به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ پس از واقعه مدرسه فیضیه، گروهی از بازاریان و کسبه انقلابی به این نتیجه رسیدند که تنها راه مبارزه با رژیم پهلوی اقدام مسلحانه است و آن شیوه را «مبارزه مثبت» نامگذاری کردند. بنابراین حاج‌صادق امانی به همراه حاج‌مهدی عراقی، حبیب‌اللَّه عسگر اولادی، عباس مدرسی‌فرد، احمد شهاب، صادق اسلامی، سیداسداللَّه لاجوردی و تعدادی دیگر با ترکیب و تلفیق هیأت‌های مسجدهای شیخ‌علی، امین‌الدوله و اصفهانی‌ها، «هیات‌های مؤتلفه اسلامی» را تشکیل دادند. سپس صادق امانی به همراه مهدی عراقی شاخه نظامی، هیأت را به وجود آوردند و نیروهای عملیاتی تحت نظر آنها مشغول آموزش شدند.
امانی پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی و سرکوب شدید مردم به عنوان مغز متفکر هیأت‌های موتلفه بر تغییر تاکتیک اصرار داشت و بر این عقیده بود که «تنها حرف زدن و اعلامیه دادن فایده‌ای نخواهد داشت و باید کاری کرد که مثل بمب در دنیا صدا کند». از این رو به همراه مهدی عراقی در پی عملیات مسلحانه بودند تا با سران رژیم مقابله کنند.
پس از آنکه در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ خورشیدی، امام (ره) به ترکیه تبعید شدند و این عمل رژیم، خشم آنها را برانگیخت و تصمیم گرفتند تا پاسخی قاطع به رژیم بدهند. آنها یکی از افراد مؤثر در تبعید امام (ره) را حسنعلی منصور نخست‌وزیر می‌دانستند که لایحه کاپیتولاسیون را در مجلس شورای ملی به تصویب رسانده بود. امانی به همراه دیگر اعضای هیأت مؤتلفه با برداشت ضمنی که از مجوز شرعی شورای فقها هیأت موتلفه و تأیید آیت‌الله سید محمد هادی میلانی از مراجع تقلید مبنی بر مفسد فی‌الارض و مهدورالدم بودن حسنعلی منصور به دست آورده بودند، تصمیم به اعدام انقلابی او گرفتند.
امانی که رهبری شاخه نظامی موتلفه را بر عهده داشت «عملیات بدر» را برای ترور حسنعلی منصور طراحی کرد و مسؤولیت آن را خود به همراه برادرش حاج‌هاشم و مهدی عراقی بر عهده گرفت آنها در یکم بهمن ۱۳۴۳ خورشیدی عملیات را اجرایی کردند. در این روز منصور با تیراندازی محمد بخارایی و پشتیبانی آتش امانی در روبروی مجلس در میدان بهارستان به ضرب چند گلوله کشته شد.
بخارایی در هنگام گریختن از صحنه، دستگیر شد. پس از انتقال او به کلانتری میدان بهارستان، مرتضی نیک‌نژاد، رضا صفارهرندی و سیدعلی اندرزگو در میدان شوش اسلحه‌های خود را به امانی تحویل دادند و به خانه‌های خود رفتند اما مأموران آنها را دستگیر کردند. سپس امانی که مخفی شده بود، تحت تعقیب قرار گرفت و پس از ۱۰ روز در منزل سیدابوالقاسم رضوی‌فرد دستگیر شد و بعد از آن حبیب الله عسگر اولادی و مهدی عراقی نیز دستگیر شدند.
دادگاه رژیم پهلوی، حاج‌صادق امانی را به همراه محمد بخارایی، رضا صفار هرندی، مرتضی نیک‌نژاد و سیدعلی اندرزگو (به صورت غیابی) به اعدام و حاج‌مهدی عراقی و حبیب‌الله عسگر اولادی را به حبس ابد محکوم کرد و با وجود اعتراض برخی از علما مانند سیدعبدالله شیرازی، حاج‌صادق امانی به همراه یارانش در سحرگاه ۲۶ خرداد ۱۳۴۴ خورشیدی در پادگان حشمتیه تهران اعدام شدند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت این سربازان دلیر اسلام با «جواد منصوری» از مبارزان پیش از انقلاب به گفت و گو پرداخته است.
متن این گفت و گو را در ادامه می‌خوانیم:
ایرنا: جهت گیری و گرایش سیاسی هیأت موتلفه اسلامی چگونه بود؟
منصوری: جمعیت موتلفه اسلامی در نیمه دوم ۱۳۴۱ خورشیدی از ائتلاف چند گروه مذهبی تشکیل شده بود. این گروه ناشر افکار امام خمینی (ره) از طریق اعلامیه، سخنرانی و تشکیل جلسه بودند. همچنین این گروه در مقاطع مختلف تظاهرات و اعتراض‌های مردمی را علیه رژیم پهلوی راه اندازی می‌کردند. اعضای این گروه پس از تبعید امام (ره) به این نتیجه رسیدند باید در برابر حکومت وقت اقدامی چشم گیر، قاطع و مؤثری انجام داد. بنابراین حسنعلی منصور را به عنوان مجری سیاست‌های آمریکا و محمدرضا پهلوی و به دلیل خیانت به مردم ایران در ارتباط با تصویب لایحه کاپیتولاسیون اعدام انقلابی کردند.
با اعدام انقلابی حسنعلی منصور در حقیقت هیأت موتلفه اسلامی پیشگام حرکت‌های مسلحانه گروه‌های اسلامی شد زیرا قبلاً گروه‌های مارکسیستی این چنین تبلیغ می‌کردند که اینگونه کارها را ما انجام می‌دهیم اما بعد از جریان موتلفه گروه‌های مسلحانه فعالیت می‌کردند.
ایرنا: دیدگاه امام خمینی (ره) در ارتباط با مبارزه مسلحانه علیه رژیم پهلوی به ویژه اعدام انقلابی حسنعلی منصور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
منصوری: در این زمینه طبعاً دیدگاه متفاوتی وجود دارد زیرا که بعضی دیگر از علما و حتی مراجع مخالفتی با این کار نداشتند و امام خمینی (ره) نهی صریح نکرده بودند، بنابراین تصور این گروه این بود که امام (ره) تصمیم گیری نهایی را به عهده خود گروه گذاشته است.
ایرنا: اعدام اعضای مهم هیأت موتلفه چه تاثیری بر این گروه گذاشت؟
منصوری: جمعیت موتلفه ۲ شاخه داشت. یک شاخه نظامی که ترور انجام دادند و دستگیر شدند و یک شاخه دیگر هم فعالیت‌های دیگر را دنبال می‌کرد بنابراین تا زمان انقلاب جمعیت به شکل مخفی همچنان به کار خود ادامه داد و یکی از افراد شاخص این گروه سیدعلی اندرزگو بود که تا ۱۳۵۶ خورشیدی فعالیت و هدایت آن را بر عهده داشت.
ایرنا: تأثیر اقدام مسلحانه هیأت موتلفه بر روند مبارزه علیه رژیم پهلوی چه بود؟
منصوری: نخست اینکه با اعدام انقلابی منصور رژیم پهلوی بسیار نگران شد و به این نتیجه رسید که باید سخت گیری، خشونت، سرکوب و سانسور در کشور تشدید کند. دوم نیز مردم به این نتیجه رسیدند که باید به طرف مبارزه‌های مسلحانه برای مقابله با حکومت وقت پیش بروند. بنابراین پس از ترور منصور تا ۱۳۵۵ خورشیدی تعداد زیادی از گروه‌های مسلح به وجود آمدند که اقدام‌های زیادی انجام دادند. البته پس از ۱۳۵۵ خورشیدی شرایط به گونه‌ای شد که عملیات مسلحانه جایی نداشت و افراد از مسیر حرکت‌های مردمی و تظاهرات میلیونی قدرت خود را نشان دادند. در حقیقت هیأت موتلفه اسلامی پیشگام حرکت‌های مسلحانه گروه‌های اسلامی شد زیرا پیش تر گروه‌های مارکسیستی این چنین تبلیغ می‌کردند که اینگونه کارها را ما انجام می‌دهیم اما پس از جریان موتلفه، گروه‌های مسلحانه فعالیت کردند.
در ادامه دیدگاه‌های «میثم زرندی» عضو شورای مرکزی موتلفه اسلامی را در ارتباط با این موضوع جویا شدیم.
در ادامه متن گفت و گو را می‌خوانیم:
ایرنا: حاج صادق امانی به همراه یارانش در چه شرایطی تصمیم می‌گیرند که حسنعلی منصور را اعدام انقلابی کنند؟
زرندی: در شرایطی که پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی کشور به شدت تحت تأثیر خفقان رژیم پهلوی بود و سایه کشتار ۱۵ خرداد در تحرک‌های سیاسی وجود داشت، اقدامی که این شهدا انجام دادند، بسیار دلیرانه بود زیرا در فضایی انجام شد که اقدام‌های جهادی باب نشده بود. این افراد طلایه داران این رفتار بودند و همین باعث شد که آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب از تعبیر «نورالله فی ظلمات الارض» برای شهادت این سربازان استفاده کنند. البته صادق امانی در دوره فداییان اسلام فعالیت داشت و اگرچه با اصل تحرکات آنها موافق بود اما به علت نگاهی که به نظر مرجعیت داشت با فداییان اسلام همراه نشد و گروه شیعیان را به همراه محمد اسلامی، اسدالله لاجوردی و برخی از اعضای موتلفه اسلامی ایجاد کرد. این خود نشان می‌دهد که آنها به دنبال اقدام مسلحانه به هر قیمت نبودند.
حاج صادق امانی به همراه یارانش پیش از ترور منصور جواز ابتدایی را از امام خمینی (ره) را در ارتباط با کارهای مسلحانه گرفته بودند.
ایرنا: برخی می‌گویند که امام خمینی (ره) با اقدام مسلحانه هیأت‌های موتلفه مخالف بودند. دیدگاه شما در این باره چیست؟
زرندی: امانی به همراه یارانش پیش از ترور منصور جواز ابتدایی را از امام خمینی (ره) در ارتباط با کارهای مسلحانه گرفته بودند که امام (ره) فرمودند به شرط اینکه اسلحه را خودتان بخرید یا بسازید و به آنها اجازه تمرین داده بودند اما برای اقدام گفتند هنوز زمان آن نشده است. آیت الله بهشتی که نماینده امام (ره) در موتلفه بود در سالگرد شهید عراقی تعبیری به کار برد که نشان داد این سربازان اسلام در خط فقاهت بودند. البته ترور منصور تنها اقدام این افراد نبود بلکه آنها اطلاعیه و اعلامیه‌های زیادی ارسال می‌کردند و دست به آگاه سازی و روشنگری می‌زدند.
وقتی امام (ره) فرمودند گناه کبیره کرده است فردی که سکوت کند. صادق امانی در یک جلسه‌ای به اعضای موتلفه گفت که این سخنان امام (ره) تن من را لرزاند. بنابراین به فکر این می‌افتد که اقدامی انجام دهد و سکوت شکنی کند و بازدارنده باشد که به جلسه طولانی شورای مرکزی موتلفه منجر شد و در نهایت خروجی جلسه این بود که ضرورت زمان اقدامی علیه عامل کاپیتولاسیون یعنی حسنعلی منصور را نشان می‌دهد که با نظر مستقیم آیت الله مرتضی مطهری و آیت الله محمد بهشتی انجام شد. پس از جمع بندی، ۲ تَن از افراد موتلفه اسلامی خدمت آیت الله سید محمد هادی میلانی رسیدند و از او کسب اجازه کردند.
بنابراین نگاه امام خمینی (ره) به نهضت یک حرکت عمومی حاصل از بیداری و آگاهی بود که موافق اقدام‌های چریکی و مسلحانه نبودند. اگرچه حرکت شهدای موتلفه از جنس گروه‌های چریکی نبود و اقدامی آگاه سازانه بود.
ایرنا: هدف هیأت موتلفه اسلامی از ترور انقلابی منصور چه بود؟
زرندی: دلیل اصلی موتلفه از اعدام انقلابی حسنعلی منصور اجرای حکم الهی برخی علما درباره منصور بود زیرا برخی از اقدام‌های او از جمله زیرپا گذاشتن نفی سبیل و زیر سلطه بردن عزت مسلمانان با تصویب کاپیتولاسیون بود و فضایی ایجاد کرد که ضرورت داشت عزت مسلمانان بازگردانده شود و هزینه این اقدام آنقدر سنگین بود که هیچ فردی نتواند علیه عزت مسلمانان کاری انجام دهد اما این افراد انجام دادند. همچنین وقتی که امام خمینی (ره) در مخالفت با کاپیتولاسیون و اقدام‌های رژیم پهلوی سخنرانی کردند، اعضای موتلفه اسلامی تلاش کردند، پرچمی را که امام (ره) بلند کرده‌اند، همچنان بالا نگه دارند.