نرخ دلار و سایر انواع ارز در هفته‌های اخیر روندی نزولی به خود گرفته و از محدوده ۱۵ هزار تومان وارد کانال ۱۲ هزار تومانی شده است.
البته از روز پنجشنبه پس از وقوع بی ثباتی در منطقه و برخی اخبار مربوط به سیاست خارجی قیمت ارز اندکی بالا رفت که به گفته رئیس کل بانک مرکزی موقتی است.
درباره چرایی افت بهای دلار و سایر ارزها، به عوامل مختلفی اشاره می‌شود که از جمله آنها می‌توان به تحولات مثبت سیاست خارجی، انتشار اخبار امیدبخش سیاسی و سیاست‌های بانکی دولت و افزایش بازگشت ارز صادراتی اشاره کرد.
در این میان آنچه که کمتر بدان پرداخته شده نزدیک شدن به زمان آغاز مهم‌ترین طرح بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز یعنی «بازار متشکل ارز» در روزهای آتی است.
قرار بود این طرح تا پایان اردیبهشت امسال راه اندازی شود، اما به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌های فنی و طولانی شدن فرایند ثبت شرکت‌ها و واریز سهم شریکان و از همه مهم‌تر توجیه کردن بازیگران این بازار (صرافان و بانک‌ها) راه اندازی این بازار به اواخر خردادماه موکول شد.
پیگیری‌های ایرنا نشان می‌دهد که در روزهای اخیر فرایند آماده سازی بخش‌های مختلف برای راه اندازی این بازار شتاب گرفته و جلساتی نیز با بانک‌ها و صرافی‌ها در این باره برگزار شده و بر این اساس در صورت عدم بروز مشکل، این بازار باید تا اوایل تیرماه راه اندازی شود.
با توجه به نزدیک شدن زمان راه اندازی این بازار که به نظر کارشناسان می‌تواند ساماندهی و مدیریت بازار ارز را تسهیل و نرخ ارز را کاهش دهد، بازیگران رسمی و غیر رسمی بازار ارز، جانب احتیاط را در پیش گرفته‌اند و قیمت‌ها نیز روند نزولی یافته‌اند.
پایان جولان دلالان و سوداگران در بازار ارز
از مهم‌ترین مزایای راه اندازی بازار متشکل ارز، پایان دادن به جولان دلالان و سوداگران بزرگ اقتصادی در بازار به شمار می‌رود، این گروه که از طریق همراهی بازار غیررسمی تهران با بازارهای فرامرزی دبی امارات، سلیمانیه عراق و افغانستان مشغول تعیین قیمت در بازار ارز هستند در صورت کارامدی بازار متشکل، قدرت خود را از دست خواهند داد.
«وحید شقاقی» کارشناس اقتصادی در این باره به خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: راه اندازی «بازار متشکل ارزی» مدیریت بازارساز را بر بازار ارز تسهیل و عملاً دست سوداگران را برای تعیین قیمت ارز در بازار کوتاه خواهد کرد.
وی با بیان اینکه با ایجاد بازار متشکل ارزی قیمت ارز بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود، افزود: ایده تشکیل بازار متشکل ارزی و وصل شدن همه صرافی‌های مجاز به این مجموعه با نظارت بانک مرکزی اقدامی مفید و مثبت در شرایط اقتصادی است و موجب افزایش شفافیت در این بازار می‌شود.
این کارشناس اقتصادی افزود: با ایجاد این بازار، دیگر قیمت ارز از بازارهای کشورهای همجوار مانند سلیمانیه و دبی تأثیر نخواهد گرفت و مزیت اصلی این بازار تعیین قیمت در داخل کشور خواهد بود.
شقاقی مزیت دیگر بازار متشکل ارزی را ایجاد بازار بین صرافی‌ها خواند و گفت: همه صرافی‌ها به این بازار وصل خواهند شد و به صورت شفاف به خرید و فروش اقدام می‌کنند و بازار پشت پرده تا حدودی ساماندهی می‌شود.
«آلبرت بغزیان» کارشناس بازار ارز نیز به خبرنگار ایرنا گفت: سوداگران بزرگ اقتصادی اکنون در بخش‌های مختلف از جمله بازار ارز مشغول قیمت سازی هستند؛ آنها با معاملات صوری و یا سایر روش‌ها اقدام به تعیین قیمت کرده و دلالان خرد نیز خواسته یا ناخواسته در زمین آنها بازی می‌کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: سوداگران بزرگ ارزی که در بازار ارز فعالیت می‌کنند، نقش اصلی و مهم را در بازار ارز و رشد قیمت‌ها بازی می‌کنند.
کاهش نرخ ارز با راه اندازی بازار متشکل
دستاورد دیگری که کارشناسان برای بازار متشکل ارز متصور شده‌اند، کمک این بازار به کاهش نرخ ارز است بطوری که با افزایش جذابیت این بازار، موج جدیدی از ارز روانه این بازار شده و به تقاضای واقعی ارز بخش‌های مختلف اقتصادی پاسخ داده خواهد شد.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره به خبرنگار اقتصادی ایرنا گفته است: جذابیت قیمتی در بازار متشکل ارز باعث افزایش حجم ورود ارز توسط صادرکنندگان به کشور می‌شود و این بازار می‌تواند جلوی رانت و فساد را گرفته، قیمت ارز را کاهش دهد و تعادل منطقی در بازار ایجاد کند.
«محمدرضا پور ابراهیمی» اظهار داشت: اگر برنامه جامعی که برای این بازار در نظر گرفته شده است اجرا شود حتماً این بازار می‌تواند به ساماندهی بازار ارز کمک کرده و از رانتی که در اقتصاد وجود دارد جلوگیری کند.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: پس از راه اندازی بازار متشکل، نرخ ارز خودش به صادرکنندگان این علامت را می‌دهد که ارز را به کشور وارد کنند زیرا برای آنها جذابیت قیمتی خواهد داشت.
وی یادآور شد: تاکنون صادرکنندگان به دلیل جذابیت پایین، تمایل نداشتند که ارز خود را در بازار نیما عرضه کنند، اما با راه اندازی بازار متشکل ارز و افزایش جذابیت قیمتی، بخش عمده‌ای از ارزی که تاکنون به کشور باز نمی‌گشت در آینده وارد بازار کشور خواهد شد.
پور ابراهیمی اضافه کرد: با کاهش تقاضا برای ارز و عرضه بیشتر از طریق بازار متشکل، قیمت ارز نیز به تعادل خواهد رسید.
ثبات قیمت‌ها در انتظار بازار ارز
از چالش‌های اقتصادی کشور در سال‌های اخیر، نوسان شدید و بی ثباتی نرخ ارز بوده است که قدرت تصمیم گیری برای مدیران و فعالان اقتصادی را کاهش داده است، بطوری که فعالان اقتصادی نمی‌توانند نرخ ارز در ماه‌های آتی را بطور دقیق پیش بینی کرده و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند.
اما به گفته مدیرعامل بازار متشکل ارزی، با راه اندازی بازار متشکل ارز، ثبات به این بازار باز خواهد گشت.
مدیرعامل بازار متشکل ارزی با بیان اینکه این بازار بین صرافان و خریداران قرار می‌گیرد، گفت: معاملات واقعی هستند و هیجانات کاذب نمی‌تواند در نرخ‌ها تأثیرگذار شود و در نتیجه قیمت‌ها به ثبات می‌رسد.
«محمود شکسته بند» افزود: هیجانات و نابسامانی‌هایی که در بازار ارز به وجود آمد باعث شد بانک مرکزی به فکر ساماندهی و تشکیل بازاری بیفتد که در آن نرخ واقعی خرید و فروش ارز تعیین شود.
افزایش شفافیت معاملات ارزی با راه اندازی بازار متشکل
شقاقی کارشناس اقتصادی، نقش این بازار در شفاف کردن معاملات ارز را یادآور شده و می‌گوید: معاملات این بازار متشکل ارزی قابل‌ردیابی و شفافیت آن بسیار بالاست. از سوی دیگر می‌توان توسط این بازار همه خرید و فروش‌ها در کوچه و پس‌کوچه‌ها را ساماندهی کرد.
وی درباره تأثیر این بازار بر نرخ ارز گفت: به طور طبیعی وقتی شفافیت، بیشتر شود هیجانات و التهابات تا حد بسیار زیادی کنترل می‌شود و از این طریق، قیمت ارز دچار التهاب و نوسانات هیجانی نخواهد شد.
بازیگران و کارکرد بازار متشکل ارز
قرار است در بازار متشکل ارزی، معاملات اسکناس و نقد انجام شود؛ بر این اساس صادرکنندگان و دارندگان ارز می‌توانند از طریق صرافی‌ها برای فروش، نرخ مورد نظر خود را در سامانه بازار متشکل به ثبت برسانند.
در بازار متشکل ارز، معاملات نقدی ارزهای عمده انجام شده و معاملات حواله جات ارزی همچنان در سامانه نیما خواهد بود.
بازیگران اصلی بازار متشکل شامل بانک مرکزی، بانک‌ها و صرافی‌های دارای مجوز هستند. قرار است در ابتدا معاملات با دو یا سه نوع ارز اصلی (دلار، یورو و درهم) آغاز شود، اما به تدریج به سایر ارزها تسری یابد.
گام‌های پایانی آماده سازی بازار متشکل ارز
شورای پول و اعتبار هجدهم دی ماه پارسال «مقررات مربوط به بازار متشکل معاملات ارزی» را تصویب کرد که هدف از آن ساماندهی و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کاراست.
مراحل پایانی آماده سازی مقدمات راه اندازی بازار متشکل ارزی در حال انجام است و بر این اساس، دیروز جلسه ویژه کارشناسان و مدیران ارزی بانک مرکزی و بازار متشکل ارزی در بانک مرکزی برگزار شد.
در روزهای اخیر، روند آماده سازی مقدمات راه اندازی این بازار شتاب گرفته و بر این اساس در هفته گذشته نیز نشست توجیهی برای صرافان برگزار شد.
پیش از این قرار بود که بازار متشکل ارز تا پایان اردیبهشت ماه راه اندازی شود، اما اجرایی نشد. پیگیری‌های ایرنا نشان می‌دهد که وجود برخی ایرادات فنی مانند سامانه‌های ارتباطی بانک‌ها و صرافی‌ها با شرکت مدیریت بازار متشکل ارز از علل تأخیر در راه اندازی این بازار بوده است.
اما علت اصلی تأخیر یک ماهه در راه اندازی بازار متشکل ارز، اعتراضات شماری از صرافی‌ها و کارشناسان نسبت به عملکرد و کارکرد این بازار و ابهامات گسترده بوده است؛ بنابراین راه اندازی این بازار تا پایان خرداد به تأخیر افتاد تا صرافان و فعالان این بازار آمادگی آغاز به کار این بازار را داشته باشند.