به گزارش ایرنا، حدود ۶ دهه است که خشکسالی با مرز و بوم ایران عجین شده و روند نزولی ذخیره منابع آب زیرزمینی از اواسط دهه ۱۳۴۰ آغاز شده است به طوریکه طبق اعلام وزارت نیرو هم اکنون حدود ۳۹۰ دشت از ۶۰۹ دشت کشور به عنوان دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام شده و سالانه نزدیک به پنج میلیون متر مکعب بیلان منفی در این زمینه را شاهد هستیم.
این درحالی است که به اذعان کارشناسان طی این مدت نه تنها میزان برداشت آب از سفره های زیرزمینی کنترل نشده بلکه میزان کسری مخازن آب زیرزمینی از مرز ۱۳۰ میلیارد متر مکعب نیز گذشته است.
در این میان استان های خراسان رضوی با یک میلیارد و ۸۵ میلیون مترمکعب، کرمان با ۸۱۳ میلیون مترمکعب، فارس با ۵۵۱ میلیون مترمکعب، اصفهان با ۳۲۰ میلیون مترمکعب و یزد با ۲۹۶ میلیون مترمکعب کسری آب در صدر استان های دارای بیشترین میزان کسری مخزن آبخوان های زیرزمینی قرار گرفته اند.
افزایش مصرف همچنان بر مشکل کم آبی می افزاید لذا مدیریت مصرف در بخشهای مختلف نظیر خانگی، صنعت و کشاورزی و جلوگیری ازحفر چاه های غیرمجاز تنها مسکن درد خشکسالی در دشت های کشور به ویژه دشتهای بحرانی خراسان رضوی است.
هم اکنون از ۳۷ دشت این استا، ۳۴ دشت شرایط ممنوعه و ممنوعه بحرانی دارد.
*تغییر نگاه در حوزه مصرف
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در باره وضعیت آب این استان به خبرنگار ایرنا گفت: کسری مخازن آب در این استان در بلند مدت بیش از یک میلیارد متر مکعب است که این عدد غیرقابل قبول و بیانگر استفاده ناصحیح از منابع آب زیرزمینی استان است.
محمد علایی افزود: حجم کل مخازن سدهای استان ۱.۶ میلیارد متر مکعب است و اینک با بارندگی های خوب امسال حدود ۶۲ درصد از حجم سدهای این استان پر آب شده است.
وی اظهار داشت: تغییرات آب و هوایی، رشد نامتوازن جمعیت در استان، شور شدن آب و مصرف بیش از حد از مهمترین دلایل مواجه شدن با تهدیدهای آبی است و اگر خشکسالی های سال های گذشته ادامه داشته باشد این استان در بخش آب با چالش ها و تهدیدهای جدی مواجه خواهد شد.
وی گفت: جلوگیری از بدمصرفی آب مبحثی است که همه دست اندرکاران این حوزه بر آن اتفاق نظر دارند لذا باید نگاه و رویکرد در حوزه مصرف آب تغییر کند.
علایی افزود: هم اکنون سرانه مصرف آب در مشهد ۱۹۲ لیتر در شبانه روز است که باید به ۱۸۶ لیتر کاهش یابد.
وی اظهار داشت: همچنین مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی باید به صورت جدی مورد توجه باشد و کشاورزان به برداشت کمتر از منابع زیرزمینی قانع شوند.
وی گفت: عمر مفید چاه ها حدود ۲۵ تا ۳۰ سال است اما اینک به دلیل برداشت زیاد، عمر مفید هر چاه در استان حدود ۲ سال شده است.
علایی ادامه داد: در تمام حوزه ها اعم از کشاورزی، صنعت و شرب جزو پرمصرف ترین مردم دنیا هستیم لذا تغییر نگاه در حوزه مصرف آب اجتناب ناپذیر است.
وی افزود: هم اکنون ۱۸۱ حلقه چاه فاقد مجوز در استان داریم که ۱۵۱ حلقه از این تعداد مربوط به بخش کشاورزی است.
وی اظهار داشت: برای مدیریت آب در استان طی روزهای اخیر سندی با عنوان سند "همیار آب" توسط استانداری، دانشگاه فردوسی و دستگاه های مرتبط تدوین و رونمایی شد که در این سند وظایف دستگاه های دخیل در مدیریت آب استان مشخص شده و به صورت هر حوزه آبریز و شهرستانی برای تمام دشت ها برنامه های جامع و کامل در راستای کاهش اضافه برداشت ها و به صفر رساندن کسری مخازن تا سال ۱۴۰۵ تدوین شده است.
* سهم ۸۶ درصدی کشاورزی از منابع آب
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: افت منابع آب زیرزمینی استان و پیشروی آبهای شور به سوی سفره های آب های شیرین واقعیت تلخی است، اگر امروز خود را نجات ندهیم دیگر فرصتی نخواهد بود.
محمد رضا اورانی افزود: بخش کشاورزی استان بیش از همه در بهره برداری از منابع آب زیرزمینی سهم دارد بطوریکه سهم آن از برداشت منابع آب ۸۶ درصد است.
وی اظهار داشت: میانگین مصرف آب بخش کشاورزی در جهان ۷۰ درصد و این رقم در ایران ۹۲ درصد است.
وی گفت: از سال ۱۳۴۷، دشت مشهد در وضعیت ممنوعه بوده ولی صدور پروانه های متعدد برداشت این دشت را در وضعیت بحرانی قرار داده است.
اورانی افزود: میزان برداشت آب از طریق چاه های فاقد مجوز در استان حدود ۱۸۱ میلیون متر مکعب است که باید مدیریت شود و جلو صدور بی رویه پروانه های برداشت گرفته شود.
وی اظهار داشت: طبق سند همیار آب میزان برداشت آب در بخش کشاورزی تا افق ۱۴۰۵ با ارئه طرح هایی نظیر آبیاری های نوین، بهزراعی، اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت های گلخانه ای و پوشش دار کردن باغات، ۳۵۶ میلیون متر مکعب کاهش خواهد یافت.
* خزنده بودن شوری آب
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این زمینه با تاکید بر اینکه برای نجات آب نیازمند حرکت جدی هستیم گفت: تعادل بخشی کیفی و کمی منابع آب و کاهش برداشت ها تنها راه نجات مخازن و سفره های آب زیرزمینی است.
کامران داوری افزود: مخاطره شوری و آلودگی آب نیز به صورت خزنده پیش می رود و هرسال آب زیرزمینی شورتر می شود که برای رفع آن طرح های بازچرخانی پساب باید اجرا شود.
وی اظهار داشت: باید با کاهش مصرف از ناپایایی آب به پایایی برسیم، کنترل برداشت و تخصیص صحیح منابع، اصلی ترین راه حل سازگاری با کم آبی و کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی است.
وی گفت: تخصیص نامناسب آب از غفلت های بزرگ بوده که ما را با مشکلات امروز مواجه ساخته است.
داوری افزود: دامنه موضوعات آب فراوان و پیچیده است و باید از فضای اجرایی در این زمینه به سوی برنامه ریزی و راهبردهای ۵۰ ساله و صد ساله برویم.
وی اظهار داشت: هیچ سازمانی به تنهایی نمی تواند از پس مدیریت آب برآید، عزم همگانی در این خصوص مورد نیاز است، کمیابی آب حاصل رفتار ما و برداشت بی رویه است و راه حل آن کاهش مصرف و استفاده از تکنولوژی هاست.
اقلیم ایران گرم و خشک است اما ششمین مصرف کننده آب در دنیا هستیم و باید هر چه سریعتر این رویکرد و رویه را تغییر دهیم و حرکت خود در زمینه مدیریت مصرف و جلوگیری از اسراف را سرعت بخشیم.
۷۵۰۵/ ۶۰۵۳