فرد مضطرب، جامعه را مضطرب می‌کند و جامعه مضطرب در همه ابعاد دچار سرخوردگی، ناکامی و فقر می‌شود، اما افراد سالم، جامعه سالم را می‌سازند و افزایش بهره وری نیروی انسانی کشور را به قله موفقیت می‌رساند.
بارها صحنه‌های خشونت آمیز و نزاع را در کوچه و خیابان دیده‌ایم، افرادی که در مواجهه با کوچک‌ترین رفتار ناخوشایند از طرف مقابل یا در اتفاقی بسیار ساده مانند برخورد دو خودرو مانند آتشفشانی فوران می‌کنند و گدازه‌های اضطراب درون آنان خود و دیگران را می‌سوزاند.
شاید بتوان جرم فرد زندانی که اکنون به عنوان قاتل، سارق یا هتاک شناخته می‌شود را فقط ناآگاهی از چگونگی کنترل اضطراب درونش دانست، اختلالی که اگر به موقع شناخته می‌شد یا عوامل اجتماعی آن را تشدید نمی‌کرد آن فرد از حداقل حقوق خود در جامعه یعنی آزادی محروم نمی‌شد.
اضطراب اجتماعی امروز معضل بزرگی است که به اعتقاد جامعه شناسان و روان شناسان اگر پیشگیری و درمان نشود نسل آینده افرادی بیمار، افسرده، نگران و ملتهب خواهند بود که دیگر هیچ راهی برای نجات آنان باقی نخواهد ماند.
* اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
اگر شما دچار اختلال اضطراب اجتماعی بشوید از محیط‌های اجتماعی به دلیل ترس ناشی از قراردادن خود در معرض داوری و توجه مردم اجتناب می‌کنید یا در مواجهه با کوچک‌ترین رفتاری پرخاش کرده و با دیگران درگیر می‌شوید، از چالش‌ها و حل آنها گریزانید و در برابر بروز اندک مشکلی در زندگی خود را می‌بازید.
رئیس مرکز تحقیقات صرع دانشگاه مونستر آلمان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: از ابتدای خلقت انسان تاکنون در زندگی روزمره همه انسان‌ها یک سری اضطراب‌ها و تنش‌هایی بوده که اثرات منفی یا مثبت داشته است.
پروفسور علی گرجی افزود: اضطراب در حدی که به انسان انگیزه دهد و باعث موفقیت وی در زندگی شود خوب است اما گاهی اضطراب و تنش در درون انسان آن قدر زیاد می‌شود که به بیماری تبدیل شده و مانع تمرکز فرد بر موضوع و بروز اختلالاتی مانند کم خوابی یا بی خوابی یا مشکلات گوارشی و حتی روحی در فرد می‌شود.
وی اضافه کرد: در صورتی که اضطراب، بیمارگونه باشد و به صورت مزمن درآید صدمات درونی زیادی به فرد وارد می‌کند و در نتیجه فرد مضطرب، اطرافیان خود را نیز مضطرب کرده و اثرات اضطراب در جامعه نیز پدیدار می‌شود.
او ادامه داد: بازدهی افراد مضطرب در محل کار کاهش می‌یابد و این گونه افراد به جامعه و گروهی که با آنان در ارتباط هستند صدمه می‌زنند و از آنجا که این افراد دچار بیماری جسمی می‌شوند درمان بیماریشان برای کشور هزینه دارد و در کل این افراد از زندگی خود نیز لذت نمی‌برند.
* اضطراب اجتماعی، معضل جهانی
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد مساله اضطراب اجتماعی را یک معضل جهانی دانست و گفت: فقط کشور ایران مبتلا به این نوع اضطراب نیست و حتی سازمان بهداشت جهانی پیش بینی کرده است که طی یکی دو دهه اخیر اضطراب به یکی از معضلات عظیم اجتماعی جهان تبدیل خواهد شد.
گرجی افزود: در همین راستا برنامه‌ای جهانی برای کنترل این اضطراب تدوین شده است هرچند دلایل تنش زا در هر کشوری متفاوت از کشور دیگر است اما آماری که در سطح کل جهان از اضطراب داده می‌شود چندان تفاوتی با آمار ارائه شده از یک کشور ندارد.
وی ادامه داد: در پس بسیاری از اختلالات اجتماعی، اضطراب قرار دارد، نه اینکه اضطراب یا استرس تنها دلیل بروز این اختلالات باشد اما یکی از دلایل اصلی آسیب‌هایی مانند طلاق، اعتیاد، نزاع، خشونت و حتی سوانح جاده‌ای اضطراب است.
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: هر مرحله‌ای که انسان در طول زندگی خود پشت سر می‌گذارد، اضطراب‌های خاصی را تجربه می‌کند اما مهمترین مساله در مواجهه با اضطراب اجتماعی شناخت علائم آن از سوی مردم است.
گرجی افزود: اگر فرد علائم اضطراب را بشناسد و نسبت به راهکارهای مقابله با آن و حفظ آرامش در مواجهه با مشکلات آگاهی داشته باشد می‌تواند خود را از شر تنش‌ها نجات دهد بدون آنکه نیازی به حذف عامل اضطراب مانند ترافیک، سر و صدا، مرگ و میر، بیکاری و یا عواملی از این دست باشد.
وی رونق اقتصاد یک کشور را نیز مبتنی بر کاهش اضطراب در جامعه دانست و اضافه کرد: به طور مثال طرح اضطراب زدایی از کارگران در تعدادی از واحدهای تولیدی شهر لندن اجرا شد و اجرای این طرح به افزایش درآمد آن واحدها انجامید.
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: اگر درصد قابل توجهی از جامعه مضطرب باشند و بازدهی آنان کاهش یابد این امر در کل باعث کاهش درآمد ناخالص داخلی کشور نیز می‌شود لذا ضروری است که اضطراب و شیوه‌هایی که اضطراب زدایی و تنش زدایی می‌کند به جامعه شناسانده شود.
گرجی افزود: فردی که مضطرب نباشد بازدهی کاری بهتری دارد و اگر بخواهیم کشوری موفق در همه امور داشته باشیم بهترین روش اضطراب زدایی از جامعه است.
دوران کودکی، آغاز دوره اضطراب اجتماعی
بنیانگذار مرکز علوم اعصاب شفا در تهران گفت: شناخت نشانه‌های اضطراب در دوران کودکی بسیار مهم است مثلاً برخی از بچه‌ها ناخن می جوند، شب ادراری دارند، منزوی یا پرخاشگر هستند که همه این رفتارها نشان از وجود اضطراب در کودکان است.
گرجی افزود: گاه والدین این گونه کودکان بدون آنکه شناختی نسبت به علائم اضطراب داشته باشند کودک را به سبب بروز این رفتارها تنبیه می‌کنند که کار این دسته از والدین دقیقاً مشابه کتک زدن یک بچه مبتلا به سرطان است زیرا اضطراب مانند سرطان یک بیماری است.
وی اضافه کرد: کودکان تحت تأثیر طلاق، نزاع‌های داخل خانه یا مدرسه، اعتیاد و خشونت دچار اضطراب می‌شوند و چون نمی‌توانند اضطراب خود را بیان کنند با شب ادراری، پرخاشگری، گوشه گیری یا ناخن جویدن آن را نشان می‌دهند.
بنیانگذار مرکز علوم اعصاب شفا در تهران گفت: کودکی که به دلیل نشان دادن علائم اضطراب تنبیه می‌شود اضطراب درونش دو برابر می‌شود و چنین فردی زمانی که در جوانی مرتکب قتل شود می‌گویند چرا قتل انجام داده است.
گرجی افزود: در ایران زمینه‌های علل بروز جرم شناسایی نمی‌شودهر چند که اخیراً قوه قضائیه از دانشگاهیان برای کاهش جرم ارائه طرح درخواست کرده است.
وی ادامه داد: در این راستا مهمترین طرح می‌تواند اتخاذ شیوه‌هایی برای آرام نگه داشتن محیط زندگی در دوران کودکی و نوجوانی فرد باشد که اگر این مهم محقق شود به طور قطع بروز خشونت، نزاع و جرایم خشن در دوره جوانی و میانسالی کاهش می‌یابد.
بنیانگذار مرکز علوم اعصاب شفا در تهران گفت: دلیل بسیاری از رفتارهای تنش زا و همراه با خشونت در محل زندگی، محل کار و در مواجهه با افراد مختلف، اضطراب‌های درونی است و اگر امروز اضطراب را در کودکان، نوجوانان و جوانان با مسائلی مانند مدرسه، کنکور یا ازدواج افزایش دهیم نسلی افسرده، پرخاشگر و عصبی در آینده خواهیم داشت.
گرجی افزود: آموزش علوم پایه صرف در مدارس، کمکی به کاهش اضطراب دانش آموزان و آماده کردن آنان برای ورود به جامعه نمی‌کند زیرا باید آموزش در مدارس به نحوی برنامه ریزی شود که کودک یا نوجوان را برای ورود به جامعه‌ای پرتنش و پراسترس آماده کند.
وی ادامه داد: اضطراب حتی بر روی موفقیت تیم فوتبال یا عدم موفقیت آن نیز اثرگذار است و شاید یکی از دلایل شکست تیم فوتبال ایران در برخی مسابقات عدم کنترل اضطراب بازیکنان است پس در صورتی که از بازیکنان تیم ملی جوانان اضطراب زدایی شود در آینده تیم ملی ایران برنده کاپ طلای جام‌های مختلف خواهد شد.
اضطراب اجتماعی و آگاهی جامعه از آن
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی مشهد مهمترین مؤلفه برای مقابله با اضطراب را آگاهی مردم از علائم آن دانست و گفت: در ابتدا باید مردم و مسئولان اهمیت اضطراب زدایی را بفهمند و مقابله با آن را بخواهند، دلایل اضطراب خود را واکاوی کنند و به دنبال راهکارهایی برای کاهش آن باشند.
گرجی افزود: ۹۰ درصد از کسانی که دچار اضطراب‌های زیاد هستند اگر به مرحله بیماری برسد باید به روان پزشک مراجعه کنند اما اگر اضطراب به مرحله بیماری نرسد، با خواب و تغذیه مناسب، انجام ورزش، قرار گرفتن در معرض مؤلفه‌های شادی آور مانند استشمام عطر، خرید، حضور در جمع افراد، انجام کار هنری و مواردی از این دست می‌توان به کاهش اضطراب آنان کمک کند.
وی ادامه داد: این آگاهی می‌تواند از طریق رسانه‌ها و بر اساس دستاوردهای تحقیقاتی دانشگاهیان به جامعه داده شود و در کنار آن طرح‌هایی مانند آموزش اضطراب زدایی پیش از ورود به مدرسه و هنگام حضور در مدارس، قبل از ازدواج برای زوجین و طرح‌های دیگری برای گروه‌های مختلف اجرا شود.
او اضافه کرد: همه موارد اضطراب در هر گروه سنی و در هر مرحله از زندگی راهکار درمانی دارد و باید برای آن برنامه ریزی کرد اما در وهله نخست رسانه‌ها باید آگاهی جامعه از اضطراب را به صورت مستمر طی چندین سال در دستور کار قرار دهند تا تأثیر آن در جامعه نمایان شود.
اضطراب اجتماعی از دیدگاه روان شناسی
عضو هیأت علمی دانشگاه حکیم سبزواری نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: اضطراب اجتماعی جز شایع‌ترین اختلال‌های روان پزشکی است.
دکتر سیده سلیل ضیایی افزود: شیوع اضطراب اجتماعی در بین جمعیت دانشجویی بیشتر از سایر گروه‌های سنتی است و این مهم باعث ناتوانی عملکرد دانشجویان می‌شود.
وی اضافه کرد: در دوره دانشجویی افراد بعد از دوره آموزش متوسطه وارد محیطی می‌شوند که نیازمند تعاملات گسترده‌تری از نوع تعامل با جنس مخالف یا حضور در مجامع گسترده هستند و ناتوانی عملکردی آنان که تا این سن مخفی بوده به یکباره آشکار می‌شود و فرد را متوجه اختلالات درونی خود می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه حکیم سبزواری گفت: از جمله تأثیراتی که اضطراب اجتماعی می‌تواند بر زندگی فرد دانشجو ایجاد کند انزوا و گوشه گیری است یعنی آن قدر کیفیت زندگی این افراد کاهش می‌یابد که در نوع شدید آن گاهی اوقات هفته‌ها از منزل خارج نمی‌شوند و در ادامه تحصیل دچار مشکل می‌شوند و حتی قادر به پذیرش موقعیت‌های شغلی نیز نیستند.
ضیایی افزود: بازخورد اضطراب اجتماعی در افراد منجر به ناتوانی آنان در امور زندگی می‌شود به عنوان مثال اضطراب اجتماعی در یک زن خانه دار وی را در خرید کردن، آدرس پرسیدن، مهمانی برگزار کردن، مهمانی شرکت کردن و تعامل با فامیل دچار مشکل می‌کند.
وی ادامه داد: در مجموع اضطراب اجتماعی دو نوع اصلی دارد در نوع اول فرد در برخی موقعیت‌های خاص در تعامل با اطرافیان دچار مشکل می‌شود مانند حضور در سخنرانی‌ها یا پرسش و پاسخ‌ها و گفت و گوهایی از این دست اما در نوع دوم اضطراب اجتماعی، فرد نگرانی شدید و پایداری دارد که آن را در موقعیت‌های مختلف تجربه می‌کند یعنی مدام نگران قضاوت دیگران درباره ظاهرش است، دائماً احساس می‌کند که توسط دیگران تحقیر می‌شود و البته چنین فردی آگاه است که ترس و نگرانی وی غیرمنطقی و زیاده از حد است ولی نمی‌داند چه گونه بر آن غلبه کند.
* اضطراب اجتماعی زنان دو برابر مردان است
این روان شناسی بالینی گفت: اضطراب اجتماعی در زنان دو برابر مردان است و بر اساس آخرین آمار، شیوع آن در بین مردم ۱۳.۳ درصد است و علائم جسمانی آن سرخ شدن صورت، تعریق، تپش قلب، احساس دل آشوبه، لکنت زبان و در نوع شدید آن حملات وحشت زدگی است.
دکتر سیده سلیل ضیایی افزود: اضطراب اجتماعی در یک پیوستار قرار می‌گیرد به نحوی که افراد کمرو و خجالتی یا افراد اجتنابی در ابتدای پیوستار هستند که در انتها به افرادی که اضطراب عملکرد، آنان را تحت شعاع قرار داده است و علائم را به صورت ملاک‌های کامل تجربه می‌کنند می‌رسد.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از اضطراب اجتماعی باید نسبت به افرادی که در ابتدای پیوستار قرار می‌گیرند حساس بود و آنان را زودتر شناسایی کرد به ویژه آنکه این اختلال بسیار زود آغاز است و برخی آمارها ۹ سالگی را سن تشخیص این نوع بیماری نشان می‌دهد.
این روان شناس بالینی گفت: اختلال اضطراب اجتماعی مخصوص کودکان زیر ۹ سال است که ترس خود را از موقعیت‌های اجتماعی با چسبیدن به والدین، گریه و شیون کردن، حرف نزدن و اجتناب از مواجهه با دیگران نشان می‌دهند و والدین این رفتارها را در کودک به گوشه گیری تلقی می‌کنند.
ضیایی افزود: نکته مهم در مورد اضطراب اجتماعی این است که این افراد اغلب از کسی کمک نمی‌گیرند یعنی سعی می‌کنند که خود را در موقعیت‌های اجتماعی قرار ندهند تا مجبور به صحبت درباره بیماری شان نشوند.
وی اضافه کرد: ممکن است افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی آن قدر افراد اجتنابی باشند که به سمت مصرف مواد مخدر گرایش پیدا کنند تا بتوانند علائم اضطراب خود را کنترل کنند و به درمانگر و پزشک ارجاع داده نشوند.
او ادامه داد: علائم اضطراب در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی باید توسط اطرافیان آنان مانند معلم، والدین یا دوستان شناسایی شود.
درمان اضطراب اجتماعی
عضو هیأت علمی دانشگاه حکیم سبزواری و روان شناس بالینی گفت: بیشترین درمان‌های اثرگذار در مورد اضطراب اجتماعی، درمان‌های شناختی – رفتاری هستند که به صورت فردی و گروهی اجرا می‌شود و آن قدر در سطح جهان شناخته شده است که حتی بیمه‌ها آنها را تحت پوشش قرار داده‌اند.
ضیایی افزود: شیوه اصلی درمان مزبور، تغییر الگوی فکری و واکنش‌های جسمانی افراد در موقعیت‌هایی است که اضطراب اجتماعی ایجاد می‌کند و این اقدام با تغییر رفتار و شیوه فکر کردن انسان‌ها و با راهبردهای آموزشی انجام می‌شود و در کنار آن بسته به شدت علائم، درمان‌های دارویی بر روی بیمار انجام می‌گیرد.
وی با تاکید بر سنجش مهارت‌های اجتماعی والدین ادامه داد: برای پیشگیری از اضطراب اجتماعی در کودکان لازم است که ابتدا والدین خود را مورد ارزیابی قرار دهند که آیا الگوهای رفتاری مناسبی برای کودکان خود هستند یا خیر چون والدین کمال گرا یا ایرادگیر عامل بروز اضطراب در کودکان هستند.
این روان شناس بالینی گفت: از نظر ویژگی‌های ژنتیکی نیز اختلال‌های اضطرابی از هر نوعی که در خانواده وجود داشته باشد، شانس ابتلاء کودکان به اضطراب اجتماعی را دو یا سه برابر می‌کند.
ضیایی افزود: نیاز است که کودکان از سه سالگی تعامل با بزرگترها یا همسن و سالان خود را بیاموزند اما متأسفانه والدین حمایتگری داریم که سعی می‌کنند کارهای کودکان خود را انجام دهند و مانع از ناراحت شدن آنان شوند و نگران هستند که کودکشان هر گونه ناکامی را تجربه کند.
وی ادامه داد: به کار بردن شیوه مزبور مساعد فرزندپروری نیست و کودک را مستعد اضطراب اجتماعی می‌کند لذا باید به کودکان اجازه داد تجربه‌های جدید از جمله ناکامی داشته باشند و مهارت حل مساله، برقراری ارتباط مؤثر، جرأت ورزی و گوش دادن فعال را بیاموزند.
این روان شناس بالینی گفت: پروتکل‌های آموزشی مهارت‌های زندگی برای پیش دبستانی‌ها طراحی شده که بسیار برای والدین مؤثر است و نباید کودکان از آموزش پیش دبستانی محروم شوند.
ضیایی افزود: لازم است حضور کودکان در موقعیت‌های اجتماعی از سنین پیش دبستانی شروع شود چون در این دوره همه اختلالات و اضطراب‌های کودکان شناسایی می‌شود چرا که مداخله زودآغاز بهترین روش برای مقابله با بروز اضطراب اجتماعی در بزرگسالی است.
* اضطراب اجتماعی از دیدگاه جامعه شناسی
یک جامعه شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: تنش اجتماعی که نتیجه آن اضطراب است می‌تواند فرد را به سمت انزوای اجتماعی بکشاند.
دکتر غلامرضا حسنی در میان افزود: مفهوم اضطراب بیشتر جنبه روان شناختی دارد اما وقتی مقوله اجتماعی به آن اضافه می‌شود، به معنای زمینه‌ها و عواملی بیرونی است که اضطراب را به وجود می‌آورد.
وی اضافه کرد: اختلال در امور مربوط به خدمات و نیازهای روزمره مردم، تورم، گرانی، و معضلاتی که در نتیجه شرایط ویژه اقتصادی به وجود می‌آید، از موارد اضطراب زای اجتماعی است و یا جنگ که اضطراب افراد جامعه را شدت می بخشد.
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ترافیک یا نوع خاصی از زیست شهری، جامعه‌ای که موفقیت‌ها را در قالب پذیرش در کنکور معرفی می‌کند و در مجموع شرایطی که انسان‌ها را از لحاظ رفتاری در یک شرایط تشدید شده قرار می‌دهد به طوری که تصمیم گیری آنها یا امکان رفع نیازهایشان را دچار اختلال و مشکل می‌کند از عوامل اضطراب زاست.
حسنی افزود: اضطراب می‌تواند گاهی تحت تأثیر اخبار رسانه‌ای باشد مثلاً زمانی که اخبار مربوط به آسیب‌های اجتماعی بیش از حد سیاه و بزرگ نمایی می‌شود یا شرایط اقتصادی بحرانی‌تر از وضعیت موجود نشان داده شود یا وقتی که الگوهای جامعه و افراد هدایتگر دچار آسیب شوند و افراد از اینکه آینده آنان تحت تأثیر برنامه ریزی هایی چنین افرادی قرار گیرد نگران شوند اضطراب‌ها جنبه اجتماعی پیدا می‌کند.
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: هر چه دولت بستر آرامش بیشتری را از طریق رفع نیازهای مشروع و اساسی جامعه فراهم کند به همان نسبت عوامل اضطراب زا از دیدگاه جامعه شناختی کاهش می‌یابد.
حسنی افزود: همه کشورها دچار مشکلات اقتصادی و اجتماعی هستند اما اینکه مشکلات، زمینه ساز اضطراب اجتماعی یا افسردگی عمومی نشود نیازمند مشارکت مردم و همدلی آنان است و چگونگی عبور از این مشکلات توجه به وظایف فردی و گروهی را پر اهمیت می‌سازد.
* جامعه‌ای آرام برای کاهش اضطراب اجتماعی
این استاد دانشگاه گفت: مواجه با اضطراب اجتماعی و درمان آن در سه سطح کلان و خرد قابل بحث است در سطح کلان باید سیاست‌هایی توسط دولتمردان وضع شود که اضطراب آور نباشد و جنبه روان شناسی اجتماعی در آن لحاظ گردد.
حسنی افزود: بخشی از مواجهه با اضطراب اجتماعی و درمان آن در سطح خرد به نحوه نشر اخبار باز می‌گردد به نحوی که در انعکاس اخبار باید جنبه روان شناسی اجتماعی آن در نظر گرفته شود.
او ادامه داد: در این سطح از مواجهه با اضطراب این گفته قدیمی باید سرلوحه باشد که "مساله را با کسی مطرح کن که بتواند برائت حل مساله کند" یا "مساله را برای کسی بگو که قدرت پذیرش آن را داشته باشد. "
این جامعه شناس گفت: انتشار اخبار قتل، خودکشی، سوانح جاده‌ای و پررنگ کردن معضلات اجتماعی و دامن زدن مداوم به این اخبار زمینه ساز اضطراب در جامعه است و درج و انتشار این اخبار باید به درستی مدیریت شود و در واقع باید مسائل از سوی رسانه‌ها به گونه‌ای مطرح شود که به یک راهکار یا حل مساله یا جلوگیری از آسیب منجر شود و زمینه اضطراب را به وجود نیاورد.
حسنی افزود: اینکه دائماً در رسانه‌ها گفته شود که جامعه آلوده شده، اخلاقیات از بین رفته و هزاران جرم اتفاق می‌افتد، خانواده‌ها مضطرب می‌شوند و نمی‌توانند برنامه‌های خود را برای گذران زندگی و ساختن آینده به درستی اجرا کنند.
وی اضافه کرد: افزایش نشاط اجتماعی با انتشار اخبار موفقیت‌ها و دستاوردها و لحظات شادی آور در زندگی می‌تواند زمینه‌های بروز اضطراب را کاهش دهد و بازگو کردن شکست‌ها و ناهنجاری‌ها می‌تواند معطوف به گروه هدفی باشد که بتوانند در رفع آنها مؤثر واقع شوند.
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: مسائل ریز ناهنجاری‌ها و غور در اعماق ناکامی‌ها باید به متخصصان در دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی گفته شود و این مسائل در سطح اجتماعی تنها در حد هشدارهای عمومی برای شهروندان مطرح شود.
حسنی افزود: اضطراب، زمینه‌های مختلفی دارد و نمی‌توان برای همه آنها یک نسخه پیچید اما مسلم است که افزایش اعتماد بین مردم و مسئولان، ارتقا سطح آگاهی مردم نسبت به عوامل بروز اضطراب توسط سوی رسانه‌ها، آموزش مهارت‌های زندگی به مردم و پیشگیری، کنترل و نظارت دولتمردان بر کاهش اضطراب اجتماعی کمک می‌کند.
۷۴۸۹/۱۹۲۲