پیام روشن فکر، همزمان با ۲۲ خرداد روز جهانی مبارزه با کار کودک در نشست واکاوی پدیده کار کودک در ایران که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به پژوهش سازمان آی ال او در سطح بین الملل جهت کاهش کودکان کار، افزود: ۸۵ کشور به ویژه از مناطق آسیایی و آفریقایی به جز ایران عضو این سازمان هستند. طبق برنامه ریزی های این سازمان آنها از سال دو هزار تا ۲۰۱۶ با همکاری کشورهای عضو سالی ۶۰ هزار کار کودک را حذف کردند. در این زمینه نشست و کنفرانس دارند و کارهای تحقیقی انجام داده و نتایج و تجربیات خود را گزارش می کنند.
روشن فکر ادامه داد: این کشورها در تلاش بودند تا سال ۲۰۱۶ کار کودک را حذف کنند اما این اتفاق رخ نداد اما توانستند ۹۰ میلیون کار کودک را حذف کنند. تلاش آنها به قوت خود باقی است و قرار است تا سال ۲۰۲۵ به نقطه آرمانی شان یعنی حذف کار کودک و کودک کار برسند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی تاکید کرد: بعضی ها باور ندارند که این کار عملی است و حذف کار کودک و کودک کار را آرمان گرایانه تلقی می کنند. اما واقعیت این است که بدون برنامه ریزی، مشخص کردن نقطه زمانی برای کاهش این پدیده، ارائه ندادن مدل درست برای حذف آن این اتفاق رخ نخواهد داد.
روشن فکر تصریح کرد: تصحیح نظام اطلاعاتی، استفاده بهینه از ظرفیت های دولت و دانشگاه می تواند منجر به حذف کار کودک شود. به نظر من رویکرد مواجهه ما به مسئله قدم به قدم نیست چراکه برآورد درستی از آن نداریم.
وی گفت: باید تجاربمان را مستند کنیم، از تجربیات هم استفاده کنیم، کار مشترکی در این زمینه انجام داده و همه دست به دست هم دهیم تا با یک برنامه ریزی منسجم و نظام مند این موضوع را حل و حذف کنیم در غیر این صورت مسئله سرجایش باقی خواهد ماند.
*کودک کار با وجود پدیده کار ارزان حل نمی شود
روح الله نصرتی عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: با وجود تحمیل فشار بر روی خانواده ها کودکان مجبور به کار هستند. این درحالی است که تا وضعیت اقتصادی حل نشود و فاصله میان فقیر و غنی افزایش یافته و شاهد شکاف در جامعه باشیم و تا وقتی که اولین قربانیان برای کار ارزان، کودکان باشند، این پدیده برطرف نخواهد شد.
وی افزود: کار کودک در تاریخ بشر بوده است اما مفهوم آن پس از انقلاب صنعتی در اروپا تغییر کرد. در گذشته اساس کار کودک بر مبنای مهارت آموزی و یادگیری شغل از استاد به شاگرد یا با آموزش کودک در اوقات فراغتش معنا داشت. مثل طرح کار که زمانی در گذشته وجود داشت و دانش آموزان در کنار یادگیری درس، می توانستند مهارتی را نیز آموزش ببینند اما این طرح نیز دوام نیافت و برچیده شد.
نصرتی تصریح کرد: در گذشته نگاه به کار به عنوان کالا دیده نمی شد اما بعد انقلاب صنعتی مفهوم آن تغییر کرد و کار فروخته می شود. چراکه صاحبان مشاعل مثل کارخانه داران نیاز به نیروی کار ارزان را از دل کودکان انتخاب می کردند.
این جامعه شناس ادامه داد: در نهایت جامعه جهانی نیز ملزم به تشکیل کنوانسیون هایی درباره حقوق کودکان شد. در واقع تغییرات ساختاری باعث تغییرات نگرشی، هنجاری و ارزشی در جامعه شد. با تغییر فرهنگ ما شاهد شکل گیری انگیزه های نولیبرال بودیم. سیاست هایی که در نتیجه آن با ایجاد فضای محاسبه گرایانه و به وجودآمدن شکاف در جامعه و در نهایت افزایش فقر در جوامع به ویژه جوامع در حال توسعه کار کودک افزایش یافت.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به این موضوع که افزایش سیاست های اقتصادی در سال ۱۹۸۰ در کشورهای مختلف پنج فرایند به همراه داشت، گفت: از آن زمان تاکنون ما شاهد موقتی شدن همه قراردادهای کار هستیم که امنیت شغلی نیروی گارگر را از میان برده. است. فرایند خصوصی سازی که خیلی از خانواده ها را در حوزه مسکن و آموزش زیر فشار قرار داد و از پس مخارجشان بر نمی آمدند و کودکانشان مجبور به کار می شدند. مقررات زدایی مثل افزایش مخارج اجاره نشینی، عدم مسئولیت پذیری دولت ها در ارائه خدمات اجتماعی و ممانعت از تشکل یابی جامعه که به معنای ضعیف شدن جامعه است.
*کودکان کار، فقط کودکان در سطح خیابان نیستند
فاطمه قاسم زاده رئیس هیات مدیره شبکه یاری کودکان کار درخصوص نقش دولت و سازمان های دولتی در ارتباط با کار کودکان، گفت: در ارتباط با نقش دولت باید بگوییم که وظیفه دولت ایجاد بستر و امکانات لازم برای برچیده شدن کار کودک است به جهت اینکه همه منابع در اختیار دولت است. البته این کار نیاز به مشارکت مردمی هم دارد.
وی افزود: طبق ماده یک پیمان نامه حقوق کودک، هر فردی که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد کودک محسوب می شود. البته در جامعه ما سن کودکی پراکنده و نامشخص است.
قاسم زاده در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه کارهای نهادهای دولتی در زمینه کودکان کار و کار کودک مقطعی و اغلب بی نتیجه بوده است، گفت: یکی از کارهای دولت جمع آوری کودکان کار و خیابان است که توسط بهزیستی، شهرداری و نیروی انتظامی ۳۲ مرتبه انجام شده اما نتیجه ای در بر نداشته است. این نشان می دهد که باید به فکر راهکارهای دقیق تر و هدفمند تری برویم.
رئیس هیات مدیره شبکه یاری کودکان کار تاکید کرد: تصویب قانون حمایت از کودکان پس از ۱۰ سال به اجرا درنیامده و شاید اجرایی شدن این قانون می توانست قدمی در رفع معضلات کودکان باشد.
وی با اشاره به اینکه ثابت ترین و پایدار ترین کار مراجع دولتی در حوزه کودکان کار جمع آوری آنها بوده است، گفت: متاسفانه این طرح قرار است از اول تابستان اجرا شود با این حال بهزیستی سعی دارد مانع از این کار شود. طرحی که زیر نظر فرمانداری قرار است انجام شود و بدون شک نتیجه ای نخواهد داشت.
قاسم زاده با بیان اینکه کودکان کار فقط کودکان قابل رویت در سطح خیابان و چهارراه ها نیستند، گفت: همه کودکانی که در کارخانه ها، اماکن تولیدی، کودکان کولبر در محل های مختلف و… می بینیم کودکان کار هستند.
این فعال مدنی اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات بزرگ ما در این راستا نبود نیروی متخصص است. ما نیروی متخصص کم داریم که هنگام جمع آوری این بچه ها، به آنها و خانواده هایشان آسیب کمتری برسد.
وی با اشاره به اینکه در مواجهه با کودکان کار سه رویکرد کلی وجود دارد، گفت: رویکرد انکار، مقابله و حمایت. در گذشته پدیده کودکان کار از سوی برخی از مسئولین انکار می شد اما بعد از پذیرفتن آن اقدام به مقابله با این پدیده کردند. در رویکرد مقابله جمع آوری این بچه ها نمی تواند مساله را حل کند اما در ویکرد حمایتی دولت مشکل این کودکان را باید در سطح کلان و برنامه ریزی شده حل کند.