آتش سوزی مراتع در سال‌های اخیر، با اولویت دخالت عامل انسانی، به پدیده‌ای ویرانگر تبدیل شده است که همه ساله در فصل تابستان، هزاران هکتار از منابع طبیعی کشور را به عنوان سرمایه و میراث آیندگان به ورطه نابودی می‌کشاند.
آذربایجان شرقی نیز با داشتن ۱۸۸ هزار هکتار جنگل و ۲ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۴۴۰ هکتار مرتع در سال‌های اخیر به شکل گسترده‌ای با پدیده ناخوشایند و ویرانگر «آتش سوزی مراتع» دست به گریبان بوده است؛ در تشریح و توصیف وسعت آتش سوزی مراتع در آذربایجان شرقی کافی است سفر چند ساعته ای در یکی از جاده‌های استان داشت تا نزدیک لکه‌های سیاه آتش بر دل مراتع را از نزدیک مشاهده کرد.
بررسی‌های میدانی خبرنگار ایرنا از آتش سوزی‌های مراتع آذربایجان شرقی در سال گذشته، حاکی است که بیشترین درصد این پدیده مخرب زیست محیطی در ماه‌های تیر و مرداد اتفاق افتاده است؛ ۱۷ خرداد پارسال بود که خبر آتش سوزی ۲ هکتار از اراضی جنگلی و مراتع روستای «گلدرق» بخش مرکزی شهرستان کلیبر در رسانه‌های منتشر و پس از آن اعلام شد که حدود ۲ هزار مترمربع نیز از مراتع مشجر روستای «کیارق» این شهرستان در آتش بی احتیاطی سوخته است.
نهم تیر ماه پارسال نیز آتش سوزی گسترده در مراتع روستای «ایچی درق» شهرستان مرزی خداآفرین پس از هشت ساعت تلاش مداوم مهار شد، اما آتش ۱۵ هکتار از مراتع مشجر و پس مانده اراضی کشاورزان را خاکستر کرد؛ یک هفته قبل از آن نیز حدود ۸ هکتار از مراتع مشجر روستای «مردانقم» این شهرستان در بخش منجوان دچار آتش سوزی شده بود.
به فاصله پنج روز از این اتفاق، آتش بر خرمن مزارع و مراتع شهرستان مرند افتاد و حدود ۵۵۰ هکتار مراتع و بخشی از باغ‌ها و مزارع شهروندان در شهر بناب و روستای زرقان این شهرستان به دلایل نامعلومی دچار حریق شد.
البته سال گذشته در طول یک هفته منتهی به بیستم تیر ماه نیز وقوع چهار مورد آتش سوزی در گستره‌ای به وسعت ۲۶۰ هکتار از جنگل‌های ارسباران روی داد که در بزرگ‌ترین مورد آتش سوزی، ۲۵۰ هکتار از منطقه حفاظت شده ارسباران در منطقه کلیبر شامل ۵۵ درصد مرتع، ۴۰ درصد مرتع مشجر و ۵ درصد منطقه جنگلی در آتش سوخت.
آن هنگام در سه مورد آتش سوزی دیگر نیز ۱۰ هکتار از منطقه حفاظت شده دیزمار و یک هزار و ۶۰۰ متر مربع از منطقه حفاظت شده ارسباران طعمه حریق شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی از عامل انسانی به عنوان دلیل اصلی بیشترین موارد وقوع اتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان نام برد و از شهروندان و طبیعت گردان خواست کهاز رها سازی مواد شیشه‌ای (نظیر انواع بطری شیشه‌ای و پلاستیکی)، خرده شیشه و اشیا مشابه در داخل جنگل‌ها و مراتع خودداری کنند، زیرا به گفته او، این اشیا همانند عدسی ذره بین عمل کرده و موجب اشتعال علوفه خشک و مواد قابل اشتعال کف جنگل‌ها و مراتع گردیده و کانون‌های آتش در مناطق ایجاد می‌کنند.
حمیدرضا قاسمی در گفت و گو با ایرنا به شهروندان توصیه کرد در صورت استفاده از منقل و اجاق ذغالی و چوبی در محیط‌های جنگلی و مرتعی، خاکسترهای اضافی به محیط تخلیه نشود، چون موجب آتش سوزی علوفه و مواد قابل اشتعال کف جنگل‌ها خواهد شد.
وی تاکید کرد: به هیچ وجه نباید در داخل جنگل‌ها و مراتع آتش روشن کرد و در مواقع ضروری باید از سطوح بدون پوشش گیاهی استفاده نمود و اجاق را با سنگ محصور کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی از خاموشی ناقص آتش، انداختن ته سیگا یا چوب کبریت مشتعل، تفریح در قالب آتش زدن بوته‌ها و پوشش گیاهی، تیراندازی هوایی یا باهدف مشخص در مناطق جنگلی و مرتعی و حتی داغ بودن موتور خودرو به هنگام توقف آن در مناطق دارای پوشش گیاهی بلند و مستعد آتش سوزی به عنوان برخی از دلایل به ظاهر ساده و ابتدایی وقوع حریق در جنگل‌ها و منابع طبیعی نام برد و از مردم خواست در زمان حضور در طبیعت به آنها توجه کنند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا با اعلام اینکه این استان یکی از مناطق حادثه خیز بوده و در طول سال حوادث طبیعی و انسانی زیادی به خود می بیند، گفت: وقوع چنین حوادثی باعث می‌شود خسارات مالی و جانی فراوانی به کشور وارد شود.
محمدباقر هنربر، مقوله جنگل‌ها و مراتع را سرمایه عظیم ملی قلمداد کرد و گفت: این امر در حوزه‌های مختلف اقتصادی – اجتماعی و گردشگری قرار گرفته و وظیفه تک تک ماست که از این سرمایه ملی مواظبت کنیم.
وی، فرهنگ سازی و آگاه سازی در این حوزه‌ها را از ضروریات حفاظت از منابع ملی دانست و بر استفاده از ظرفیت رسانه‌ها تاکید کرد.
هنربر در بخش دیگری از سخنان خود به قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور اشاره کرد و ادامه داد: ریاست این سازمان در استان‌ها برعهده استانداری و در شهرستانها برعهده فرمانداران است.
این مقام مسئول ادامه داد: براساس این قانون تمامی نیروها اعم از نظامی –انتظامی – نهادها و دستگاه‌های دولتی در اختیار شورای هماهنگی مدیریت بحران استان و شهرستان هستند و با تدابیر استاندار تعامل مناسبی بین اعضای شورای هماهنگی وجود دارد.
مدیرکل منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی نیز از آتش سوزی به عنوان یکی از شایع‌ترین حوادث ناگوار کشور یاد کرد و گفت: این حادثه ضمن اینکه خسارت‌های زیادی برای کشور وارد می‌کند اما جنگل‌ها یک مقوله حیثیتی و برای هر کشوری از حساسیت خاصی برخوردار است.
داود نامدار افزود: باتوجه به اینکه کشور ما از نظر سطح فضای سبز اعم از جنگل و غیرجنگل از میانگین جهانی پایین‌تر است لذا حفظ و نگهداری از این نعمت خدادادی وظیفه تک تک ایرانیان به خصوص اعضای کارگروه‌های مقابله با آتش سوزی است.
وی همچنین از فرمانداران، بخشداران، اعضای شوراهای اسلامی و دهیاران بخاطر مشارکت در امر مهار آتش سوزی قدردانی و اظهار کرد: نیروهای انتظامی، بسیج، هلال احمر و محیط زیست و تعداد دیگری از دستگاه‌های دولتی در اطفا حریق همکاریهای خوبی دارند.