افزایش آگهی‌های فروش انواع و اقسام کالاهای دست دوم آن هم با قیمت‌های مناسب این روزها به فرهنگ مصرف کشور اضافه شده است و شاید بسیاری از ما برای خرید یک کالا قبل از رفتن به بازار به سراغ سایت‌های خرید و فروش کالاهای دست دوم می‌رویم.
شاید بخشی از این گرایش به فروش و استفاده از لوازم دست دوم ناشی از کوچک شدن واحدهای مسکونی و نبود انباری‌های مناسب برای نگهداری آنها و نبود قدرت مالی کافی در میان مصرف‌کنندگان باشد.
برخلاف تصور عوام، اهمیت بازار دست دوم به میزانی است که بنابر مطالعات انجام‌شده در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان همچون کانادا، استرالیا و… از اهمیت برجسته و قابل‌توجهی برخوردار است. استفاده و خرید محصولات دست دوم، از راهکارهایی است که با تکیه بر آن، امکان مدیریت اقتصادی کشور به نحو ساده و مطلوب‌تری فراهم می‌شود و در واقع، زمینه استفاده حداکثری از داشته‌ها و ادوات موجود در کشور (با اتکای به این امر) به نحو سازنده‌تری فراهم می‌شود.
ساخت هر کالایی باعث صرف انرژی، آلایندگی‌های زیست‌محیطی و… خواهد شد که با استفاده از اقلام دست دوم، از تحمیل چنین هزینه‌هایی پیشگیری خواهد شد. این یکی از مهم‌ترین مبانی است که اقبال به این بازارها را پررونق کرده است. در عین حال بازار دست‌دوم‌فروشی، در کشور ایران از عقبه نسبتاً قابل توجهی برخوردار است و در طول دهه‌های گذشته، شاهد فعالیت انبوه‌تر و هر چه بیشتری از افراد و فعالان اقتصادی و برخی واحدهای تجاری، در این حوزه‌ها بوده‌ایم که با بروز تحولات اجتماعی، تا حدودی از ضریب فعالیت چنین اصنافی کاسته شد. اما در سالیان اخیر، با گسترش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در جامعه شاهد نمودی از فعالیت سمساری‌های مجازی هستیم که سایت‌های متعددی در حال حاضر، با عناوین مختلف و متعدد، در این حوزه، در حال فعالیت هستند.
در واقع این استارت‌آپ‌ها، باعث ایجاد ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی برای اشتغالزایی شده‌اند که این امر در قالب تغییر ذائقه جامعه و به واسطه ظهور فناوری‌های نو، قابل تعریف هستند و به موازات این فرصت، متقاضیان خرید کالاهای دست دوم نیز با سهولت هرچه بیشتری به تهیه و خرید اقلام، ادوات و تجهیزات مورد نیاز خویش مبادرت می‌ورزند. در عین حال توسعه این بازار در کنار تبعات مثبت تبعات می‌تواند بر وضعیت تولید نیز اثرگذار باشد. بر اساس این دیدگاه برخی تحلیلگران معتقدند توسعه این فرهنگ می‌تواند به تولید آسیب برساند و با کاهش مصرف بخش تولید را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کند.
کهنه بخرید تا ارز از ایران بیرون نرود
مدیر روابط عمومی یکی از سایت‌های خرید و فروش کالا با اشاره به افزایش حجم قابل توجه آگهی‌های فروش کالای دست دوم می‌گوید: در سال ۹۷، در دسته‌بندی لوازم خانگی ۱.۴ میلیون کالا به ارزش ۷۰۰ میلیارد تومان خرید و فروش شده و در رسته لوازم الکترونیکی ۱.۳ میلیون قلم کالا به ارزش ۱,۴۰۰ میلیارد تومان خرید و فروش شده است.
ایمان مشعل‌چیان با اشاره به درج ۷.۴ میلیون آگهی در دسته‌بندی خودرو به «اعتماد» می‌گوید: این آمارها نشان می‌دهد تا چه حد خرید و فروش کالای کهنه و دسته دوم در بین مردم جامعه رواج پیدا کرده است.
این فعال حوزه کسب و کار تاکید می‌کند: بدون تردید یکی از مزایای گردش کالاهای وارداتی در میان مردم این است که مانع خروج ارز از کشور شده‌ایم که این امر می‌تواند کمک بزرگی برای اقتصاد کشور محسوب شود. او می‌افزاید: شاید تا پیش از این، استفاده از کالای کهنه نشانه فقر تلقی می‌شد ولی امروزه در تمام دنیا کالا بین افراد مختلف با هدف حفظ محیط زیست در گردش است زیرا هزینه‌های زیست‌محیطی تأمین مواد اولیه برای تولید بسیار بالاست.
مشعل‌چیان تاکید می‌کند: در کشورهای توسعه‌یافته به استفاده از کالای دست دوم به عنوان یک ارزش نگاه می‌شود زیرا مصرف‌کنندگان این اقلام نمی‌خواهند به محیط زیست بیش از این اینها آسیب وارد کنند.
ترویج فرهنگ خرید و فروش اقلام کهنه
اما یک کارشناس حوزه کسب و کار براین باور است که شرایط نامناسب اقتصاد کشور و کاهش قدرت خرید مردم از یک سو منجر به ورشکستگی بنگاه‌های فعال خرده‌فروشی یا کاهش دامنه فعالیت آنها شده و از سوی دیگر مردم را برای تأمین مایحتاج‌شان مجبور به استفاده از اقلام کهنه و دست‌دوم کرده است که این امر می‌تواند آسیب‌های جدی به سلامت مصرف‌کنندگان وارد کند.
صادق تربیان در گفت‌وگو با «اعتماد» با اعلام این مطلب اظهار می‌کند: زمانی که سایت‌ها و اپلیکیشن‌های خرده‌فروشی تعطیل شده یا به جای توزیع اقلام مصرفی گرانبها، مدرن یا دیجیتال اقدام به توزیع مرغ، گوشت و میوه و سبزیجات می‌کنند کاملاً واضح است که قدرت خرید مردم تا چه میزان تنزل پیدا کرده و فقط تأمین نیازهای اصلی جزو اولویت‌های آنان قرار گرفته است.
او می‌گوید: شاید تا سال قبل مردم می‌توانستند هر سال یا دو سال یکبار وسایلی از جمله موبایل، لپ‌تاپ و… را تعویض کنند اما با توجه به جهش بیش از حد قیمت این اقلام دیگر امکان خرید تا حد زیادی برای مصرف‌کنندگان وجود ندارد بنابراین باید به نیازهای این بخش از طریق خرید کالاهای دسته دوم پاسخ داد.
این کارشناس حوزه کسب و کار که به‌شدت مخالف ترویج فرهنگ استفاده از لوازم کهنه و دسته دوم در جامعه است، خاطرنشان می‌کند: در دهه‌های قبل فقط شاهد فروش لباس‌های کهنه مشهور به «تاناکورا» بودیم اما امروزه وسعت کهنه‌فروشی و خرید اقلام کهنه افزایش قابل توجهی یافته است. ترابیان با انتقاد از خرید وسایل شخصی کهنه تصریح می‌کند: این امر می‌تواند سلامت مردم را به‌شدت به مخاطره بیندازد اما با توجه به کاهش قدرت خرید و افزایش نیاز مردم به برخی کالاها لازم است تا حداقل بر روند عرضه و بهداشتی آنها نظارت دقیق‌تری شود ولی متأسفانه تاکنون این مساله به هیچ عنوان جدی گرفته نشده است.
توقف تولید با مصرف کالای کهنه
یک پژوهشگر که سابقه فعالیت تولیدی دارد نیز با کارشناس حوزه کسب و کار هم‌عقیده است و باور دارد که نباید خرید و فروش هر نوع کالای دست دومی انجام شود.
علی سوند رومی در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید: فرهنگ استفاده از کالای کهنه و دست دوم از گذشته مرسوم بوده اما مساله حائز اهمیت این است که امروزه دامنه خرید و فروش به کالاهای شخصی رسیده است.
او با بیان این مطلب که افزایش قیمت اقلام مصرفی و کاهش قدرت خرید منجر به ترویج فرهنگ استفاده از وسایل کهنه شده است، می‌افزاید: بدون تردید ترویج این فرهنگ می‌تواند منجر به زیاندهی واحدهای تولیدی و صنعتی شود زیرا تا زمانی که کالایی از چرخه تولید خارج نشده، نیاز برای خرید کالای جدید ایجاد نمی‌شود و فرصت فعالیت از واحدهای تولیدی گرفته می‌شود.
منبع: روزنامه اعتماد؛ ۱۳۹۸،۰۳،۲۱
گروه اطلاع رسانی **۹۳۷۰**۲۰۰۲