همه دستگاه‌های متولی است.
سخنگوی آتش نشانی شهر تهران با بیان اینکه در دنیا مکان‌های این چنینی را به موزه بازار تبدیل می‌کنند یادآور شد: مانند بازار تبریز در کشور کم نداریم که اگر به فکر نباشیم ممکن است مشابه حادثه آن در سایر مکان‌ها نیز اتفاق افتد.
تهرام/۹۳۵۳/ ۱۰۰۸