افزایش هزینه‌های تولید نشریات کاغذی با گران شدن کاغذ و دیگر خدمات چاپی، تغییر الگوی آگهی دهی توسط صاحبان کسب و کارها و توجه بیشترشان به ظرفیت‌های فضای مجازی، از اینها مهم‌تر وقوع انقلابی در عرصه خبررسانی با توسعه فضای مجازی و ضریب نفوذ اینترنت در کشور و خبررسانی در این فضا و همراه نشدن روزنامه‌ها و نشریات چاپی با این تغییرات، به کاهش فروش و اقبال مخاطبان منجر شده است؛ طوری که بعضی از آنها به کاستن از صفحات روزنامه، کوچ به فضای مجازی، پولی کردن نسخه‌های آنلاین رو آورده‌اند و هفته نامه‌ها، عنوان ماهنامه و ماهنامه‌ها نام فصلنامه را برگزیدند تا شاید با عبور از برهه فعلی راهی از میان تاریکی برای آنها گشوده شود.
مدیرمسئول و سردبیر مجله تیاتر در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در مورد دلایل کاهش اقبال مخاطبان به رسانه‌های کاغذی؛ به ویژه روزنامه‌ها گفت: بخشی از این وضع به دلیل ورود فناوری و روش‌های جدید ارتباطی تحولاتی در حوزه رسانه در کل دنیا رخ داده است، یعنی تا ۵ سال قبل واژه‌ای به نام شهروند-خبرنگار در عرصه رسانه مطرح نبود اما امروزه باور کرده‌ایم هر شهروندی می‌تواند خود یک رسانه باشد.
مجید امرایی ادامه داد: اما این تغییر در تمام دنیا باعث نشد رسانه‌های مکتوب فراموش شوند؛ در کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی که در حوزه رسانه جز پیشروها هستند هنوز رسانه‌های کاغذی پرشمارترین رسانه‌ها به شمار می آیند.
فناوری جدید روی سر ما آوار شد
وی با اشاره به شیوه‌های جدید ارتباطی بر پایه فناوری‌های نوین گفت: ما یعنی مجموعه مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیران رسانه‌ها و خبرنگاران خود را برای این تغییر و زمان حال آماده نکرده بودیم و فناوری جدید روی سر رسانه‌های ما آوار شد.
امرایی مهم‌ترین عنصر را در عرصه ارتباطات فضای مجازی سرعت انتقال اخبار دانست و افزود: این امر هم می‌تواند آسیب و هم فرصتی برای ما باشد، در بدو ورود دنیای مجازی این امر برای ما آسیب بود و مانند دیگر فناوری‌های نوین در برابر آن با گارد بسته روبرو شدیم؛ اما بعد که فضا باز شد زیر آوار ماندیم. در حالی که باید مانند یک فرصت با تولید محتوای مناسب هر رسانه به ویژه با توجه به دایره مخاطب هدف با آن برخورد می‌کردیم.
امرایی مهم‌ترین عنصر را در عرصه ارتباطات فضای مجازی سرعت انتقال اخبار دانست و افزود: این امر هم می‌تواند آسیب و هم فرصتی برای ما باشد، در بدو ورود دنیای مجازی این امر برای ما آسیب بود و مانند دیگر فناوری‌های نوین در برابر آن با گارد بسته روبرو شدیم؛ اما بعد که فضا باز شد زیر آوار ماندیم. در حالی که باید مانند یک فرصت با تولید محتوای مناسب هر رسانه به ویژه با توجه به دایره مخاطب هدف با آن برخورد می‌کردیم. امرایی ادامه داد: در این شرایط مدیریت برنامه ریزی ما به دلایل مختلف؛ از جمله فشارهای اقتصادی در تولید و توزیع کاغذ کنار آمد و نشریات را به سمت الکترونیکی شدن هل داد. در حالی که نظام برنامه ریزی ما باید در توزیع و تولید کاغذ، در ارائه خدمات و یارانه به مدیران رسانه‌ها و خبرنگاران برنامه ریزی کند که در همه حوزه‌ها درمانده است.
محتوای رسانه‌های کاغذی فست فودی شده است
وی همچنین به مشکل تولید محتوا در روزنامه‌ها اشاره کرد و افزود: محتواهای رسانه‌های کاغذی به شدت فست فودی (تاکید بر سرعت صرف به جای کیفیت) شده است؛ یک گزارش امروز در فلان خبرگزاری چاپ می‌شود و چند روز بعد به دلیل مشکلات اقتصادی یا نگاه‌های غیرتخصصی به حوزه تولید محتوا یا هر دلیل دیگر در یک روزنامه بدون ذکر منبع بازنشر می‌شود.
نویسنده کتاب نمایش درمانی اظهار داشت: بخش مهمی از محتوای رسانه‌ها از رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور تأمین می‌شود، امروزه ۹۴ شبکه فارسی زبان ماهواره‌ای داریم و می‌توان گفت ۳۰ تا ۴۰ درصد محتواهای رسانه‌های داخلی از رسانه‌های خارج از کشور تأمین می‌شود.
وی به فقدان گزارش‌های تخصصی و پرونده‌های مرتبط با رویدادهای مهم اشاره کرد و افزود: برای نمونه امروز حدود سه ماه از وقوع سیل می‌گذرد، اما رسانه‌ها دیگر در مورد این موضوع گزارش نمی‌نویسند. بنابراین نبود محتوای مناسب، جدید و باکیفیت در پس زدن مخاطب تأثیر بسزایی دارد.
امرایی مشکل دیگر را نبود شناخت مناسب از مخاطب توسط مدیران رسانه‌ها و خبرنگاران دانست و گفت: نشریات تخصصی که با دایره مخاطب محدودی سرکار دارند یا نشریات عمومی مانند روزنامه همشهری که مخاطب عام دارند، هر کدام باید محتواهایی مناسب مخاطب خود تولید کنند.
نبود آموزش مناسب در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های خبر که زیرمجموعه‌های دولتی هستند از دیگر عوامل کاهش اقبال به روزنامه هاست. اگر برای نمونه پایان نامه‌های دانش آموخته‌های این مراکز را بررسی کنیم کمتر با موضوع جدیدی روبرو می‌شویم.
این فعال رسانه‌ای تعامل نداشتن با دنیای پیرامون را از دیگر مشکلات روزنامه نگاری ایران برشمرد و خاطرنشان کرد: بده و بستان با دنیای آموزش روزنامه نگاری، اطلاع از شیوه و مفاد آموزشی در دانشگاه‌ها و رشته‌های ارتباطات و خبر کشورهای دیگر باعث شده ما از آخرین تحولات این حوزه دور باشیم و امروز به تعداد انگشتان دست اساتید مجرب حوزه ارتباطات داریم.
وی در پاسخ به این پرسش که برای بهبود وضعیت روزنامه‌ها دولت و مدیران رسانه‌های خصوصی و دولتی چه باید بکنند، گفت: مدیریت رسانه‌ها ابتدا باید تکلیف خود را با روزنامه‌ها روشن کند. تعیین سهم ممیزی، جایگاه تولید محتوا در رتبه بندی رسانه‌ها، سامان دهی و کیفیت بخشی به آموزش و نسبت دولت با خبرنگار از جمله حوزه‌هایی است که باید معین شود. برای نمونه موضوع بیمه خبرنگاران هر ساله با فشار رسانه‌های مختلف به سرانجام می‌رسد و در این حوزه با مشکل روبرو بوده‌ایم.
در حوزه نقد تحمل مدیران به شدت پایین آمده است و از طرف دیگر نقدها نیز گاه جانبدارانه است و گاه نویسنده نقد به منافع خود می‌اندیشد.
اتاق فکری برای چاره اندیشی وضعیت حاضر تشکیل شود
این فعال رسانه‌ای خطاب به خبرنگاران نیز گفت: خبرنگاران و روزنامه نگاران باید وضعیت خود را روشن کنند، بدانند مخاطب از محتوای جدید لذت می‌برد، نقد جدی حوزه‌های مختلف، گزارش‌های تحلیلی اهمیت بسیاری در جذب مخاطب دارد. در حالی که روزنامه‌ها کمتر به این موضوعات می‌پردازند و حتی روزنامه‌های محلی به آگهی نامه تبدیل شده‌اند.
وی در مورد نقش و اهمیت ممیزی در کاهش اقبال به روزنامه‌ها تصریح کرد: ممیزی در همه کشورها وجود دارد و قانون محدوده روزنامه نگار را تعیین کرده است، ولی در کشور ما شیوه مواجهه با آن مشکل ایجاد می‌کند. نبود تعامل بین مدیران و رسانه‌ها نیز مساله ساز است و تفسیر مختلف از قانون نیز موجب محدودیت بیشتر روزنامه نگاران شده است.
امرایی در مورد رسیدن به راهکاری در این زمینه گفت: باید اتاق فکری از مدیران رسانه‌های مختلف و مسئولان امر مانند مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شود تا مسائل را مطرح و راهکار پیدا کنند. در وضعیت کنونی که همه فقط منتظر آینده نشسته‌اند، مشکلی حل نمی‌شود.
به فضای مجازی کوچ نمی‌کنیم
وی در مورد وضعیت نشریه تئاتر با توجه به تحولات فعلی گفت: تیاتر ماهنامه تخصصی این حوزه بوده است که اکنون به دلیل افزایش سه برابری هزینه‌ها آن را به فصلنامه تبدیل کردیم.
امرایی در مورد وضعیت نشریه تئاتر با توجه به تحولات فعلی گفت: تیاتر ماهنامه تخصصی این حوزه بوده است که اکنون به دلیل افزایش سه برابری هزینه‌ها آن را به فصلنامه تبدیل کردیم. امرایی در مورد اینکه آیا قصد دارد این نشریه را روی پلتفرم آنلاین منتشر کند یا خیر گفت: لذتی که در مطالعه نسخه کاغذی برای فرد هست در دنیای مجازی نیست، نسخه کاغذی همه جا با فرد هست و به دلیل اینکه مکتوب شده سندیت دارد در حالی که رسانه‌های مجازی را بارها بعد از انتشار می‌توان تغییر داد.
وی تخصصی بودن این نشریه را دلیل دیگر برای چاپ آن دانست و گفت: چاپ نشریات تخصصی به دلیل سروکار داشتن با مخاطب خاص بهتر با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و ما احساس می‌کنیم تأثیرگذاری آن در این صورت بیشتر است؛ بنابراین ترجیح می‌دهیم به این شکل ادامه دهیم تا به کلی به فضای مجازی کوچ کنیم.
فراهنگ **۹۱۵۷** ۹۰۵۳