به گزارش خبرنگار سلامت ایرنا، اباذر اشتری روز یکشنبه در نشست دخانیات، ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی که در سرای اهل قلم برگزار شد، افزود: در کل سه نوع دود وجود دارد. دود دسته اول توسط خود مصرف کننده تولید می‌شود، دود دسته دوم برای افرادی است که در معرض دود دخانیات هستند و دود دسته سوم از ضایعات دود روی اشیا می‌نشیند و می‌تواند انواع اگزماها و سرطان‌ها را ایجاد کند.
این جامعه شناس ادامه داد: حدود ۱۵ درصد مرگ و میر ناشی از دخانیات در افرادی اتفاق می‌افتد که مصرف کننده دخانیات نیستند. افرادی که در معرض دود دسته دوم قرار می‌گیرند خانم‌ها و کودکان هستند. واقعیت این است که هیچ نوع بیماری و عاملی به طور خاص نمی‌تواند به این میزان عامل مرگ و میر باشد.
هزینه روزانه ۲۵ تا ۳۰ میلیون دلار برای تبلیغ دخانیات
اشتری اظهار داشت: روزانه ۲۵ تا ۳۰ میلیون دلار هزینه تبلیغ دخانیات در جهان می‌شود که این میزان معادل ۳ سال فروش نفت غیرتحریمی ایران است. این در شرایطی است که دولت برای حمایت از عدم مصرف دخانیات پای کار نیامده است. همه چیز تحریم شده، اما دخانیات در ایران تحریم نشده است. بیش از ۵۰ درصد صنعت دچار مشکل شده، اما صنعت دخانیات از سال ۹۰ تاکنون رشد صددرصدی داشته است.
وی افزود: در جنوب کشور مصرف ناس میان خانم‌ها بیشتر از آقایان است. به طور مثال ۵۰ درصد از مصرف ناس در چابهار میان خانم‌ها اتفاق می افتد.
دخانیات دروازه ورود به انواع آسیب‌های اجتماعی است
اشتری گفت: مسئله اجتماعی وقتی اتفاق می‌افتد که از حالت فردی خارج شده و بعد تاریخی داشته باشد. همچنین عوامل متعدد خطی در ایجاد این مسئله اجتماعی دخالت دارند. مطالعات مختلفی نشان داده که دخانیات دروازه ورود به انواع آسیب‌های اجتماعی است. در بهترین حالت دارو درمانی بین ۷ تا ۱۱ درصد در ترک مصرف دخانیات موثر است و اگر این موضوع کنار روان شناسی و مددکاری قرار بگیرد، میزان تاثیر آن به ۳۰ درصد می‌رسد.
مصرف سیگار در ایران بیشتر شده است
این جامعه شناس اظهار داشت: متاسفانه یکی از افتخارات کشور این است که واردات سیگار به صفر رسیده است. اوایل سال ۸۰ مصرف دخانیات در کشور سالانه ۲۹ میلیارد نخ و در سال ۹۷ این میزان به ۶۰ میلیارد نخ رسیده است. همچنین در سال ۹۰ تعداد ۷ کارخانه دخانیات در کشور داشتیم و در حال حاضر ۳۷ کارخانه دخانیات وجود دارد.
مصرف قلیان در خانم‌ها بیشتر است
اشتری بیان کرد: در حال حاضر شیوع مصرف قلیان بین خانم‌ها ۵۰ درصد بیشتر از آقایان است و بیش از ۷۰ درصد افرادی که در قلیان سراها وقت می‌گذرانند، خانم‌ها هستند. سفره خانه‌ها به جایی مانند پاتوق تبدیل شده که اگر می‌خواهید آنجا بنشینید باید قلیان مصرف کنید. مصرف سیگار در آقایان حدود یک تا دو درصد افزایش و به همین میزان هم در خانم‌ها افزایش یافته است.
وی ادامه داد: در حاشیه نمایشگاه کتاب تهران بررسی کردیم و مشاهده شد میانگین مصرف سیگار بین خانم‌ها و آقایان در سال‌های ۹۵ و ۹۶ و ۹۷ از حدود ۲۰ درصد به حدود ۲۴ درصد رسیده است. یعنی رشد مصرف دخانیات بین فرهیختگان نیز اتفاق افتاده است. مصرف سیگار بین دانشجویان حدود ۲۰ درصد و میان دختران دانشجو بیش از ۲۰ درصد است. سن مصرف دخانیات نیز در کشور در حال پایین آمدن است.
سیگار کشیدن یک امر لذت آور است
مهرداد عربستانی، رئیس انجمن انسان شناسی نیز در این نشست بیان کرد: سیگار کشیدن یک امر لذت آور محسوب می‌شود. اگر جنبه لذت داشتن را در تحلیل خود وارد کنیم، روی بقیه تحلیل‌ها تاثیر خواهد داشت. اگر کسی برای اولین بار بخواهد سیگار بکشد، ممکن است از دود آن اذیت شود، اما یاد می‌گیرد چطور از آن استفاده کند و بعد از آن لذت می‌برد. در فرهنگ‌های گوناگون نیز مواد کیف آور وجود دارد.
این انسان شناس ادامه داد: انسان موجود اجتماعی است و چاره‌ای جز اجتماعی شدن ندارد و به همین دلیل باید برخی لذت‌ها را سرکوب کند. در نتیجه در این مسیر اتفاقی به عنوان ناکامی رخ می‌دهد تا جامعه به ما نظم، امنیت و زیبایی بدهد. به عبارت دیگر کمبود لذت را جامعه قرار است دنبال کند که به نظر فروید هرگز جبران نمی‌شود. در نتیجه این کمبود و خسران همواره به صورت نسبی احساس می‌شود.
وی افزود: اگر بپذیریم که انسان به لذت و کیف نیاز دارد، در این زمان چهارچوب ما برای برنامه ریزی اجتماعی تغییر می‌کند. وقتی به مردم می‌گوییم سیگار نکشید چون ضرر دارد، درست است، اما پیچیدگی‌هایی هم در تعریف آسیب زایی وجود دارد. خیلی موارد آسیب زا است، اما افرادی که از بدن خود برای پول در آوردن استفاده می‌کنند، دچار آسیب نمی‌شود و در سن کم از کار افتاده نمی‌شوند.
منابع لذت در جامعه ما اندک است
رئیس انجمن انسان شناسی بیان کرد: منابع لذت در جامعه ما اندک است. بر اساس بررسی‌هایی که انجام دادیم مشخص شد که علت مهاجرت برای ایرانیان، کمبود لذت است. حالا بگوییم قلیان نکشید، چه اتفاقی می‌افتد؟ در نتیجه باید با دقت سراغ این مسائل رفت. اعتقاد ندارم که باید مصرف سیگار تشویق شود، اما می‌توان درباره برخی چیزها سکوت کرد. اگر هر چیزی که آسیب زا است حذف شود، باید لذت جایگزین آن شود.
وی ادامه داد: اگر افراد می‌خواهند سیگار بکشند، حداقل مکانی برای آنها مشخص شود تا دیگر سیگاری دسته دوم نداشته باشیم. در عین حال باید توجه کرد که برنامه ریزی اجتماعی باید همه جنبه‌ها را در نظر بگیرد.
سیگار بار نمادین هم دارد
عربستانی گفت: سیگار یکی از چیزهایی است که بار سمبلیک و نمادین هم دارد. تعداد زیادی از افراد ممکن است در میان دوستان این کار را انجام داده باشد. حتی ممکن است نوجوانان به خاطر اعلام استقلال یا بلوغ از سیگار استفاده کنند. درباره مصرف سیگار توسط زنان نیز می‌توان گفت که امروزه حضور زنان در بسیاری از عرصه‌ها بیشتر از گذشته شده و در نتیجه این نمادگرایی مصرف سیگار توسط زنان هم استفاده می‌شود. از طرفی مصرف سیگار یا قلیان در زنان از گذشته هم وجود داشته، اما تفاوت آن نسبت به گذشته چیزی است که پیش چشم آمده است.
تاثیر مبانی خاص فرهنگی و اجتماعی بر مصرف سیگار
سید کاظم ملکوتی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این نشست بیان کرد: در مغز انسان یک حلقه نورونی وجود دارد که اگر به هر شیوه‌ای تحریک شود، لذت ایجاد می‌شود. در بسیاری از بیماری‌ها مثل افسردگی، این مدار نورونی تحریک نمی‌شود و افراد لذت زندگی را از دست می‌دهند. از طرفی انسان در تعارض منطق و لذت قرار دارد. افرادی که دلشوره یا اضطراب دارند از سیگار لذت می‌برند. باید توجه کرد مبانی خاص اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی برای کشش افراد به سمت مصرف سیگار وجود دارد.
این روان پزشک گفت: مصرف سیگار شانس خودکشی را ۳ برابر زیادتر می‌کند. حالا اگر کسی هم سیگار می‌کشد و هم الکل مصرف می‌کند و هم افسردگی دارد، شانس خودکشی به شدت در این افراد افزایش پیدا می‌کند.