آنان در میزگرد ایرنا قزوین اظهار داشتند که علل نامطلوب بودن وضعیت احزاب از یک طرف به فقدان فرهنگ پذیرش فعالیت حزبی و در اصل کار جمعی و از طرف دیگر به کمبود قوانین و فضای لازم بر می‌گردد.
به اعتقاد آنان با اینکه بیش از ۱۰۰ حزب سیاسی شناسنامه دار در کشور به ثبت رسیده است، اما هیچکدام از آنها به صورت رسمی و فعال در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی حضور ندارند و هر روز با رکود بیشتر احزاب سیاسی در جامعه روبرو هستیم.
نبود فضای مناسب در جامعه، حل نشدن مسئله حزب از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، فقدان نظام حزبی قوی و منسجم، ویژگی ساختار کشور و منطبق نبودن فعالیتهای سیاسی با آن، ارتباط ناموثر بین احزاب و انتخابات برای کسب قدرت، نبود فرهنگ پذیری حزبی از جمله عواملی بود که فعالان سیاسی به گفت وگو درباره آن پرداختند.
جامعه ایران حزب پرور نیست، نیازمند اصلاح از بالا هستیم
دبیر حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در استان قزوین گفت: صحبت کردن در مورد احزاب سیاسی از ۲ بعد کیفی شامل نقش و اثرگذاری آنها در جریان سیاسی جامعه و شکست‌ها و موفقیت‌های آن در دوران انتخابات قابل توجه است.
یوسف کرمی افزود: به نظر من احزاب سیاسی در ایران را باید در مقیاس فراتری بررسی کرد و به فلسفه وجودی آنها پرداخت که آیا شرایط لازم برای فعالیت آنها ایجاد شده است و یا اینکه مشارکت سیاسی حزب تحت چه فرایندی در جامعه صورت می‌گیرد؟
وی با بیان اینکه مشارکت سیاسی در جامعه فقط به حضور در انتخابات خلاصه می‌شود، اظهار داشت: کارکرد سیاسی احزاب در نوع مطلوب خود می‌تواند در همه ابعاد اجتماعی نقش و تأثیر بسزایی ایفا کند و اساساً یک مشارکت سیاسی خوب باید با رقابت سیاسی همراه باشد.
کرمی همچنین گفت: جامعه ایران دارای یکسری محدودیت‌هایی است که دست احزاب و فعالان سیاسی را بسته است و اجازه نمی‌دهد قلمرو فعالیت سیاسی به صورت کار ویژه و با کارکردهای اصلی دنبال شود؛ به عنوان مثال آیا در جامعه نقد واقعی عملکردها وجود دارد؟ یا حوزه‌ای وجود دارد که از تیغ انتقاد مصون باشد و حتی امکانات فعالیت و کنش سیاسی به نحو مطلوب و عادلانه در اختیار همه جریانات سیاسی قرار می‌گیرد؟ اینها پرسش‌های اساسی است که برای پویایی احزاب به آن پاسخ داد.
دبیر حزب اتحاد ملت ایران اسلامی تاکید کرد: رویکرد جامعه ایران حزب پرور نیست و نمونه بارز آن مسئولان بلند پاپه کشور هستند که پس از تصدی یک مسئولیت منکر هرگونه فعالیت حزبی می‌شوند.
این فعال سیاسی اصلاح طلب در واکنش به این عبارت که گفته می‌شود رقابت سیاسی با اسلامت سازگاری ندارد، گفت: اگر بخواهیم مفاهیم اسلامیت و جمهوریت را برای احزاب به صورت مجزا تعریف و تبیین کنیم، راه به جایی نخواهیم برد و به نظر بنده جمهوریت به عنوان یک ساختار باید با محتوای اسلامی پیش برود.
کرمی در ادامه اظهارات خود به نقش پررنگ قدرت در احزاب اشاره کرد و اظهار داشت: برای پویایی احزاب در جامعه، اول از همه باید تکلیف مسئله قدرت را مشخص کنیم و ببینیم آیا این مقوله قابل انتقال است یا خیر؛ نمی‌توان به دنبال کارآمدی احزاب بود و برای آن شرط گذاشت که به دنبال تغییر و کسب قدرت نباشد، چراکه فعالیت حزبی بدون کسب قدرت کاملاً تهی و بی معنی است.
وی خاطرنشان کرد: سیستم اجتماعی واحد که متشکل از حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هستند باید به نقطه مشترکی تحت عنوان منافع ملی ختم شوند که احزاب سیاسی می‌تواند تسهیل گر این مهم باشد.
دبیر حزب اتحاد ملت ایرانی اسلامی در قزوین به اصلاح ساختار از بالا اشاره کرد و گفت: کشورهایی زیادی نظیر ژاپن و آلمان بودند که به اصلاح از بالا پرداخته و توانسته‌اند شرایط را برای فعالیت بهتر احزاب فراهم آورند؛ لذا در شرایط کنونی باید انتظارات ما حاکمیت این باشد که به قوی کردن حزب در جامعه اقدام شود.
دوری از مطالعه و نبود آگاهی سیاسی در جامعه
دبیر حزب ندای ایرانیان در استان قزوین نیز گفت: آنچه که امروز به رخوت و رکود فعالیت احزاب در جامعه منجر شده از زمان مجلس مشروطه تاکنون قابل بررسی است و سه پدیده شامل خود ویرانگی احزاب، خود ویرانگری جریانی و واپس زدگی حاکمیتی همواره موجب زوال کارهای حزبی شده است.
مهران قاسمی افزود: خودویرانگی احزاب به ما می‌گوید که همواره در ۱۰۰ ساله اخیر برخی احزاب به خاطر عملکرد خودشان دچار فروپاشی شده‌اند و وجود برخی شخصیت‌ها به تفرق و انشقاق حزب منجر شده است.
وی همچنین گفت: در خودویرانگری جریانی به عنوان مثال بین اصولگراها و اصلاح طلبان، اخلاق سیاسیون مطابق اساسنامه یا مرامنامه دنبال نمی‌شود و همه چیز حول محور بده بستان و رفاقت بازی‌ها و رانت‌ها می‌گذرد که این خود به رکود احزاب منجر شده است.
قاسمی به حل نشدن مسئله احزاب در جامعه پرداخت و گفت: از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون؛ هنوز امکان تطبیق احزاب با ساختار حاکمیتی جامعه فراهم نشده و این نماد بارز واپس زدگی در حوزه احزاب است.
این فعال سیاسی، در خصوص ارائه راهکار در خصوص پویایی احزاب را به ذکر ضرب المثل ۲ ایرانی هرگز جمع نمی‌شوند، حتی برای گرفتن پول از نفر سوم، پرداخت و گفت: این ضرب المثل به ما می‌گوید که اول باید به سمت فرهنگ برویم و باید نگاه جامعه به تحولات سیاسی و احزاب روشن تغییر کند.
این فعال سیاسی اصلاح طلب مسئله آگاهی را یک موضوع مهم و اساسی در جامعه عنوان کرد و اظهار داشت: اگر خواهان یک اقدام اساسی و زیربنایی در همه عرصه‌های جامعه هستیم، باید آگاهی بخشی به مردم تقویت شود؛ متأسفانه امروز مردم به شدت از مطالعه و کتابخوانی فاصله گرفته‌اند و خیلی از کسانی که در مورد سیاست صحبت می‌کنند، حتی از تعداد اصول قانون اساسی بی خبرند.
قاسمی تصریح کرد: قانون اساسی ما بسیار کامل و جامع است و مراجعه به این قانون و اجرایی شدن همه ابعاد آن، راهگشای گره‌ها و انسدادهای جامعه است.
دبیر حزب ندای ایرانیان در استان قزوین خاطرنشان کرد: در این چند دهه گذشته کسانی احزاب را به راه انداخته‌اند که کار حزبی بلد نبوده‌اند؛ در حالی که به نظر بنده باید کسانی که کار حزبی می‌کنند، ابتدا خودشان پایبند کار حزبی بوده و علم و اطلاع کافی از سیاست داشته باشند.
قاسمی یادآور شد: ما فقط یاد گرفتیم قشنگ صحبت کنیم و اگرچه اساتید دانشگاه در مورد احزاب خیلی ایده آل و خوب صحبت می‌کنند، اما همین افراد که از حزب صحبت می‌کنند و همه را به کار حزبی دعوت می‌کنند، به محض ورود به کار عملی سرشار از رفتارهای مستبدانه هستند که این موضوع در سطوح مختلف جامعه دیده می‌شود.
جلوی تعدد احزاب ناکارآمد گرفته شود
دبیر سابق ائتلاف بزرگ پیروان ولایت استان قزوین در این میزگرد گفت: بنده معتقدم کشوری می‌تواند خوب اداره شود که دارای نظام‌های حزبی و نه جناح‌های حزبی باشد و امروز جامعه ایران از فقدان یک نظام حزبی منسجم و کارآمد رنج می‌برد.
عباس نیکویه به سطح نهادینگی حزبی در جامعه تاکید کرد و گفت: پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی چهار شاخص شامل ثبات اردوگاه‌های حزبی، ریشه و سابقه داشتن احزاب، مشروعیت احزاب و انتخابات و سازمان قوی حزبی را برای نهادینگی حزبی در جامعه تبیین کرده که لازم است همواره مورد توجه قرار گیرد.
وی همچنین گفت: ثبات قابل ملاحظه در اردوگاه‌های حزبی از مهمترین مؤلفه‌های یک جامعه سیاسی پویا است و اگر امروز در مورد حزب با پیرمردها صحبت کنید، حتماً به یاد حزب توده و رستاخیز می‌افتند که اولی جریانی وابسته به تفکر کمونیستی بود و دومی نیز ساخته و پرداخته دولت پهلوی که این روند و سابقه تغییر و تحول باعث شده تا مردم خاطره خوبی از حزب نداشته باشند.
نیکویه به رکود احزاب اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ۱۰۵ حزب در ایران ثبت شده و فقط ۵۱ حزب تا حدودی فعالیت دارد، اما همین که وارد جریان انتخابات می‌شویم، دهها حزب دیگر وارد کارزار سیاسی شده و حتی یک اطلاعیه رسمی را در دستور کار خود قرار نمی‌دهند.
این فعال سیاسی اصولگرا در ادامه به تعریف عمومی از حزب پرداخت و اظهار داشت: باور عامه مردم از حزب این است که عده‌ای با منفعت جناحی روی کار می آیند و به فکر منفعت حزبی کشور نیستند و همین باعث شده تا با غربت احزاب در جامعه روبرو شویم.
نیکویه به ارائه راهکار برای پویایی احزاب سیاسی پرداخت و گفت: چون وظیفه و کارکرد احزاب در سیاست و قدرت خلاصه می‌شود و با تشکلات و سازمان مردم نهاد تفاوت دارد، طبیعی است که برای پیشبرد اهداف به یکسری ابزارها و اختیاراتی نیاز داریم تا بتواند در میدان اصلی انتخابات وارد شود.
معاون سیاسی، امنیتی اسبق در استان قزوین مدارس را دارای پتانسیل لازم برای آگاهی بخشی سیاسی و پویایی احزاب دانست و گفت: در دوران خدمت بنده، طرحی به منظور آگاهی سیاسی در مدارس قزوین برگزار می‌شد، که به واسطه آن بین دانش آموزان و کارشناس اعزامی سوال و جواب‌های فراوانی شکل می‌گرفت؛ اما به محض نزدیک شدن به انتخابات همه این طرح‌ها به یکباره لغو می‌شد و بنده بارها به مدیرکل آموزش تذکر می‌دادم که تربیت سیاسی را در همین دوران انتخابات پیش بگیرند و درب دبیرستان‌ها را برای ورود کاندیدها باز بگذارند.
نیکویه با انتقاد از قانون احزاب خاطر نشان کرد: در دوران اصلاحات ۲۰۰ حزب و تشکل توانستند مجوز بگیرند که نشان می‌دهد قانون احزاب ما چندان منطقی نیست و چرا باید درون یک کشور شاهد تعدد احزاب ناکارآمد باشیم؟
دبیر سابق ائتلاف بزرگ پیروان ولایت استان قزوین یادآور شد: بنده از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون سابقه مسئولیت، ناظر و کاندیدای انتخابات را دارم و معتقدم تغییر رویکرد از جبهه محوری غیرشفاف به سمت حزب محوری شفاف، تبدیل کاندیدا محوری به حزب محوری برای پرهیز از گروکِشی، ترویج فرهنگ حزبی به عنوان فضیلتی مدنی، اصلاح قانون انتخابات و ممنوعیت حضور یک کاندید در چند لیست، ممنوعیت ارائه لیست گروهی توسط کاندیدهای مستقل، ممنوعیت فعالیت احزاب بعد از دوره تعیین شده در زمان تبلیغ انتخابات، لزوم تغییر نگرش نخبگان به حزب، حضور نمایندگان احزاب در ماده ۱۰ که هم اکنون تعطیل است، صدور مجوز راهپیمایی و تجمع به احزاب شناسنامه دار و لزوم شفافیت مالی احزاب از مهمترین اقداماتی است که باید برای پویایی احزاب در جامعه صورت پذیرد.
ضرورت ساختار سیاسی پارلمانتاریسم و تأمین مالی برای پویایی احزاب
دبیر کانون دانشگاهیان ایران اسلامی نیز در این میزگرد گفت: علل رکود فعالیت احزاب در جامعه به ۲ دوره تقسیم می‌شود؛ در دوره اول که به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برمی گردد، نظام دیکتاتوری و ستمشاهی هیچ سازگاری با احزاب نداشت و تا قبل از ۵۷ تنها حزبی می‌توانست حیات داشته باشد، که وابسته به کشورهای خارجی باشد.
محمدرضا خانلری افزود: دوره دوم که به پس از پیروزی انقلاب اسلامی اختصاص دارد، به ویژگی "جمهوری اسلامی" مربوط می‌شود و اگرچه کفه جمهوریت موجب می‌شود تا فعالیت سیاسی و تشکلات به بهترین شکل نمایان شوند، اما در قسمت اسلامی آموزه‌های دینی به ما می‌گوید که باید یک حزب داشته باشیم و آنچه را که در مورد حزب در کشورهای اروپایی و آمریکایی سراغ داریم، با این محدودیت مواجه نیست.
وی در خصوص راهکارهای لازم برای تقویت و پویایی احزاب اظهار داشت: کشورهایی که احزاب آنها از فعالیت بالایی برخوردارند، دارای نظام سیاسی پارلمانتاریسم هستند و حزب برنده می‌تواند با تشکیل کابینه نخست وزیر و رئیس دولت انتخاب کند، بنابراین انگیزه و رغبت برای فعالیت حزبی افزایش می‌یابد؛ در حالی که در ایران فارغ از هرگونه جناح و حزب باید همه پای صندوق رأی آمده و رئیس جمهور خودشان را انتخاب کنند.
این فعال سیاسی اصولگرا با بیان اینکه اداره جامعه بدون تشکلات سیاسی شناسنامه دار مشکل است، اظهار داشت: حزب خوب است، اما به شرطی که احزاب وابستگی به دولت نداشته باشند؛ به عنوان مثال احزابِ دولت ساخته نظیر حزب کارگزاران و مشارکت، هرگز نتوانستند فعالیت حزبی منسجم و کارآمدی داشته باشند.
خانلری تصریح کرد: حزب باید با انگیزه و هدف مقدس برای پیشرفت و اعتلای جمهوریت فعالیت کند و تنها در این صورت است که دولت سایه می‌تواند مؤثر باشد و از منافع ملی حفاظت کند.
عضو شورای مرکزی ائتلاف بزرگ پیروان ولایت استان قزوین ازدولت از دولت خواست که به جای اعطای مجوز به ۶۰ حزب شناسنامه دار که هیچ فعالیت رسمی و مؤثری ندارند، ۲ حزب اصولگرا و اصلاح طلب را تقویت کرده و برای فعالیت آن برنامه ریزی کنند.
خانلری با بیان اینکه فعالیت حزبی نیازمند حمایت مالی و بودجه است، اظهار داشت: چندی پیش اعلام شد که ۲ میلیارد ریال یارانه به احزاب تعلق می‌گیرد که با یک حساب سرانگشتی معلوم شد به هر حزب ۲۰ میلیون ریال تخصیص داده می‌شود، البته ما انتظار نداریم این رقم بودجه توسط دولت تأمین شود، اما چنین اعداد و ارقامی نمی‌تواند به پیشبرد اهداف احزاب کمک کند.
عضو هیئت علمی گروه فیزیک دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تصریح کرد: تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حزب موتلفه در کنار بازار بود و این تأمین مالی توانست یاریگر حزب موتلفه تا پس از انقلاب باشد.
خانلری خاطرنشان کرد: یکی از ضروریات جامعه ایران، اصلاح قانون انتخابات است تا اجازه ندهد شخصی با هزینه ۵۰ میلیارد ریالی به مجلس راه یابد و در عوض احزاب قوی دیگر به علت نبود هزینه کرد لازم از قافله رقابت‌های سیاسی جا بمانند.
دبیر کانون دانشگاهیان ایران اسلامی یادآور شد: بنده معتقدم که احزاب باید تحت نظارت باشند و همواره خود نیز بتوانند بر فرد انتخاب شده نظارت کنند، به این شکل که اگر فردی پس از کسب قدرت به راه‌های نامشروع رفت، مکانیزم کنترل کننده‌ای برای آن وجود داشته باشد و اگر در نهایت کارساز نبود، کل حزب مورد تنبیه واقع شود.
در غیبت احزاب، محافل جایگزین می‌شوند؛ دوقلوی انتخابات و احزاب مورد توجه قرار گیرد
مترجم و مدرس علوم سیاسی نیز در این میزگرد اظهار داشت: ضرورت وجود حزب و نامطلوب بودن وضعیت فعلی احزاب به عنوان ۲ پیش فرض اساسی و بدیهی مورد بحث است و تقریباً همه روی این دو موضوع اجماع نظر دارند. به عنوان مثال تاریخ سیاسی به ما می‌گوید اغلب کسانی که به حزب اعتقادی نداشتند، بعدها خود به تشکیل حزب اقدام کرده و وارد جریانات حزبی شدند، اما اینکه چرا با وجود این همه حزب هنوز کار ویژه های حزبی نمایان نشده و فقط به ارائه لیست قبل از انتخابات خلاصه می‌شود باید مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.
کاوه حسین زاده افزود: تا قبل از تشکیل دولت مدرن، اداره هر حکومت و دولتی توسط یک شخص که معمولاً سلطان یا حاکم بود، صورت می‌گرفت، اما پس از تشکیل دولت مدرن، نیاز به تقسیم کار سیاسی احساس شد و از همین جا بود که حزب شکل گرفت تا بتواند جامعه را اداره کند.
وی فقدان احزاب در جامعه را زمینه ساز معضلات فراوانی دانست و گفت: در جامعه‌ای که حزب وجود نداشته باشد، محافل جای حزب را می‌گیرند و فقدان برنامه، شفافیت و عملکرد مشخص و قابل رصد در این محفل‌ها به فساد بیشتر در جامعه دامن می‌زند.
حسین زاده با بیان اینکه در یک حزب سیاسی سلسله مراتب تا بالاترین رده حزبی رعایت می‌شود، اظهار داشت: یک حزب خوب معمولاً مکانیزم شفاف و مشخصی برای عضویت افراد جامعه تبیین می‌کند و این در حالی است که بیشتر احزاب ما نامشخص بوده و راهی برای عضویت افراد جدید مشخص نکرده‌اند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه انتخاب حزب یک بار برای همیشه نیست، اظهار داشت: در نظام سیاسی فعال، احزاب به مانند بازار کالا باید اهداف و سیاست‌های خودشان را عنوان کنند تا شهروندان بر اساس ذائقه فکری و طبقاتی دست به انتخاب بزنند، ضمن اینکه اگر حزبی پس از انتخاب مورد دلخواه واقع نشد، امکان جایگزینی آن وجود داشته باشد.
حسین زاده مشکل اساسی احزاب در ایران را نبود فرهنگ کار جمعی و و معایب ساختاری عنوان کرد و توضیح داد: دوقلوی حزب و انتخابات به عنوان یک اصل بدیهی در هر نظام سیاسی پذیرفته شده و این در حالی است که انتخاب‌های سیاسی به دور از هرگونه سایه حزبی و با روش پوپولیستی (عوام فریبانه) صورت می‌گیرد.
وی تصریح کرد: حزب و انتخابات به مانند ۲ چرخ دنده درون یک سیستم هستند که اکنون این چرخ دنده‌ها در ایران به صورت مجزا از یکدیگر کار کرده و هرزگرد موجود باعث شده تا معایب فراوانی را در حوزه فعالیتهای سیاسی جامعه شاهد باشیم.
مدرس علوم سیاسی تاکید کرد: بحث اصلی در سیاست، قدرت است و هدف از تشکیل حزب، کسب قدرت است، اما برخی با اخلاقی مبتذل گونه این موضوع را انکار کرده و می‌گویند هدف ما کسب قدرت نیست که به نظر بنده این نوع افراد کلاهبرداران سیاسی هستند.
حسین زاده در خصوص ارائه راهکار برای پویایی احزاب گفت: به نظر می‌رسد که مشکل در حکمرانی حزبی است و حتی در قوانین اساسی و انتخابات هیچ ارتباطی بین حزب و کارکردهای سیاسی عنوان نشده است و لازم است که این نکته مورد اصلاح واقع شود.
وی مطالبه گری پس از انتخابات را به عنوان کار ویژه احزاب برشمرد و گفت: چون در جامعه روند انتخابات و صلاحیت‌ها بر اساس احزاب صورت نمی‌گیرد، بنابراین ما دائماً در ادوار سیاسی کشور با افراد سروکار داریم و نمونه آن می‌شود شعارهای قبل از انتخابات که بعدها جای هیچ‌گونه مطالبه‌ای وجود ندارد؛ درحالی که حزب یکبار مصرف نیست و نمی‌تواند مانند شخص از زیر بار مطالبه گری شانه خالی کرده و پاسخگو نباشد.
حسین زاده پویایی احزاب سیاسی را دوری از اعمال شبه دموکراسی عنوان کرد و گفت: اگر فقط به دنبال حضور مردم در انتخابات باشیم، رفته رفته از رضایت مردم در حضور انتخابات کاسته می‌شود که لازمه حل این پدیده تقویت و احیای جامعه مدنی و حزبی است.
وی خاطرنشان کرد: فرهنگ حزبی و جامعه پذیری سیاسی در خلاء شکل نمی‌گیرد و برای این مهم باید فضای لازم برای انجام آن فراهم شده و سپس با تمرین کردن به نقطه مطلوب رسید.
۹۹۲۵*۶۰۱۲