فشارخون بالا یا پرفشاری شریانی نوعی بیماری مزمن است که در آن فشار خون در شریان‌ها بالا رفته و به دنبال این افزایش فشار، قلب باید برای حفظ گردش خون در رگ‌های خونی شدیدتر از حالت طبیعی فعالیت کند.
مقدار فشار خون به دو عامل بستگی دارد:
مقدار خونی که در هر دقیقه از قلب خارج می‌شود و مقاومتی که بر سر راه خروج خون از قلب در سرخرگ وجود دارد، فشارخون وقتی بالا می‌رود که یا خون با قدرت بیشتر از قلب پمپ شود و یا مجرای سرخرگ تنگ شود که مهمترین عامل در ایجاد تنگی بر سر راه جریان خون، رسوب چربی است.
با بالا رفتن سن به تدریج چربی بیشتری در جدار سرخرگ‌ها رسوب می‌کند و فرد بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار می‌گیرد، علاوه بر افزایش سن، برخی رفتارها مانند فعالیت بدنی کم، تغذیه ناسالم و مصرف سیگار یا قلیان هم در ایجاد و تشدید فشار خون تأثیر دارند.
مقدار فشار خون با ۲ عدد مشخص می‌شود:
عدد بزرگ‌تر که فشار خون سیستول را نشان می‌دهد و عدد کوچک‌تر که فشار خون دیاستول را نشان می‌دهد.
در زمان انقباض عضله قلب که خون وارد سرخرگ‌ها می‌شود و فشار خون به حداکثر مقدار خود می‌رسد و در زمان استراحت قلب خون به تدریج از سرخرگ‌ها خارج می‌شود و فشار خون به حداقل مقدار خود می‌رسد.
مقدار فشار خون دیاستول مهم‌تر از فشار خون سیستول است.
واحد اندازه گیری فشار خون میلی متره جیوه است و در بزرگسالان مقادیر طبیعی و غیر طبیعی آن چنین است:
فشار خون طبیعی (نرمال):
فشارخون سیستول کمتر از ۱۲۰ و فشار خون دیاستول کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه.
پیش فشار خون بالا (قبل از ایجاد فشار خون بالا):
فشار خون سیستول ۱۳۹_ ۱۲۰ و فشار خون دیاستول ۸۹_ ۸۰ میلی متر جیوه.
فشار خون بالا:
فشار خون سیستول بیشتر از ۱۴۰ و فشار خون دیاستول بیشتر از ۹۰ میلی متر جیوه.
تنها راه تشخیص، اندازه گیری فشار خون با دستگاه فشار سنج است.
علائم فشار خون بالا:
افراد دارای فشار خون بالا ممکن است سر درد در ناحیه پشت سر، سرگیجه، تاری دید، خستگی زود رس، تپش قلب و تنگی نفس شبانه یا هنگام فعالیت و درد در قفسه سینه داشته باشند.
عوارض فشار خون بالا:
۱- فشار خون بالا باعث ضخیم شدن عضله قلب می‌شود و این موجب افزایش فشار بر قلب شود و در طولانی مدت عمر فرد را کاهش
دهد.
۲- فشار خون بالا باعث می‌شود تا چربی در قلب دیواره سرخرگ‌ها سریع رسوب کند و رگ‌های قلب در این افراد زودتر تنگ می‌شود و خون کمتری به عضله قلب می‌رسد، اگر رگ‌های قلب بسته شوند و خون به عضله قلب نرسد سکته قلبی رخ می‌دهد.
۳- رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌ها مغزی باعث کم شدن جریان خون به مغز می‌شود و اگر تنگی بسیار شدید شود و یا رگ‌های مغز کاملاً بسته شود سکته مغزی اتفاق می‌افتد.
۴- فشار خون بالا می‌تواند باعث پارگی رگ‌های مغز و در نتیجه خونریزی مغزی ایجاد شود که ممکن است باعث مرگ شود یا باعث اختلال در حرکت در اندام‌ها، بینایی و قدرت تکلم شود.
۵- فشار خون بالا می‌تواند باعث نارسایی کلیه‌ها شود.
۶- در فشار خون بالا چشم فرد هم می‌تواند مشکل پیدا کند و باعث خونریزی ته چشم، تاری دید و حتی کوری شود.
اگر فشار خون بالا باشد چه باید کرد؟
درمان افراد مبتلا به فشار خون بالا شامل دارویی و اصلاح شیوه زندگی است که شامل این اقدامات است:
۱- مصرف دارو براساس نظر پزشک
۲- اصلاح رفتارهای تغذیه‌ای ناسالم، کاهش مقدار مصرفی چربی، حذف روغن و چربی جامد و جایگزین کردن آن با روغن مایع، کاهش مصرف نمک، مصرف مقدار کافی میوه و سبزی، پزهیز از مصرف غذاهای سرخ کردنی.
۳- انجام فعالیت‌های بدنی منظم و کافی.
۴- ترک مصرف نوشیدنی‌های الکلی.
۵- کاهش وزن و اصلاح چاقی به ویژه چاقی شکمی.
همچنین برای مقابله و کنترل فشار خون بالا در جامعه باید فشار خون افراد در معرض خطر به ویژه افراد ۳۰ ساله و بالاتر و زنان باردار اندازه گیری شود تا بتوان آن را به موقع تشخیص داد و درمان کرد.
افراد برای اطلاع از فشار خون خود می‌توانند به خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت، مراکز خدمات جامع سلامت، مطب پزشکان، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها مراجعه نمایند.
به دلیل اینکه حدود ۴۰ درصد مبتلایان فشار خون از بیماری خود اطلاعی ندارند طرح بسیج ملی کنترل فشار خون از طرح از ۲۷ اردیبهشت امسال تا ۱۷ خرداد با هدف اطلاع رسانی و کنترل فشار خون در کشور آغاز شده است و قرار است در این طرح فشار خون حدود ۲۰ میلیون نفر از افراد بالای ۳۰ سال کشور سنجیده می‌شود
۲۰۸۸/ ۶۱۹۷