انفجار دو نفتکش در دریای عمان و در نزدیکی تنگه هرمز نگرانی‌ها از امنیت عرضه را افزایش داده است. با این حال این خبر تنها اثری مقطعی بر قیمت‌ها داشت؛ در واقع در ساعات اولیه انتشار این خبر بازار با شوک مواجه شد و قیمت‌ها به سرعت رو به افزایش گذاشت. اما اوج رشد قیمت نفت تنها ۵/ ۴ درصد برای نفت برنت (نفت شاخصی که بیشتر از نفت‌خام آمریکا تحت تأثیر وقایع خاورمیانه قرار می‌گیرد) شد. تا پایان این روز اثر تنش‌ها در خاورمیانه محدودتر شد و در نهایت تا پایان روز پنج‌شنبه برنت رشد حدود ۲ درصدی را به ثبت رساند.
به گزارش دنیای اقتصاد، اما علاوه بر اینکه اندازه اثر این اتفاق بر قیمت‌ها محدود بود، از بعد زمانی نیز تأثیر محدودی از خود به جا گذاشت. چراکه روز گذشته با وجود اینکه تحلیل‌ها در این مورد ادامه داشت، اما بازار نفت در مسیر کاهشی قرار گرفت. نفت خام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) با ۲۰ سنت کاهش حدود ۵۲ دلار معامله شد.
نفت برنت نیز با تغییرات بسیار محدود و نزدیک به قیمت‌های روز پنج‌شنبه یعنی ۴/ ۶۱ دلار بر بشکه به فروش رسید. افت قیمت‌ها در روز گذشته به دنبال انتشار گزارش‌هایی از کاهش پیش‌بینی رشد تقاضا از سوی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی رخ داد. با این حال واکنش محدود بازار به حمله نفتکش‌ها برداشت‌های متفاوتی را به همراه داشته است. برخی کارشناسان بر این باورند که جهش تولیدات آمریکا بعد از انقلاب شیل به کاهش اهمیت خاورمیانه برای بازار نفت منجر شده است، برخی دیگر نیز نوع محموله این دو تانکر را در واکنش محدود بازار نفت بی تأثیر نمی‌دانند و دسته دیگر از کارشناسان بر این باورند که با وجود همه تنش‌های منطقه، معامله‌گران به این باور رسیده‌اند که عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز هیچ‌گاه متوقف نخواهد شد. با این حال کارشناسان به معامله‌گران هشدار داده‌اند که ریسک‌های سمت عرضه را جدی بگیرند چراکه ممکن است با تشدید تنش‌ها شاهد جهش قیمت نفت باشیم.
امنیت ملوانان در خطر است
آن‌طور که فایننشال تایمز می‌نویسد، افراد کمی وجود دارند که احتمال بسته شدن تنگه هرمز و توقف عبور و مرور نفتکش‌ها از این شاهراه را باور دارند. این موضوع خود می‌تواند یکی از دلایل واکنش محدود بازار نفت به اتفاقات اخیر باشد. با این حال به باور این کارشناسان کاهش احتمال بسته شدن تنگه هرمز به این معنا نیست که خطری از سمت تنش‌های خاورمیانه بازار نفت را تهدید نمی‌کند.
به گزارش فایننشال تایمز، در اولین واکنش به افزایش ریسک در منطقه هزینه حمل و نقل دریایی نفت افزایش خواهد یافت.
همچنین این موضوع به افزایش هزینه بیمه نفتکش‌ها منجر خواهد شد، در حال حاضر برخی شرکت‌های بیمه‌ای در حال بررسی ابعاد حقوقی و اقتصادی این واقعه هستند. اما اثر دیگر این اتفاقات می‌تواند تقاضای بیشتر برای نفت با هدف ذخیره‌سازی توسط پالایشگران باشد. از این رو پلاتس این احتمال را مطرح می‌کند که تقاضا برای ذخیره‌سازی در نیمه دوم سال افزایش یابد و این به کمبود نفت در بازار منجر شود. در گام بعدی چنین اتفاقاتی به معنای افزایش تنش در خاورمیانه به‌عنوان قلب تولید و عرضه نفت جهان و کاهش امنیت عرضه نفت است. از این رو است که فایننشال تایمز می‌نویسد، اختلالات بزرگ‌تر در سمت عرضه نفت به معنای افزایش بسیار شدید قیمت‌ها خواهد بود، موضوعی که هیچ کمکی به رشد متزلزل اقتصاد جهانی نخواهد کرد. این موضوع زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که به اتفاق مشابهی که حدود یک ماه پیش در منطقه رخ داد توجه کنیم.
چند هفته پیش نیز چهار تانکر نفتی در بندر فجیره امارات مورد حمله قرار گرفت که آسیب‌های جزئی دیدند. هرچند در ابتدا گفته شد که عامل این اتفاق یک شیء ناشناخته بوده، اما بعد از بررسی‌های بیشتر اعلام شد آسیب از طریق انفجار مین‌های دریایی وارد شده است. حال بعد از حدود یک ماه صبح پنج‌شنبه دو نفتکش دیگر در دریای عمان و نزدیک به تنگه هرمز مورد حمله قرار گرفته‌اند.
این نفتکش‌ها که متعلق به یک شرکت نروژی و یک شرکت سنگاپوری بوده، محصولات نفتی را از امارات و عربستان به مقصد ژاپن بارگیری کرده بودند. این حملات به انفجار و آتش‌سوزی منجر شد و با وجود عدم آسیب جانی و آسیب به محموله، تخریب نسبتاً شدیدی در بدنه این نفتکش‌ها از خود به جا گذاشت. از این رو است که شرکت‌های کشتیرانی اعلام کرده‌اند ریسک‌هایی که تانکرهای دریایی و خدمه آن‌ها را تهدید می‌کند به بیشترین سطح در بیش از یک دهه گذشته رسیده است.
پائولو دامیکو، رئیس یک انجمن تجاری تانکرها در این خصوص می‌گوید، «من بسیار نگران امنیت خدمه نفتکش‌ها هستم، اگر آب‌ها برای عبور و مرور نفتکش‌ها ناامن شوند، عرضه نفت به کل جهان می‌تواند در معرض خطر قرار گیرد.» حدود یک سوم از کل حمل و نقل دریایی نفت از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود. به‌طور متوسط در سال ۲۰۱۸ روزانه حدود ۸/ ۱۶ میلیون بشکه نفت از این شاهراه آبی عبور کرده است. از این رو تنگه هرمز که خلیج فارس را به دریای عمان و دریای عرب متصل می‌کند، مهم‌ترین شاهراه آبی نفت جهان محسوب می‌شود.
شعاع محدود انفجار در تنگه هرمز
با وجود اهمیت تنگه هرمز برای عرضه نفت، اما شعاع اثرگذاری اتفاقات روز پنج‌شنبه محدود بود و قیمت‌ها روز گذشته با افت اندکی مواجه شدند؛ چراکه مجدداً توجه معامله‌گران به موضوع ضعف سمت تقاضا جلب شد. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی که روز گذشته منتشر کرد، برآورد خود از رشد تقاضا برای نفت در سال جاری میلادی را ۱۰۰ هزار بشکه کاهش داد و به ۲ / ۱ میلیون بشکه در روز رساند. اوپک نیز در گزارش ماهانه خود از بازار نفت میزان تقاضا را کاهش داده و به ۱۴ / ۱ میلیون بشکه در روز رسانده است.
آن‌طور که آژانس هشدار داده جنگ تجاری به تضعیف اقتصاد جهانی منجر شده و کاهش رشد تقاضا برای نفت را به دنبال دارد. اما در کنار رشد تقاضا برآوردهایی افزایشی از سمت عرضه ارائه می‌شود که به معنای بازگشت مازاد عرضه به بازار نفت است. آژانس بین‌المللی از منابع جدید رشد عرضه کشورهای غیراوپکی به خصوص در آمریکا در نیمه دوم سال جاری میلادی خبر داده است.
از این رو بلومبرگ می‌نویسد، با وجود اینکه تنش‌ها در خاورمیانه برای بازار نفت و انرژی می‌تواند بسیار مخرب باشد؛ اما اهمیت این منطقه به دنبال انقلاب شیل بسیار کمتر از چند دهه گذشته شده است. از این رو تنش‌ها در این منطقه آثاری به گستردگی آن سال‌ها بر بازار نفت ندارد. تولید نفت آمریکا در حال حاضر حدود ۳/ ۱۲ میلیون بشکه در روز است؛ در حالی که در سال ۲۰۰۶ -۲۰۰۵ این کشور روزانه حدود ۵/ ۵ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد.
علاوه بر این اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارشی که هفته گذشته منتشر کرد از رشد شگفت‌انگیز تولید نفت در این کشور در سال جاری و گذشته میلادی خبر داد. بر اساس این گزارش متوسط سالانه تولید نفت در آمریکا امسال ۴/ ۱ میلیون بشکه رشد خواهد کرد که دومین رکورد رشد تولید شدید در تاریخ نفتی این کشور است. بر اساس این برآورد تا پایان سال جاری تولید نفت این کشور به مرز ۱۳ میلیون بشکه در روز نزدیک خواهد شد.
علاوه بر این تحلیل برخی کارشناسان بر این باورند که یکی از دلایل واکنش محدود بازار نفت به این واقعه ممکن است نوع محموله تانکرهای آسیب دیده باشد. هر دو نفتکش محموله‌ای غیر از نفت‌خام، چون نفتا، متانول و… داشته‌اند. اولیور جاکوب، یکی از کارشناسان بازار نفت با اشاره به اینکه آلودگی نشتی ناشی از نفت‌خام بسیار شدیدتر از فرآورده‌ها است، احتمال اینکه نفتکش‌های حامل فرآورده‌های نفتی سبک مجدداً مورد حمله قرار بگیرند را بیشتر از تانکرهای حامل نفت‌خام می‌داند.
با این حال پلاتس هشدار می‌دهد مادامی که تنش‌ها بین ایران و آمریکا در سطح بالایی قرار دارد و اختلافات حل نشده است، ریسک بزرگی است که در بازار آتی، معامله‌گران موقعیت‌های فروش یا همان انتظار برای افت قیمت (SHORT POSITION) را حفظ کنند. در واقع با وجود واکنش محدود بازار ریسک‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه همچنان بازار نفت را تهدید می‌کند.
منبع: تارنمای فرارو، ۲۵ خرداد ۱۳۹۸
*ایرنامقاله **۱۱۹۷**