حمله به دو نفتکش در دریای عمان متعلق به ژاپن آن هم در حالی که نخست وزیر این کشور بعد از ۴۱ سال بعنوان بالاترین مقام ژاپنی در سفر تهران به سر می‌برد از یک سو و تلاش کاخ سفید برای پیشبرد سناریوهای مختلف از این حملات مشکوک، ادامه برنامه‌های تنش‌زا در منطقه‌ای است که این روزها دامنه آن شدت یافته است.
جزئیات ماجرا
ساعت هشت و پنج دقیقه صبح پنجشنبه یک نفتکش ۲۵۱ متری به نام «فرانت آلتایر» (FRONT ALTAIR) دارای محموله اتانول با پرچم جزایر مارشال از مبدا الرویس قطر به سمت تایوان در مسیر بین‌المللی تردد کشتی‌ها و در فاصله ۲۵ مایلی بندر جاسک، از بخش میانی بدنه دچار انفجار و سپس آتش‌سوزی شد.
۲۳ نفر از خدمه نفتکش به سرعت از کشتی خارج شدند و با اقدام سریع مرکز هماهنگی جستجو و نجات دریایی( Mrcc) هرمزگان مستقر در بندر شهید رجایی توسط شناور عبوری نجات یافته و با تحویل به شناور ناجی اعزامی از بندر جاسک، به این بندر منتقل شدند.
هنوز ۲ ساعت از ماجرا نگذشته بود که نفتکش دیگری به نام «کوکوکا کوریجس» (KOKUKA COURAGEOS) با پرچم پاناما که از بندر الجبیل عربستان با محموله متانول در حال حرکت به سمت سنگاپور بود، در فاصله ۳۰ مایلی بندر جاسک در مسیر بین‌المللی تردد کشتی‌ها دچار انفجار و سپس حریق شد.
۲۱ تن از خدمه این کشتی نیز توسط یدک کش عبوری خارجی نجات یافته و با انتقال به شناور نجات دهنده ایرانی، آنها نیز به بندر جاسک انتقال یافتند.
براساس اعلام «الله‌مراد عفیفی‌پور» مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان، با حضور شناورهای آتش‌خوار، شامگاه پنجشنبه آتش در این نفتکش‌ها به طور کامل خاموش شد و شرایط تحت کنترل برای ایمن سازی قرار گرفت.
واکنش‌های جهانی
حمله به دو نفتکش‌ها، واکنش‌های مختلف کشورها و سازمان ملل را نسبت به این رخداد مشکوک به دنبال داشته است.
سازمان ملل
دبیرکل سازمان ملل متحد ضمن محکوم کردن حمله به این نفتکش‌ها در دریای عمان، روشن شدن عوامل و مسئولان این حادثه را خواستار شد.
«آنتونیو گوترش» در نشست شورای امنیت با موضوع همکاری‌های سازمان ملل و اتحادیه عرب افزود: هرگونه حمله علیه کشتی‌های غیرنظامی را محکوم می‌کنم؛ واقعیت‌ها باید مستقر و مسئولیت‌ها مشخص شود. اگر چیزی وجود داشته باشد که جهان نتواند از عهده آن برآید، یک درگیری عمده در منطقه خلیج (فارس) خواهد بود.
وی تصریح کرد: می‌دانیم که هیچ سازمان یا کشوری نمی‌تواند چالش‌های پیچیده دنیای امروز را حل کند؛ مشکلات جهانی به راه‌حل‌های جهانی نیاز دارد و به همین دلیل است که مشارکت‌ها برای به حداکثر رساندن تأثیر بر زندگی مردم و پیشبرد نظم جهانی براساس قوانین بین‌المللی ضروری است.
روسیه
معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز با توجه به اظهارات عجولانه مقام‌های برخی کشورها درباره عاملان این حملات، خودداری از نتیجه‌گیری‌های شتاب‌زده در حادثه دو تانکر نفتکش در دریای عمان را خواستار شد و گفت: اوضاع بقدری خطرناک شده که هر لحظه احتمال یک اقدام اشتباه یا سوء‌تفاهم درباره پیامدهای احتمالی وجود دارد.
«سرگئی ریابکوف» در پایان نشست کمیسیون امور بین‌المللی دومای روسیه در جمع خبرنگاران افزود: ما بر ضرورت اتخاذ تدابیری برای عادی‌سازی اوضاع پیرامون ایران تاکید داریم.
«باید با آرامش و بی‌طرفانه به وضعیت موجود رسیدگی کرد و از نتیجه‌گیری‌های سریع که فقط نفت بر آتش ماجرا می‌ریزد به شدت پرهیز کنیم.»
چین
«گنگ شوانگ» سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز امروز در نشست خبری درباره حمله به دو نفتکش در دریای عمان و واکنش‌های آمریکا و ایران در این زمینه گفت: پکن نگران افزایش تنش‌ها در خلیح فارس است اما امیدواریم همه طرف‌های مربوطه، خویشتنداری و آرامش خود را حفظ کنند و بتوانند اختلافات خود را از طریق گفت‌وگو حل‌وفصل کنند.
وی افزود: نفع مشترک جامعه بین‌المللی در این است که امنیت و ایمنی ناوبری دریایی و صلح و ثبات منطقه حفظ شود.
ترکیه
وزارت خارجه ترکیه نیز با صدور بیانیه‌ای ضمن محکومیت حمله به دو نفتکش در دریای عمان، نسبت به هدف قرار گرفتن دوباره کشتی‌های تجاری در آب‌های منطقه در یک ماه اخیر ابراز نگرانی کرد.
براساس این بیانیه، حفظ امنیت کشتیرانی در منطقه خلیج‌فارس به دلیل موقعیت استراژیک حمل‌ونقل بین‌المللی دریایی، برای آنکارا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
عراق
وزارت خارجه عراق درواکنش به این حملات، در بیانیه‌ای ضمن محکومیت این اقدامات و مخالفت با انجام هرگونه حمله یا افزایش تنش در منطقه، حل بحران‌ها از طریق گفت‌وگو را خواستار شده است.
قطر
وزارت خارجه قطر نیز با صدور بیانیه‌ای این حملات را محکوم کرد و انجام تحقیقات بی‌المللی در این زمینه را خواستار شد.
دوحه همچنین این اتفاقات در دریای عمان را خرابکارانه توصیف کرد و یادآور شد: قطر فارغ از آنکه چه کسی مسئول حمله به نفتکش‌ها بوده است، نسبت به تهدید امنیت در منطقه هشدار می‌دهد.
وزارت خارجه قطر همچنین این حملات را دارای پیامدهای خطرناک بر امنیت مسیرهای تجارت بین‌المللی دانست و از همه طرف‌ها خواست با خویشتنداری مانع از تشدید تنش‌ها شوند.
اتحادیه اروپا
مقام‌های سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه نیز در واکنش به این حملات، بر ضرورت انجام تحقیقات، آمادگی کمک در این زمینه و پافشاری بر خویشتنداری طرفین تاکید کردند.
«اگنس وون در مال» سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه در جریان نشست خبری روزانه به خبرنگاران گفت: ما از همه طرف‌ها که به طور دائم با آنها در تماسیم می‌خواهیم خویشتنداری به خرج داده و تنش‌ها را کاهش دهند.
وی همچنین خواهان حفظ آزادی تردد کشتی‌ها شد.
«هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان نیز در جریان نشست خبری با همتای آلبانیایی خود، با نگرانی از این حوادث در دریای عمان، هشدار داد که حمله به نفتکش‌ها ممکن است منجر به بالاگرفتن تنش‌ها در منطقه شود.
وی افزود: … ما به کاهش تنش‌ها نیاز داریم و همه طرف‌ها باید در آن مشارکت کنند.
آمریکا و تکرار سناریوسازی
دولت آمریکا که سابقه دیرینه در سناریوسازی از حملات هماهنگ شده در مناطق مختلف جهان دارد، همانطور که انتظار می‌رفت، واکنش متفاوتی نسبت به این دو حمله نشان داد.
ابتدا «مایک پمپئو» وزیر خارجه این کشور بلافاصله با اتهام‌زنی عاملان این حملات به ایران، تلاش کرد راهبرد تکراری کاخ سفید علیه تهران را از این طریق به پیش ببرد.
با توجه به اینکه پیش از این حملات، چهار نفتکش در بندر الفجیره امارات متحده عربی نیز دچار آسیب شده بودند و تحقیقات درباره آنها هنوز ادامه دارد، وی به همراه ابوظبی و ریاض تلاش دارند، ایران را به دخالت در این حادثه‌ها متهم کنند که ره به جایی نبرده‌اند.
اقدام دیگر واشنگتن، درخواست نمایندگی آمریکا در سازمان ملل متحد برای برگزاری نشست اضطراری و غیرعلنی شورای امنیت درباره حادثه دو نفتکش در دریای عمان بود.
با وجود برگزاری نشست غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل درباره این حوادث و حملات اما نتیجه مورد نظر کاخ سفید را به همراه نداشت.
به گفته «منصور العتیبی» نماینده کویت در سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت، در پایان نشست عصر پنجشنبه به وقت آمریکا، بدون اشاره به نام کشوری، فقط اطلاعات اولیه این حادثه بیان شد و هیچ سند و شواهدی درباره آنها ارائه نشده و بر ضرورت ادامه تحقیقات تاکید شد.
ناراحتی کاخ سفید از بی سرانجامی این نمایش در شورای امنیت سبب شد تا «جاناتان کوهن» سفیر آمریکا در سازمان ملل با تکرار ادعای مایک پمپئو وزیر امورخارجه این کشور، بدون ارائه هرگونه شواهدی ایران را در این ماجرا متهم کند.
در ادامه تلاش‌های کاخ سفید با هدف تحقق سناریوهای خود از این حملات، دو مقام ارشد دولت آمریکا نیز پنجشنبه‌شب گفتند، واشنگتن به همراه متحدانش به دنبال بررسی گزینه‌هایی برای حمایت از کشتیرانی بین‌المللی در دریای عمان است.
رویترز به نقل از این دو مقام آمریکایی که نامشان ذکر نشده، نوشت: واشنگتن می‌خواهد آزادی کشتیرانی در تنگه هرمز را تأمین کند.
همچنین ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا امروز (جمعه) با انتشار بیانیه‌ای از اعزام ناوشکن ماسون (USS Mason) به دریای عمان برای حفاظت از منافع آمریکا در منطقه خبر داد.
براساس اعلام فرماندهی مرکزی ارتش این کشور، … واشنگتن هیچ علاقه‌ای به دخالت در جنگ جدید در خاورمیانه ندارد و برای حفاظت از منافعش در خلیج فارس، ناوشکن ماسون را برای کمک به تانکرهای آسیب دیده عازم دریای عمان کرده است.
واکنش مالک ژاپنی کشتی به صحنه‌پردازی ارتش آمریکا
ارتش آمریکا بعد از حمله به دو نفتکش در دریای عمان، صحنه‌پردازی از عاملان حملات را با انتشار یک فیلم ادعایی به پیش برد و نیروهای ایرانی را متهم به جداسازی مینی منفجر نشده از یکی از دو کشتی کرد.
اما خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از شرکت ژاپنی مالک نفتکش آسیب دیده ضمن رد دخالت مین و اژدر، احتمال پرتاب گلوله به سوی این شناور را مطرح کرد.
شرکت کشتیرانی ژاپنی مالک کشتی کوکوکا کارجس (Kokuka Courageous) اعلام کرده که ملوانان این نفتکش لحظاتی پیش از حمله، اجسامی را در هوا مشاهده کردند که این امر نشان می‌دهد این نفتکش براثر برخورد به مین آسیب ندیده است.
آسوشیتدپرس نوشت، این اظهارات با فیلم ارتش آمریکا در تناقض است.
به اعتقاد «یوتاکا کاتادا» (Yutaka Katada) رئیس شرکت کشتیرانی ژاپنی، اجسام مشاهده شده از سوی ملوانان در هوا، به احتمال زیاد گلوله است؛ ضمن آنکه با توجه به خسارات وارد شده فراتر از خط تراز کشتی با سطح آب (واترلاین) است، امکان دخالت اژدر و مین در این حملات وجود ندارد.
نمایندگی ایران در سازمان ملل
در واکنش به اتهام‌زنی‌های تکراری و بی‌اساس آمریکا به ایران درباره حملات به نفتکش‌ها، نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل ضمن رد این ادعاهای تکراری، آن را به شدت محکوم کرد.
براساس بیانیه منتشر شده نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، «اظهارات فتنه‌جویانه نماینده آمریکا علیه ایران در جلسه ۲۳ خرداد شورای امنیت سازمان ملل، نماد دیگری از عملیات روانی ایران هراسانه این کشور بود.»
«نه ارائه اخبار ساختگی و انتشار اطلاعات نادرست می‌تواند واقعیت را تغییر دهد و نه متهم کردن بی‌شرمانه دیگران. آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن باید از جنگ‌طلبی دست برداشته و به توطئه‌های فتنه‌انگیزانه و عملیات‌های مخفیانه خود با هدف متهم ساختن دیگران در منطقه پایان دهند.»
«ایران ضمن هشدار مجدد نسبت به زورگویی، ارعاب و تهدید و رفتارهای شریرانه آمریکا… از جامعه بین‌المللی می‌خواهد به مسئولیت‌هایش در پیشگیری از اینگونه سیاست‌ها و اقدامات غیرمسئولانه و خطرناک آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن در افزایش تنش در منطقه، عمل کند.»
«جمهوری اسلامی ایران مجدداً تأکید می‌کند که تنها راه کاهش تنش در این منطقه، تعامل فعال و سازنده تمام کشورهای منطقه در چارچوب یک گفت‌وگوی واقعی، فراگیر و مبتنی بر احترام متقابل و اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است.»
«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران نیز بامداد امروز در واکنش به ادعاهای مقام‌های آمریکایی مبنی بر دخالت داشتن تهران در انفجار دو نفتکش در دریای عمان در صفحه توئیترش نوشت: ادعاهای بی‌اساس واشنگتن علیه تهران، نشان می‌دهد گروه ب، «نقشه ب» را که همان دیپلماسی تخریب است، دنبال می‌کند.
وی افزود: اینکه آمریکا بلافاصله بدون ارائه مدرک و شواهد حقیقی یا واقعی اتهاماتی را علیه ایران مطرح کرد، فقط این موضوع را کاملاً روشن می‌کند که تیم ب (بولتون، بن زائد، بن سلمان و بنیامین نتانیاهو) طرح ب را در پیش گرفته است: دیپلماسی تخریب– شامل (اقدامات) آبه شینزو– و اینکه تروریسم اقتصادی علیه ایران را پنهان کند.
وی تصریح کرد: حملات گزارش شده به تانکرهای مرتبط با ژاپن، زمانی اتفاق افتاد که نخست وزیر «آبه شینزو» برای گفت‌وگوهای گسترده و دوستانه در حال دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای بود.
بررسی حمله به نفتکش‌ها در نشست وزیران انرژی گروه ۲۰
خبرگزاری رویترز نیز امروز به نقل از هیروشیگه سکو (Hiroshige Seko) وزیر صنعت ژاپن اعلام کرد که حمله اخیر به نفتکش‌ها در دریای عمان، محور بحث وزیران انرژی و محیط زیست گروه ۲۰ در اجلاس روزهای آتی خواهد بود.
این اجلاس در ۲ روز آینده (شنبه و یکشنبه) در شهر کاروایزاوای (Karuizawa) ژاپن برگزار می‌شود.
اجلاس سران ۲۰ قدرت اقتصادی جهان نیز هفتم و هشتم تیرماه در شهر اوازکا برگزار خواهد شد.
سکو افزود: با دیگر وزیران در مورد حفظ امنیت انرژی اشتراک نظر داریم و این موضوع مهمی در اجلاس وزیران انرژی گروه ۲۰ است.
«خاورمیانه منطقه‌ای کلیدی برای امنیت جهانی انرژی است و قصد داریم با دیگر وزیران پیرامون نگرانی‌هایمان در مورد امنیت و تهدیدهای جهانی گفت‌وگو کنیم.»
وی همچنین با خودداری از پاسخ به اتهام‌های آمریکا در مورد دست داشتن ایران در حوادث دیروز گفت که ژاپن هنوز مشغول تحقیق در مورد جزئیات این حادثه است.
گزارش: لطیف نکوئی