وزیر خارجه آلمان شامگاه گذشته برای دیدار و رایزنی با مسؤولان ایرانی وارد کشور شد. «هایکو ماس» پیش از ورود به ایران با مقامات عراق؛ اردن و امارات هم دیدارهایی داشت. مهم‌ترین هدف این سفر آنگونه که وزرای خارجه دو کشور آن را تشریح کردند آینده برجام است. قراردادی که نقض آن از سوی آمریکا به نگرانی مشترک ایران و کشورهای جهان تبدیل شده است.
بر اساس اعلام وزارت امور خارجه ایران همچنین روز چهارشنبه ۲۲ خرداد میزبان «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن است که به باور تحلیلگران در موقعیت کنونی این سفر اهمیت بالایی دارد.
از ۱۸ اردیبهشت سال ۹۷ که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای علیه ایران را آغاز کرد؛ دیگر طرف‌های تعهد برجام به ویژه اروپا برای رویارویی با این زیاده‌خواهی‌های ترامپ وعده‌های زیادی به ایران دادند. اینستکس ملموس‌ترین آنها بود که تاکنون به نتیجه ملموسی نرسیده است. فشار ناشی از تحریم‌ها در عمل اقتصاد ایران را با چالش‌های زیادی روبرو کرده و برخلاف ادعای مقامات آمریکایی مردم بیشترین آسیب‌ها را از این تحریم‌ها متحمل شده‌اند.
سیاست جمهوری اسلامی ایران اما در برابر شتاب زدگی کاخ سفید، خویشتن دارانه و از روی تدبیر بوده است و شاید همین تدبیر است که نخست وزیر ژاپن و وزیر خارجه آلمان را ترغیب به یافتن راه حلی برای پایان دادن به زیاده خواهی‌های ترامپ کرده است اینکه تلاش دو کشور ژاپن و آلمان تا چه میزان می‌تواند ترمز تندروی‌های ترامپ را بکشد موضوع جداگانه ای است اما چنین تلاشی نشان دهنده سیاست معقول دولت در عرصه بین الملل است. سیاستی که در اجزای آن اثری از خودباختگی، وادادگی سیاسی و انزواطلبی مشاهده نمی‌شود. سخنان قاطعانه «محمد جواد ظریف» در نشست خبری خود با هایکو ماس آلمانی نمود مشخص سیاست دولت بود.
جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران بسیار خطرناک است
ظریف در این نشست تاکید کرد: «ایران موظف است از حقوق مردمش به همان اندازه که به تعهداتش پایبند است، دفاع کند.»
ایران در برجام بر همه تعهدات خود پایبند بوده و ظریف باردیگر آن را یادآور شد اما بخش مهم این جمله دفاع از حقوق مردم ایران است که در عمل در اثر تحریم‌های آمریکا نقض می‌شود. حقوقی که اروپا بر اساس برجام موظف به حفاظت از آنهاست اما در عمل همچنان منتظر اتفاقات آتی مانده است.
پاسخ وزیر خارجه آلمان گرچه نکته تازه ای ندارد اما همین کهنه بودن موضع هم دغدغه‌ای است که نشان می‌دهد اروپا میان تعهد خود به ایران و شرایطی که آمریکا به وجود آورده؛ سردرگم هستند. باتوجه به اینکه چنین سردرگمی در تاریخ روابط میان ایران و اروپا و آمریکا مسبوق به سابقه نبوده و اروپا همیشه آشکار و روشن از آمریکا حمایت کرده، نشانه‌ای از سیاست منطقی جمهوری اسلامی در دولت تدبیر و امید بوده است.
وزیر امور خارجه ایران در ادامه سخنان خود با اشاره به پیشنهادهای رنگارنگ آمریکا برای مذاکره با ایران خاطرنشان کرد: «نخست باید نشان دهند که توافق کردن با آمریکا فایده دارد، بعد درخواست برای مذاکره در موضوعات دیگر را بدهند.»
موضع قاطعانه دستگاه دیپلماسی در برابر پیشنهادهای مذاکره تا آن اندازه عقلایی بود که افکار عمومی در داخل با وجود تمام تنگناها و افکار عمومی در جهان با وجود تمام پروپاگاندای رسانه‌ای؛ ایران را به دلیل ننشستن پای مذاکره محق دانسته و موضع دولت را درست ارزیابی کنند. مذاکره در عرف بین الملل آدابی دارد و آمریکا با نقض برجام بی فایده بودن مذاکره را اثبات کرد.
ظریف در موضع عقلایی دیگری اظهار داشت: «هیچ کس نمی‌تواند علیه ما اقدامی انجام دهد مگر اینکه پاسخ قاطعی بشنود. ما شروع کننده هیچ جنگی نبوده‌ایم و نخواهیم بود.» وی در سخنان خود هم به تهدیدات جنگی آمریکا پاسخ قاطع داد و هم موضع صحیح ایران را که دوری از جنگ است، یادآور شد.
اشاره «هایکو ماس» به تنش‌های موجود در منطقه و خطرات آن پاسخ جالب ظریف را در پی داشت. وزیرخارجه ایران با شمارش چندین اقدام تنش زای قدرت‌های فرامنطقه ای و کشورهای منطقه‌ای گفت: «موضوع دوم این است که چه کسی باعث بی ثباتی در منطقه است؟ ما بودیم که به صدام حسین سلاح دادیم؟ ما بودیم که از القاعده حمایت کردیم؟ ما بودیم که نخست وزیر لبنان را زندانی کردیم؟ ما هستیم که غیرنظامیان یمن را بمباران می‌کنیم؟ ما از داعش و جبهه نصرت در سوریه حمایت کردیم یا آمریکا بود؟ آیا ما هستیم که در لیبی و سودان شر به پا می‌کنیم؟ اگر قرار باشد درباره رفتار تشنج آفرین در منطقه صحبت بشود، دیگران هستند که باید پاسخ بدهند.»
پاسخ ظریف بخشی از اقدامات تنش آفرین در منطقه است که ایران در آنها نقشی نداشته اما در هیاهوی رسانه‌ای، جمهوری اسلامی ایران در کانون این تهدیدات معرفی می‌شود اما جمله کلیدی وزیر امور خارجه تمدن هفت هزار ساله ایران را به رخ حاشیه نشینان منطقه‌ای خلیج فارس و قدرت‌های فرامنطقه ای مدعی کشاند.
ظریف گفت: «ما هفت هزار سال در این منطقه هستیم؛ دیگران از کجا آمدند؟»
موضوع فلسطین و اشغالگری رژیم صهیونیستی هم در نشست خبری وزرای امور خارجه ایران و آلمان مورد توجه قرار گرفت. آلمان از حامیان رژیم اسرائیل است و ایران چنین این رژیم اشغالگر را به رسمیت نمی‌شناسد. ظریف در این زمینه با یادآوری بمب‌های اتمی تل آویو گفت: «باید از نتانیاهو که کنار نیروگاه اتمی دیمونا می‌ایستد و می‌گوید باید ایران را نابود کرد، درباره دلایل تنش در منطقه سوال کنید. معامله قرن یک جنایت جدید در منطقه است.»
در جمع بندی سخنان ظریف در نشست با همتای آلمانی خود می‌توان چند نشانه مشخص از سیاست عقلایی ایران مشاهده کرد. ۱) ایران پایبند تعهدات خود بوده اما بیشتر از آن پایبند منافع ملت خود است.
۲) اروپا برای نخستین بار میان پایبندی ایران به تعهدات بین المللی و نابودی قوانین جهانی از سوی آمریکا سردرگم مانده است.
۳) مذاکره با آمریکا با وجود بدعهدی در برجام بی فایده است و این بی فایده بودن نه مطلق اما به صورت نسبی مورد قبول افکار عمومی داخل و خارج است. ایران دفاع را حق خود می‌داند اما آغازگر هیچ جنگی نبوده و نخواهد بود.
۴) تنش آفرین در منطقه خاورمیانه ایران نیست و این در هیاهوی رسانه‌ای از سوی دستگاه دیپلماسی مورد تاکید است.
۵) سابقه هفت هزار سال تمدن ایرانیان در حالی بر زبان ظریف جاری شد که از کشور آمریکا و برخی امیرنشینان خلیج فارس بیشتر از ۲۰۰ سال نمی‌گذرد.
گام دوم عقل گرایی ایران در عرصه بین الملل با سفر «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن به ایران برداشته خواهد شد. سفری که حتی اگر رنگ و بوی میانجیگرانه نداشته باشد اما باز هم به گفته «مصطفی کواکبیان» نماینده مجلس برای ظریف «دست مریزاد» دارد.
کواکبیان در توییتی با اشاره به سفر نخست وزیر ژاپن نوشت: «سفر نخست وزیر ژاپن آن هم برای اولین بار پس از انقلاب اگر فایده‌ای هم در کاهش تنش‌ها و قیمت دلار نداشته باشد (که قطعاً دارد) فی حد نفسه مهم است زیرا سیاست جنگ طلبانه افراطیون همراه ترامپ را خنثی می‌کند؛ لذا به عنوان معلم سیاست و دیپلماسی به دکتر ظریف به خاطر تحرک چشم گیرشان دست مریزاد می گویم.»
تحرک دستگاه دیپلماسی دولت در بسیاری از مواقع حتی موجب عقب نشینی دیپلماتیک آمریکا هم شده است و باید دید این عقب نشینی تا کجا پیش خواهد رفت.
سیام **۹۴۰۲** ۱۳۳۶