با آغاز به کار پارک‌های علم و فناوری ضرورت توجه به ایجاد زمینه‌ای برای خلاقیت‌های نخبگان دانشگاهی و تکیه بر اقتصاد دانش‌بنیان مورد تاکید قرار گرفته است و این مسیر با تشکیل شتاب‌دهنده‌ها در مراکز علمی و تحقیقاتی کشور توسعه یافت.
اهمیت توجه به امیدآفرینی در قشر دانشگاهی فعال در این عرصه و نیز فراهم‌آوردن تسهیلات رونق تولید بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه اقتصاد سنتی و نفتی دیگر پاسخگوی عرصه‌های مختلف فعالیت صنایع گوناگون نیست.
از سوی دیگر، پیشگیری از رویدادهایی همچون فرار مغزها و مهاجرت نخبگان که همواره یکی از دغدغه‌های مسئولان به شمار می‌رود، با توسعه شرکت‌های مبتنی بر دانش امکان‌پذیر است؛ در این میان، با وجود بهبود وضعیت فعالان این عرصه طی سال‌های اخیر، نخبگان و اهالی علم و دانش و فناوری با مشکلاتی مواجه‌اند؛ از جمله تسهیلات بانکی و مالی درنظر گرفته شده، تأثیر تحریم‌ها بر فعالیت‌های علمی و نیز بی‌انگیزگی.
چندی پیش در نشست‌هایی که با حضور مسئولان استانی و نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان برگزار شد، بر ضرورت رفع موانع یادشده و استمرار نشست‌ها برای برقراری ارتباط متقابل بین بخش دولتی و خصوصی تاکید شد.
در همین راستا خبرگزاری ایرنا در گفت‌وگو با فعالان این حوزه، به بازتاب مشکلات آنان در زمینه فعالیت‌های اقتصادی‌علمی پرداخته است.
امید کاذب ندهیم
منصور کنعانی عضو هیأت علمی دانشگاه و مدیرعامل شرکت بهپویان پارک علم و فناوری شیراز در گفت‌وگو با ایرنا بیان داشت: نگاه فرهنگی به فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان بهتر شده است و پیش از این تنها چیزی که اهمیت داشت، سرمایه‌گذاری و تولید ثروت از راه‌هایی به جز دانش بود.
وی ادامه داد: همچنین در گذشته اینکه علم می‌تواند آغازگر حل مشکلات باشد، موضوعی ناشناخته تلقی می‌شد و به تبع آن دانشگاه نیز جایگاهی تشریفاتی داشت؛ گرچه این جایگاه هنوز برای صنایع تعریف نشده است، اما تذکراتی داده می‌شود که مغتنم است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه امیدواری واقعی شاه‌کلید فعالیت‌های علمی است، افزود: مسئولان سعی می‌کنند القای امید کنند؛ اما این عمل مانند تنفس مصنوعی است، چراکه امید واقعی وقتی حاصل می‌شود که قدم واقعی بر داشته
بود.
کنعانی با بیان اینکه اگر بودجه نداریم نباید امید کاذب بدهیم، عنوان کرد: امروز شرکت‌های دانش‌بنیان از فضای انگیزشی گذشته‌اند و باید در پی فضای پایدارسازی بود.
وی اظهار داشت: در شرایط کنونی به تغییر دیدگاه تصمیم‌گیرندگان و سیاست‌گذاران نیاز داریم. آن‌ها باید بپذیرند از علم دانشگاهی می‌توان اقتصاد را رونق بخشید و نگاهشان به مسائل طولانی‌مدت باشد.
شاهد از خودباختگی دربرابر کالاهای خارجی هستیم
مدیرعامل شرکت بهپویان در پارک علم و فناوری اظهار داشت: نخبگان آماده‌به‌کار ظرفیت‌های بسیاری دارند؛ اما هنوز در میدان عمل شاهد خودباختگی به کالاهای دیگر کشورها هستیم و کیفیت کار ایرانی تعریف‌شده نیست.
وی راهکار حل مشکلات را در تسهیل‌گری فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و گفت: مسئولان باید مسئولیت‌پذیر باشند و انگیزه واقعی و عملی به فعالان این عرصه دهند.
کنعانی با بیان اینکه ساختارها و ساختمان‌ها بر نخبگان و فناوری‌ها اولویت دارند، عنوان کرد: ساختمان و سالن‌های شیک و همایش‌های بزرگ برگزار می‌کنیم؛ در حالی که کسی را نداریم در این ساختمان‌ها مشغول به کار کنیم، بنابراین ضروری است پیش از آنکه ساختمانی بسیاریم به وضعیت نخبگان رسیدگی کنیم.
این فعال عرصه اقتصاد دانش‌بنیان راه‌حل این موضوع را ایجاد ساختارهای موقت دو ساله دانست و گفت: این ساختارها اگر در قید مالیات و پروانه و دیگر امور اداری نباشند و راه‌اندازی آن‌ها مبتنی بر مسئولیت ذی‌نفعان باشد می‌توانند در وضعیت موجود تغییر ایجاد کنند.
هویت ارزشی نخبگان در معرض خطر است
محبوبه البرزی استاد دانشگاه شیراز و عضو بنیاد ملی نخبگان نیز با بیان اینکه بیشتر مشکلات درباره تجاربی است که نسل جوان در راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان با آن مواجه می‌شود، گفت: وقتی سخن از چالش‌های فعالیت‌های نخبگان می‌شود، با مسائلی چند بعدی سروکار داریم که همزمان هم فرصت و هم تهدید در بر دارد.
وی افزود: در این میان، تهدیدها به اندازه کافی در مسائل سخت‌افزاری مطرح شده است؛ اما بخشی از مسئولیت ما در پرورش دانشجویان با استعدادهای برتر مغفول مانده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد: این دانشجویان در قدم اول جذب بنیاد نخبگان می‌شوند و آموزش آنان برای ورود به جامعه و حل‌کردن مشکلات از اهداف این بنیاد است؛ اما چون حمایت‌های لازم را از نظر بودجه و اعتبار از بنیاد دریافت نمی‌کنند، متوقف می‌شوند.
البرزی با بیان اینکه بنیاد نخبگان برای حل این مساله به تشکیل مجمع خیران نخبه‌پرور روآورده است، ادامه داد: بسیاری از جوانان درحال از دست دادن هویت ارزشی هستند، هویتی ارزشی که کل جامعه و به ویژه نخبگان را در برمی‌گیرد و درصورتی که فرد از نظر روانی و رفاهی در آرامش نباشد، تعهد و خلاقیت را محدود می‌کند.
وی با اشاره به اینکه فرار مغزها و نخبگان از استان فارس آماری بالایی دارد، باین کرد: این در حالی است که میانگین تحصیلات عالی در استان فارس از سطح کشوری هم بیشتر است.
این استاد دانشگاه شیراز استفاده از فرصت‌ها در فارس را در گرو سرمایه‌گذاری در عرصه مسائل ارزشی و معنوی و توجه به فعالیت‌های بنیاد نخبگان دانست.
از استعدادهای نخبگان استفاده شود
علیرضا کاظمی فعال در پردیس شرکت‌های دانش‌بنیان، موضوع اصلی در گسترش فعالیت این شرکت‌ها را در کار و صنعت، سرمایه عنوان کرد و گفت: هم سرمایه مالی و هم سرمایه معنوی یا نیروی‌انسانی در این زمینه بااهمیت است.
وی با تاکید بر اینکه از استعدادهای نخبگان به‌درستی استفاده نمی‌شود، خاطرنشان کرد: مساله بنیادی‌تر این است که انتظار داریم در زمینه پرورش نیروهای نخبگانی رو به رشد باشیم و هر روز نخبگانی بهتر از دیروز داشته باشیم و بتوانیم آن‌ها را در کشور نگه داریم؛ اما از متخصصان این حوزه‌ها در عمل استفاده نمی‌شود.
کاظمی بیان کرد: یکی از دلایل فرار مغزها همین موضوع است و ما صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان انتظار داشتیم وضعیت دانشگاه‌ها بهتر شود؛ در حالی که دانشجویان به مرور زمان ضعیف‌تر از قبل شده‌اند.
این فعال اقتصادی در پردیس شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: دانشگاه‌های عظیمی همچون دانشگاه شیراز یا تهران مانند درختی تناور هستند که ریشه آن‌ها آسیب دیده است و باید برای ایجاد اعتماد متقابل بین صنایع و دانشگاهیان دانشجویان را قوی کرد و زمینه تربیت نخبگان را فراهم آورد.
پرداخت قیمت زمین و دریافت تسهیلات دشوار است
پیمان زحلی مدیر عامل شرکت نواندیشان فراصنعت آیریک در پارک علم و فناوری شیراز در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به مشکلات تأمین زمین در شهرک‌های صنعتی بیان کرد: این در حالی است که در کشورهای همسایه زمین برای ساخت به صورت رایگان ارائه می‌شود و از همین رهگذر فعالان عرصه اقتصاد دانش‌بنیان به سرمایه‌گذاری در کشورهای همسایه راغب می‌شوند.
وی ادامه داد: افزون بر هزینه زمین، برای دریافت تسهیلات و نیز بازپرداخت آن دچار مشکلاتی هستیم.
زحلی بیان داشت: بسیاری از فعالان از سال ۹۵ تا ۹۷ اقدام به دریافت زمین در شهرک صنعتی کردند؛ اما هیچکس انگیزه‌ای برای ساخت و راه‌اندازی این زمین‌ها ندارد و رفع موانع و مشکلات تولید هم در کوتاه‌مدت ممکن نیست.
این فعال اقتصادی بیان داشت: برای حل این مشکل باید مشوق‌های مالیاتی در نظر گرفته شود؛ مثلاً برای واحدهایی که تا سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی شود، ۵ سال معافیت مالیاتی درنظر بگیرند، این معافیت باعث می‌شود تولیدکنندگان زمین‌ها را به بهره‌برداری برسانند و همین که این تصمیم گرفته شود، موجب اشتغال‌زایی می‌شود.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان نواندیشان فراصنعت آیریک با اشاره به اینکه در حال حاضر روند دریافت تسهیلات بانک صنعت و معدن دشوار است، توضیح داد: تولیدکننده باید ۷۰ درصد واحد تولیدی را راه‌اندازی کرده باشد؛ یعنی سوله و ابنیه در زمین ساخته شده باشد، بخشی از تأسیسات راه‌اندازی شده باشد، قسمتی از تجهیزات فراهم شده باشد و همچنین بخشی از تولید هم راه‌اندازی شده باشد تا بتوانیم وام بگیریم.
وی افزود: روند منطقی این است که ابتدا این تسهیلات را بدهند تا به تولید برسیم؛ چراکه ما برای بخش آخر نیاز به تسهیلات نداریم و حاضریم زمین یا وثیقه دیگری را نزد بانک به ضمانت بگذاریم.
زحلی در ادامه به تسهیلات صندوق شکوفایی فناوری برای شرکت‌های دانش‌بنیان نیز اشاره کرد و گفت: روال پرداخت و بازپرداخت سخت و غیرمنطقی است تا جایی که از گرفتن اقساط آخر منصرف شدیم و این موضوع نشان می‌دهد که باید در فرایند اعطای تسهیلات بازنگری صورت گیرد.
نیازمند ایجاد سامانه‌های شفاف‌سازی هستیم
محسن محمدی عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز نیز با اشاره به فعایت بنیاد نخبگان طی ده سال گذشته ابراز داشت: این بنیاد تا کنون از دانشجویان حمایت‌های بسیاری خوبی کرده است؛ اما پس از اینکه فرد عضو هیأت علمی دانشگاه شد عملاً ارتباطش با بنیاد نخبگان قطع می‌شود و هیچ نهادی وظیفه پیگیری وضعیت نخبگان را بر عهده ندارد.
وی افزود: این بدان معناست که سرمایه‌گذاری و حمایت می‌کنیم و بعد افراد را رها می‌کنیم در صورتی که در کشورهای پیشرفته برعکس است و وقتی سرمایه گذاری کردند به دنبال بهره‌برداری هستند.
این فعال در عرصه کسب و کار دانش‌بنیان ادامه داد: آموزش به جوانان باید بر این اساس باشد که فرد بتواند پس از دانش‌آموختگی در کنار یکی از مدیرهای موفق شرکت‌های دانش‌بنیان تجربه‌آموزی کند تا بتوانیم از توانمندی‌های او بهره‌مند شویم.
وی همچنین با اشاره به ضرورت پرداختن به موضوع کارآفرینی گفت: همواره نهادها و مسئولان مختلف درباره اهمیت کارآفرینی سخن می‌گویند؛ اما در عمل وقتی فردی به قصد کارآفرینی طرحی ارائه می‌کند، پس از گذشت زمان باید خود، دریابد که طرحش رد شده است؛ یعنی مسئولان مربوط حتی حاضر نیستند به پژوهشگر یک جواب منفی براساس دلیلی علمی بدهند و این مساله به ناامیدی فعالان فضای کسب و کار دانش‌بنیان می‌انجامد.
محمدی افزود: از سوی دیگر عدم شفافیت در زمینه پروژه‌ها وجود دارد که باعث می‌شود طرح‌های پیشنهادی به نتیجه نرسد و از همین رو به ایجاد سامانه‌هایی نیازمندیم که این شفافیت را ایجاد کنند؛ گرچه برخی سازمان‌ها سامانه‌ای تعبیه کرده‌اند، اما جامع نیستند و همه نهادها را شامل نمی‌شود و مسیر پیگیری فرایند نیز در آن مشخص نیست.
این استاد رشته مکانیک با بیان اینکه تقسیم پروژه‌های بزرگ به طرح‌های کوچک‌تر باعث اشتغال‌زایی در حوزه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود، گفت: این امر همچنین باعث می‌شود طرح زودتر به نتیجه برسد.
محمدی در ادامه همچنین به موضوع تحریم‌ها اشاره کرد و گفت: فارغ از اینکه تحریم‌ها چرا و چگونه پدید آمدند باید تلاش کرد که مشکلات ناشی از تحریم گریبان تولیدکننده و فعالان اقتصادی را نگیرد و هر فرد خود، به‌تنهایی در پی کسب مواد مورد نیاز از کانال‌ها و مجاری گوناگون نباشد و دست کم برای این مسائل در سطح استانی راه‌حلی اندیشیده شود.
لزوم تقویت اعتماد به شرکت‌های دانش بنیان
محمد فرخ‌زاد مدیر عامل شرکت ارم صنعت موج گستر واقع در پارک علم و فناوری نیز به موضوع عدم اعتماد ارگان‌ها و مراجع به محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد.
وی عمل نکردن به شعارها و عدم حمایت از تولیدات فناورانه این شرکت‌ها را یکی از معضلات اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و گفت: برخی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان سفارشی هستند و بازار محدودی دارند؛ ولی نمی‌توان از آن‌ها چشم پوشی کرد و آن محصولات باید در کشور تولید شود.
این فعال کسب و کارهای دانش‌بنیان ادامه داد: همراهی شرکت‌ها و ارگان‌ها ازطریق سامانه‌ای که پیوند دهنده ارتباطات باشد ضروری است.
جوانان در حاشیه مانده‌اند
همچنین حامد تقوایی مدیرعامل شرکت برهان آریابان متین از شرکت‌های مستقر در پارک فناوری شیراز با اشاره به موضوع تحریم‌ها خاطرنشان کرد: چند سالی است که از حرکت علمی در کشور تعبیر به جهاد علمی شده و انگیزه دشمنان برای توقف این حرکت علمی بر هیچکس پوشیده نیست.
وی افزود: از این حرکت جهادی باید به‌مثابه دفاع مقدس یاد کرد و برخی ویژگی‌های آن دوران را به این فعالیت تسری داد.
تقوایی با بیان اینکه فشارهای اقتصادی در دوران جنگ مانع اختلال در تدارکات نمی‌شد، گفت: امروز ما کمی تحریم هستیم و کمی فشار اقتصادی به مردم وارد شده؛ اما اولین جایی که دچار مشکل شده است حوزه جهاد علمی در کشور است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: خودباوری جوان‌گرایی و کار جمعی در جاهای مختلف قسمت اعظم امکانات و فضاهای پژوهشی در اختیار افزادی است که انگیزه و شادابی برای کار ندارند و جوانان در حاشیه مانده‌اند؛ قوانین ما اجازه کار جمعی به استادیار جوان نمی‌دهد قوانین ارتقا استاد را مجبور می‌کند به صورت انفرادی کار کند.
۹۸۸۵ / ۲۰۲۷