هجوم ملخ صحرایی از کشورهای همسایه بخش وسیعی از استان‌های جنوبی کشور امنیت غذایی و پایداری عرصه‌های طبیعی کشور را با تهدید جدی مواجه کرده است.
بنا به اعلام وزارت جهاد کشاورزی از بهمن ماه ۱۳۹۷ تا بیستم خرداد این سال ۱۴۵ مورد هجوم ملخ صحرایی در شش استان جنوبی خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و فارس وجود داشته که تعداد ۱۳۵ مورد آن مربوط به بیستم فروردین تا بیستم خرداد ۹۸ بوده است.
براساس اعلام 'فائو' باید مبارزه با ملخ‌های صحرایی تا خرداد ماه امسال در سطح ۲۵۰. تا ۳۰۰ هزار هکتار از زمین‌های ایران انجام شود.
گذشته از آسیب‌ها و خسارات ملخ، از گذشته‌های دور هنگام حمله ملخ‌ها به مزارع، مراتع و باغ‌های استان‌های جنوبی، مردم آنها را می‌گرفتند و پس از تمیز کردن، کباب می‌کردند و می‌خوردند.
** ملخ خواری
خلاف تصور عمومی خوردن ملخ نه فقط در میان برخی ملت‌ها که در میان مردم جنوب ایران نیز از گذشته تاکنون رایج بوده است. چنانکه در یکی از اشعار سعدی در قرن هفتم درباره هجوم ملخ و آمدن قطحی در سرزمین‌های اسلامی گفته شده:
نه در کوه سبزی نه در باغ شَخ
ملخ بوستان خورد و مردم ملخ
این بیت نشان می‌دهد که ملخ‌خواری از قرن هفتم در سرزمین‌های اسلامی دست‌کم در هنگام قحطی رواج داشته است.
هنوز هم در تدوال عامیانه، بسیارخواری و لاغرماندن را به خوردن یا شکل ملخ تشبیه می‌کنند.
در گذشته بعضی از مردم به شکار ملخ می‌رفتند و گاهی به دلیل اینکه هجوم ملخ‌ها باعث از بین رفتن محصولات و قحطی می‌شد، آن را نمک سود و برای چند روز انبار می‌کردند. ملخ خوراکی در فارس بر دونوع بود: یکی ملخ مصری یا کُناری که از نظر مردم گوشتش سفت‌تر و خوشمزه‌تر بود و دیگری ملخی که لاغر بود و بدنی پوچ داشت،
** پیشینه حمله ملخ‌ها
علی اکبر جهرمی، شهروند هفتاد ساله جهرمی به خبرنگار ایرنا گفت: پیش از انقلاب در جهرم از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۵۰ سه بار ملخ حمله کرد، البته بیشتر از سه شبانه روز نمی‌ماندند و هرجا شب می‌ماندند تا صبح هیچ اثری از درختان باقی نمی‌ماند.هربار ملخ‌ها می‌آمدند، آسمان سیاه می‌شد و انگار هوا ابری بود.
وی این را نیز گفت: دو نوع ملخ در این سال‌ها به جهرم حمله کردند؛ یکی ملخ دریایی و زردرنگ بود و چون از روی دریا بود به آن نام دریایی می‌گفتند و دومی ملخ مصری و قرمز رنگ بود. البته مردم هم از این ملخ‌ها می‌گرفتند و کباب می‌کردند می‌خوردند.
سال ۱۳۲۹ دو هواپیمای سم پاشی زردرنگ به جهرم آمدند که آشیانه آنها پشت پادگان قدیم جهرم بود. این هواپیماهای سمپاشی روی باغ‌های جهرم پرواز و سمپاشی می‌کردند.
همچنین مجهز به دستگاهی بودند که هنگام حرکت ملخ‌ها را در توری هم می‌انداخت و آنها را چرخ می‌کرد.
علی اکبر جهرمی گفت: در سال ۲۹ ما باغی به نام باغ کُناری در اجاره داشتیم که ملخ به آنجا حمله کرد و شب ماند. صبح که رفتیم ملخ‌ها رفته بودند و از نخل‌ها فقط گرزشان به جا مانده بود.
** سفر ملخ دریایی
از سال گذشته (۹۷) ملخ‌های دریایی از صحرای عربستان به ایران حمله کردند و از طریق هرمزگان وارد استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و فارس شدند.
ملخ‌های صحرایی گونه‌ای از آفت کشاورزی است که طول بدن آن پس از بلوغ به ۱۵ سانتی‌متر می‌رسد. این ملخ‌ها زرد رنگ هستند و در طول عمر خود بیش از ۵۰۰ گرم انواع محصولات کشاورزی را مصرف می‌کنند.
ملخ صحرایی یکی از مضرترین گونه ملخ است که بومی ایران نیست و در کشورهای دیگر به نام ملخ صحرایی یا بیابانی نامیده می‌شود و چون معمولاً از روی خلیج فارس پرواز می‌کند و خود را به ایران می‌رساند به همین علت در ایران به آن «ملخ دریایی» نیز می‌گویند.
ملخ دریایی، قدرت پرواز بسیار زیادی دارد و خسارت آن در حالت تهاجمی بسیار زیاد است، دسته‌های پیاده ملخ‌ها و ملخ‌های بالدار هرگونه سبزی را که در سر راه خود ببینند از علوفه، غلات، صیفی، درختان و حتی علف‌های هرز را از بین می‌برند.
ملخ صحرایی در همه مراحل رشد یک گیاه تأثیرگذار است، سالانه چهار تا پنج نسل از آن می‌تواند تولید شود که این روند رشد، در کنار همه چیزخوار بودن این آفت، می‌تواند موجودیت کشاورزی یک کشور را به خطر اندازد.
این آفت یکی مخرب‌ترین آفت‌های محصول کشاورزی و باغی است که هجوم آن می‌تواند خسارت شدیدی به محصولات کشاورزی وارد کند به طوری که در برخی کشورها موجب بروز قحطی شده است.
این نوع ملخ از محصولات زراعی، باغی، گیاهان و تنه درختان تغذیه می‌کند و گستره و محدوده برخی دسته‌های این ملخ‌ها به یک هزار و ۲۰۰ کیلومتر می‌رسد و در هر دسته میلیاردها ملخ وجود دارد.
یک ملخ صحرایی می‌تواند روزی ۲ برابر وزن خود غذا بخورد که همین موضوع عمق فاجعه را نشان می‌دهد، بنابراین یک دسته یک هزار و ۲۰۰ کیلویی می‌تواند روزانه میانگین ۱۵۰ هزار تن محصول کشاورزی را نابود کند.
خاستگاه این آفت بیشتر عربستان و همچنین مراکش و کشورهای آفریقایی است.
آفت ملخ، آفتی عمومی به حساب می‌آید و برابر قانون دولت موظف است با آن مبارزه کند. با توجه به حضور ملخ در شهرهای جنوبی فارس، معلوم نیست در روزهای آینده و با زاد و ولد این ملخ چه اتفاقی رخ خواهد داد اما جهاد کشاورزی فارس مناطق آلوده را سمپاشی می‌کند.
ملخ صحرایی بیشتر در مناطق مرطوب و ساحلی ظاهر می‌شود و در کنار ساحل نیز تخم‌ریزی می‌کند.
** ملخ در فارس
این نوع ملخ یک بار در دهه چهل و یک بار نیز در دهه ۷۰ وارد ایران شد که در دهه ۴۰ خسارات بسیاری بر جای گذاشت.
شهرام فلامرزی مسئول حفظ نباتات مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان قیروکارزین گفت: یک کانون آلودگی ۳۰ هکتاری به ملخ صحرایی بالغ در این شهرستان شناسایی شد.
شهرستان‌های لارستان، زرین دشت، کازرون و گراش چهار شهرستانی هستند که در مرحله کنونی بیشترین عملکرد را در مقابله با ملخ‌های صحرایی داشته‌اند و سمپاشی هوایی نیز باری دیگر در شهرستان داراب به دلیل همجواری با استان هرمزگان، آغاز شده است.
مدیر جهاد کشاورزی جهرم گفت: ساعت ۲۳ روز ۱۷ خرداد عملیات ردیابی و شناسایی کانون آلودگی ملخ صحرایی در روستای چدرویه بخش کردیان شهرستان جهرم آغاز شد.
محمدرضا شهابی گفت: پیش‌بینی می‌شود منطقه‌ای به وسعت ۲۰۰ هکتار در شهرستان جهرم مورد هجوم آفت ملخ قرار گرفته باشد.
وی در مصاحبه با ایرنا اظهار کرد: چهار دستگاه سم‌پاش با استفاده از سم مالاتیون عملیات سمپاشی را در منطقه‌ای به وسعت ۳۰ هکتار انجام می‌دهند و احتمالاً سطح مبارزه با آفت ملخ در این شهرستان افزایش می‌یابد.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری فارس با اشاره به اعلام هجوم ملخ‌ها به فارس گفت: تمام دستگاه‌های اجرایی استان با محوریت جهاد کشاورزی آمادگی لازم برای مقابله با این پدیده را داشته باشند.
سید احمد احمدی زاده، افزود: با توجه به اینکه حجم هجوم ملخ‌های صحرایی در دسته‌های پنج تا ۱۵ میلیونی پیش بینی شده، بنابر این ضرورت دارد که دستگاه‌ها آمادگی داشته باشند تا به هرگونه کمکی که از آنها مطالبه شد به سرعت پاسخ دهند.
وی اضافه کرد: اگر در حوزه پیش‌بینی و پیشگیری کوتاهی کنیم کار به مقابله خواهد کشید که هزینه بر و آسیب رسان خواهد بود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس پیشتر با اعلام وضعیت هشدار گفت: بنا بر گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ۱۰ تا ۲۰ توده جدید ملخ‌های صحرایی و هر توده با جمعیتی افزون بر ۵۰ میلیون ملخ وارد کشور می‌شوند.
محمدمهدی قاسمی در نشست اضطراری و فوق‌العاده "کمیته پایش و مبارزه با ملخ" استان افزوده بود: موج جدید ملخ از ۲۰ خردادماه جاری وارد کشور می‌شود؛ به دلیل وجود باغ‌ها و مزارع سرسبز، بخش عمده‌ای از این جمعیت به استان فارس هجوم می‌آورند.
وی گفت: خطر بیخ گوش ماست از این رو نباید غافلگیر شویم و باید با برنامه‌ریزی و بسیج امکانات و تجهیزات خسارت ملخ را به حداقل برسانیم.
به گفته قاسمی از همه امکانات مجموعه جهاد کشاورزی و دستگاه‌های وابسته اعم از امور عشایر، تعاون روستایی، منابع طبیعی و دامپزشکی در سمپاشی استفاده و در مکان‌های مورد نیاز سم مجانی توزیع می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس با اشاره به اینکه هم‌اکنون ۱۴ شهرستان در این استان درگیر مبارزه جدی با ملخ هستند، اضافه کرد: باغداران و کشاورزان در عملیات سمپاشی محصولات خود و عرصه‌های طبیعی مشارکت کنند چرا که بدون کمک مردم مبارزه با این آفت امکان‌پذیر نیست.
وی جمعیت ملخ در عرصه‌های منابع طبیعی را به دلیل دور از دید بودن یکی از مشکلات اساسی دانست و افزود: از این پس با توجه به ورود ملخ به مزارع و باغ‌ها، عرصه‌های طبیعی باید توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس و با حساسیت بیشتری رصد شود.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه امکانات و تجهیزات از پهنه‌های کشاورزی تا سطح شهرستان به تفکیک بررسی و جهت مبارزه برنامه‌ریزی شده است، گفت: تشکیل ستاد مبارزه با ملخ به ریاست فرماندار و نایب رئیسی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان‌ها در دستور کار قرار دارد که برای هر شهرستان یکی از مدیران ارشد ستادی سازمان، به عنوان معین معرفی شده است.
**مقابله با ملخ در فارس
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس همچنین با اشاره به مشاهده ملخ صحرایی در ۱۴ شهرستان استان گفت: تاکنون بیش از ۱۶ هزار هکتار از اراضی استان فارس با هدف مقابله با ملخ صحرایی سمپاشی شده است.
حمید دبیری با بیان اینکه مبارزه و پایش مزارع و منابع طبیعی استان فارس همچنان ادامه دارد اضافه کرد: بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در استان فارس، افزون بر ۵۰ هزار هکتار از اراضی استان برای مقابله با ملخ صحرایی باید سمپاشی شود.
وی درباره مبارزه با ملخ‌های صحرایی در شهرستان‌های استان نیز گفت: در فاز اول مبارزه با ملخ‌های صحرایی تنها ۶ شهرستان با ملخ صحرایی مواجه شده بودند که اقدامات مراقبتی در این شهرستان‌ها صورت پذیرفت و در فاز دوم-مرحله کنونی- ۱۳ شهرستان در حال مقابله با پوره‌های ملخ‌های صحرایی هستند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان فارس بیان کرد: شهرستان‌های گراش و ممسنی نسبت به سایر شهرستان‌ها دارای تراکم بیشتری از ملخ هستند و مبارزه با این آفت در این شهرستان‌ها بیشتر از مکان‌های دیگر در جریان است.
وی با بیان اینکه از بهمن پارسال تاکنون بیش از سه هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی فارس سمپاشی شده است افزود: طی دو روز اخیر بیش از ۳۰۰ هکتار از اراضی استان فارس سمپاشی شده است لیکن رصد و پایش مزارع و منابع طبیعی استان فارس همچنان ادامه دارد.
دبیری درباره سم پاشی در مناطق نیز عنوان کرد: برخی از مناطقی به علت سختی در جابه‌جایی تجهیزات، سمپاشی به صورت دستی و با استفاده از سم‌پاش پشتی صورت می‌گیرد که حضور مردم و کمک به نیروهای جهاد کشاورزی برای کنترل پوره‌های ملخ صحرایی بسیار حائز اهمیت است.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی فارس اظهار کرد: ادوات مبارزه با پوره‌ها و ملخ صحرایی در استان فارس به صورت روزانه در اختیار شهرستان‌ها قرار می‌گیرد و با توجه به تمهیداتی که در استان در نظر گرفته شده است کمبودی در استان فارس در این زمینه وجود نخواهد داشت.
مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات کشور گفته بود: از دهم بهمن ماه پارسال تاکنون بیش از ۲۰۵ هزار هکتار از مناطق آلوده استان‌های جنوبی با ملخ صحرایی مبارزه شیمیایی انجام شده است.
** توصیه‌های جهاد کشاورزی برای مبارزه با ملخ
ادارات جهاد کشاورزی در اطلاعیه‌های مختلف خود به مردم هشدار داده‌اند که در صورت مشاهده دسته‌های ملخ، به سرعت با نزدیکترین مرکز جهاد کشاورزی تماس بگیرند.
به کشاورزان نیز اعلام شده که لازم است تراکتورها، سم‌پاش‌ها، تانکرهای آب و حتی سم‌پاش‌های کوچک کولی و همه وسایل مرتبط با سمپاشی خود را تمیز و آماده کنند تا در صورت نیاز احتمالی به سرعت قابل دسترسی باشند.
در مناطقی که ملخ به آنها حمله کرده، تراکتوردارانی که سم‌پاش دارند نیز سریع خود را به دهیاران یا نمایندگان جهاد کشاورزی معرفی کنند.
هچنین زنبورداران کندوهای خود را به سرعت کوچ دهند و دامداران علوفه مورد نیاز حیواناتشان را هرچه سریع‌تر تهیه و انبار کنند.
زارعین مناطق آلوده نیز در برداشت گندم و جو تعلل نکنند و در صورتی که محصولشان آماده برداشت است، سریع‌تر اقدام کنند.
در صورت انجام سمپاشی در هر منطقه‌ای با اسپری رنگ روی زمین یا روی مقوای بزرگ قابل دید، تاریخ و ساعت سمپاشی نوشته شود.
مردم عادی نیز از مصرف ملخ‌های مرده برای خوراک انسان، دام و ماکیان به شدت خودداری کنند، چرا که سمی است.
همچنین باتوجه به احتمال تغذیه پرندگان وحشی از ملخ‌های مرده سمپاشی شده، طی این مدت از شکار و مصرف پرندگان آزاد خودداری شود.
همچنین لازم است مردم از مصرف آب‌های جاری نزدیک به مناطق سمپاشی شده، اکیداً خودداری کنند.
۹۹۱۰ /۱۸۷۶