با این حال، انصراف اروپایی‌ها از یافتن جایگزینی برای دلار آمریکا در بلندمدت، بیش از آنکه به ضرر اروپا باشد، قدرت واشنگتن را با تهدید روبه‌رو خواهد کرد.
به گزارش فارن‌پالسی، یکی از چالش‌های اروپایی‌ها با حاکمیت دلار آمریکا، به تنش‌های میان ایران و آمریکا مربوط می‌شود. در یک سال اخیر و با خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، از توافق هسته‌ای با ایران و ازسرگیری برخی تحریم‌ها علیه این کشور، کشورهای اروپایی ازجمله فرانسه و آلمان، دوباره با خطر مجازات‌ها و تحریم‌های ایالات متحده در صورت ادامه تجارت با ایران روبه‌رو شدند. هنوز سیاست واشنگتن در برابر ایران روشن نیست و در این میان اروپایی‌ها نیز دنبال اجرائی‌کردن کانال ویژه‌ای برای برخی مبادلات خود با ایران هستند. در شرایطی که دیدارها و مذاکرات میان اروپا و آمریکا از یک سو و میان ایران و اروپا برای عملی‌شدن این کانال مالی بدون مواجه‌شدن با تحریم‌های آمریکا از سوی دیگر ادامه دارد، دو نفت‌کش در دریای عمان هدف قرار گرفتند.
دولت ترامپ از زمانی که تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند، از تمام ابزارهای اقتصادی خود استفاده کرد تا دوستان و دشمنانش را با این رویکرد خود در قبال ایران همراه کند. ایالات متحده هم‌زمان با افزایش فشارها بر ایران، در قبال ونزوئلا نیز رویکرد کم‌وبیش مشابهی را در پیش گرفت و تمام کشورهایی را که به صنعت نفت ونزوئلا کمک می‌کنند، تحریم کرد. بانک‌ها و شخصیت‌های حقیقی روس در صدر لیست سیاه واشنگتن قرار گرفتند. از سوی دیگر، کمپانی‌های اروپایی که در پروژه خط لوله گاز روسیه در آلمان فعالیت داشتند نیز با تهدید ایالات متحده مواجه شدند. این تهدیدها علیه ترکیه به‌عنوان یکی از متحدان آمریکا در ناتو، به دلیل خریدهای نظامی این کشور از روسیه نیز به کار گرفته شد. این اقدامات یادآور سیاست‌های آمریکا علیه کوبا در دوران جنگ سرد بود.
در آسیا نیز آمریکا از ابزار مالی و اقتصادی خود برای تقابل با چین استفاده کرد. ترامپ تعرفه‌های تجاری سنگینی را بر واردات کالاهای چینی اعمال کرد تا پکن را وادار به تجدیدنظر در سیاست‌های حمایت‌گرایانه اقتصادی خود کند. به‌تازگی نیز ترامپ با تهدید اعمال تعرفه بر واردات از مکزیک، دولت این کشور را تحت فشار قرار داد تا سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری در قبال مهاجران اتخاذ کند. اعمال فشار و تهدید متحدان آمریکا برای تحریم کمپانی چینی هوآوی، بزرگ‌ترین تولیدکننده تجهیزات ارتباطی جهان را نیز باید در ادامه همین سیاست‌های اقتصادی واشنگتن تفسیر کرد.
این فشارها و تهدیدهای آمریکا تنها با استفاده از دلار عملی شد. دلار آمریکا هنوز مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین ارز جهان به‌شمار می‌رود و علاوه بر آن، ترامپ در سال‌های اخیر از دلار به‌عنوان مهم‌ترین سلاح خود علیه متحدان و دشمنانش استفاده کرده است. جان اسمیت که سال گذشته از دایره تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا کناره‌گیری کرده است، می‌گوید: «هر اندازه ایالات متحده بر تقابل‌ها و تنش‌های خود با اروپا اصرار بورزد، رهبران اروپایی را مجاب‌تر می‌کند تا راهی جایگزین برای سیستم مالی آمریکا که بر جهان حکمفرماست و استقلال از دلار بیابند. چنین امری قطعاً باعث تضعیف دلار آمریکا خواهد شد و از تأثیرگذاری دلار برای اعمال تحریم کاسته می‌شود».
بانک مرکزی اروپا نیز در گزارش سالانه خود بر این موضوع این‌گونه تأکید کرده است: «مقاومت و واکنش‌ها به اقدامات مالی آمریکا، باعث تقویت جایگاه یورو خواهد شد. افزایش نگرانی‌ها درباره تأثیر تنش‌های تجاری بین‌المللی و چالش‌های چندجانبه و نیز اعمال تحریم‌های یک‌جانبه، حمایت از دلار آمریکا را کاهش داده و بر نفوذ یورو خواهد افزود».
افزایش ذخیره یورو
ابراز امیدواری بانک مرکزی اروپا در شرایطی است که درحال‌حاضر سهم یورو در تبادلات بین‌المللی تقریباً ثابت مانده است و همچنان یک‌سوم کل تبادلات مالی جهان را شامل می‌شود. بااین‌حال، سهم یورو در میزان ذخایر ارز خارجی در یک سال اخیر رشد کرده و در مقابل، سهم دلار آمریکا از این حیث به کمترین میزان در ۲۰ سال اخیر رسیده است. بانک مرکزی اروپا به این نکته نیز اشاره می‌کند که با افزایش اقدامات یک‌جانبه آمریکا و استفاده واشنگتن از دلار به‌عنوان ابزار تقابل و فشار، بسیاری از بانک‌های مرکزی کشورهای اروپایی در حال کاهش‌دادن میزان ذخیره دلاری خود هستند تا کمتر در خطر اقدامات یک‌جانبه احتمالی واشنگتن قرار گیرند.
برونو لومایر، وزیر اقتصاد فرانسه، در واکنش به فشارهای آمریکا برای تحریم هوآوی اعلام کرد فرانسه در این مورد باید از حاکمیت خود دفاع کند. پیش از این نیز لومایر که یکی از نامزدهای اصلی برای تصدی ریاست بانک مرکزی اروپا محسوب می‌شود، خواستار اتخاذ سیاست‌هایی برای مقابله با فشارهای مالی و اقتصادی آمریکا و اعمال حاکمیت اروپایی‌ها برای دفاع از منافع خود شد. ایستادگی در برابر آمریکا فقط شامل فرانسه نمی‌شود؛ حتی اسپانیا نیز که وضعیت اقتصادی وخیمی دارد، حاضر به تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه کوبا نشده است.
استفاده ایالات متحده از موقعیت مرکزی خود به‌عنوان رهبر سیستم اقتصادی جهان علیه بازیگران سرکش، به آخرین دهه قرن بیستم و سقوط اتحاد جماهیر شوروی بازمی‌گردد؛ اما ترامپ در حجمی بی‌سابقه، از دلار به‌عنوان ابزار جنگ استفاده می‌کند. اسمیت می‌گوید: «دولت ترامپ حتی متحدان واشنگتن را نیز تحت فشار قرار می‌دهد تا سیاست خارجی خود را با واشنگتن هماهنگ کنند و در تحریم‌ها نیز دنباله‌روی آمریکا باشند. به‌این‌ترتیب مدتی است که مشابه صدای اعتراضی را که پیش از این از روسیه و چین بلند می‌شد، اکنون از آلمان و فرانسه نیز می‌شنویم».
بااین‌حال، شرایط برای اروپایی‌ها دشوارتر از روسیه و چین است؛ چراکه هم وابستگی بیشتری به دلار آمریکا دارند و هم درگیر رابطه جدی‌تر و استراتژیک‌تری با آمریکا هستند. بری ایزینگرین، پروفسور اقتصاد و علوم‌سیاسی در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «کمپانی‌ها در روسیه و چین، آنچه را انجام می‌دهند که بیش از همه منافعشان را تأمین می‌کند. این کمپانی‌ها لزوماً پیرو سیاست‌های دولت‌های خود در قبال ایالات متحده نیستند. در شرایط فعلی نیز استفاده از دلار برای این شرکت‌ها، راحت‌تر و به‌صرفه‌تر است؛ به همین دلیل است که اروپایی‌ها از سال گذشته بر تلاش‌های خود برای کسب نقشی بین‌المللی برای یورو به‌عنوان دومین ارز معتبر جهان افزوده‌اند تا از وابستگی خود به دلار آمریکا کم کنند. درحال‌حاضر یکی از کلیدی‌ترین حوزه‌ها برای اروپایی‌ها، حوزه انرژی است و رهبران اروپایی قصد دارند در این حوزه تا جایی که می‌توانند از یورو به‌جای دلار استفاده کنند تا در صورت اعمال اقدامات یک‌جانبه آمریکا، با آسیب کمتری روبه‌رو شوند».
منبع: روزنامه شرق، ۲۶ خرداد ۱۳۹۸
*ایرنامقاله **۱۱۹۷**