هر چهار ثانیه یک نفر در دنیا بر اثر مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهد، آمارها نشان می‌دهد که در قرن بیستم حدود ۱۰۰ میلیون نفر در اثر مصرف مواد دخانی جان خود را از دست دادند و سازمان بهداشت جهانی (who) تخمین می‌زند، اگر این روند به همین شکل ادامه پیدا کند تا پایان قرن ۲۱ نزدیک به یک میلیارد نفر در اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست خواهند داد.
این در حالی است که استعمال سیگار و مواد دخانی در کشورمان روند افزایشی داشته و حتی برخی کارشناسان معتقدند که سن مصرف کنندگان نیز کاهش یافته که در صورت بی توجهی و عدم اطلاع رسانی کافی چه بسا این افراد در سنین بزرگسالی به بیماری‌ها و سرطان‌های مختلف مبتلا شوند و به نوبه خود هزینه‌های سرسام آوری را به دوش دولت و خانواده‌ها تحمیل کنند.
پیش از این دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در در نشست خبری هفته دخانیات به اهالی رسانه‌ها گفته بود که در کشور ما سالانه ۵۵ تا ۶۰ هزار مرگ بر اثر مصرف دخانیات رخ می‌دهد.، یعنی به ازای هر یک میلیون نخ سیگار، یک مرگ محاسبه می‌شود که با مصرف سالانه ۵۵ تا ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور، ۵۵ تا ۶۰ هزار مرگ اتفاق می‌افتد.
محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات نیز در همین نشست به این نکته اشاره کرده بود که روزانه ٢٠ میلیارد تومان و سالی ١٠٠ هزار میلیارد تومان خرج سیگار می‌شود و بزرگترین خطر ابتلای به فشار خون بالا، مصرف دخانیات است و خطر سکته قلبی تا ٢ برابر با مصرف دخانیات افزایش پیدا می‌کند.
در دود ناشی از مواد دخانی هفت هزار ماده گوناگون شیمیایی است
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان نیز به مناسبت هفته ملی بدون دخانیات (۲۵ تا ۳۱ خرداد ۹۸) در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: دخانیات سالانه موجب مرگ هشت میلیون نفر از مردم جهان می‌شود و هر ۴ ثانیه یک نفر را به کام مرگ می‌کشاند و دود ناشی از مواد دخانی، ترکیب شیمیایی پیچیده‌ای با بیش از هفت هزار ماده گوناگون شیمیایی است.
دکتر محمدرضا صائینی افزود: تحقیقات فراوان ثابت کرده که حداقل ۲۵۰ ماده سمی در دود دخانیات وجود داشته که ۷۰ نوع آن سرطان زا هستند و بیماری‌های را ایجاد می‌کنند، که هزینه زیادی برای جامعه دارد.
وی اضافه کرد: سهولت دسترسی به یک خدمت خاص، در گرایش به استفاده از آن مؤثر بوده و برای مثال، سهولت دسترسی به باشگاه‌های ورزشی، فضای سبز و پارک‌ها در گرایش جوانان به ورزش اثر زیادی دارد و بنابر این، شکی نیست که همین دسترسی به محصولات دخانی، در افزایش استعمال آنان بسیار مؤثر است.
این مسئول ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد امروزه در کشور ما خرید سیگار، حتی از تهیه نان آسان‌تر شده و در کمتر از ۳ دقیقه امکان پذیر بوده و دکه‌های روزنامه فروشی، سوپرمارکت‌ها، خوار و بارفروشی‌ها و بسیاری از اصناف دیگر، به صورت قانونی یا غیرقانونی سیگار می‌فروشند و همین، عاملی برای افزایش مصرف دخانیات به شمار می‌رود.
وی اظهار داشت: افزایش مراکز عرضه دخانیات به افزایش مصرف منجر می‌شود و از طرف دیگر، کنترل آنها را سخت‌تر می‌کند و به همین دلیل، در ماده هفت قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات که در سال ۸۵ به تصویب رسید، مقرر شد که فروش محصولات دخانی، از طریق پروانه‌هایی که توسط وزارت بازرگانی وقت بر اساس دستورالعمل مصوب ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات صادر می‌شود، ساماندهی شود.
صائینی افزود: بر اساس این قانون، توزیع فرآورده‌های دخانی از سوی اشخاص فاقد پروانه فروش ممنوع اعلام شده و طبق ماده ۱۰ آئین نامه اجرایی قانون جامع نیز فروش محصولات دخانی به افراد، از طریق اینترنت و دستگاه‌های خودکار فروش ممنوع است.
وی اضافه کرد: ماده ۱۱ و ۱۲ این آئین نامه تصریح می‌کند که فروشندگان و عرضه کنندگان محصولات دخانی چه اشخاص حقیقی و چه اشخاص حقوقی، باید پروانه فروش داشته باشند و و فروشنده باید در صورت مشکوک بودن سن خریدار، مدرک شناسایی مبنی بر داشتن حداقل ۱۸ سال سن را از وی تقاضا کند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان ادامه داد: اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که ماده هفت قانون قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در عمل نتوانسته به اهداف مدنظر قانو ن گذار برسد.
وی خاطر نشان کرد که بر اساس قانون، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شد ترتیبی اتخاذ کند تا عرضه دخانیات فقط در اماکن و واحدهای مجاز صورت گیرد و سه صنف "سوپرمارکت، خوارو بارفروش و خرده فروش" به عنوان واحدهای مجاز در نظر گرفته شدند، اما پس از گذشت ۱۳ سال از تصویب این قانون، به نظر می‌رسد، هنوز ساماندهی عرضه به صورت کامل اتفاق نیفتاده است.
۱۳ درصد زنجانی‌ها مصرف کننده دخانیات هستند
مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان ادامه داد: همه ساله هفته دخانیات در بازه زمانی پنج تا ۱۱ خرداد همزمان در سراسر کشور برگزار می‌شود اما امسال به دلیل تقارن با ماه مبارک رمضان این برنامه از تاریخ ۲۵ لغایت ۳۱ همین ماه لحاظ شده است.
جمال ناصحی افزود: بر اساس آمارها در حال حاضر یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر در جهان سیگاری هستند که ۸۴ درصد این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و در واقع گروه‌های بیشتری در معرض خطرات و ابتلای بیماری‌های ناشی از آن هستند.
وی اظهار داشت: مطالعات انجام گرفته در سال ۹۵ نشان می‌دهد ۱۰.۱ دهم درصد افراد بالای ۱۸ سال به صورت روزانه مصرف کننده سیگار ۱۴.۱۳ دهم درصد نیز مصرف کنندگان دخانیات هستند که از این میزان ۲۵.۱۶ دهم درصد را مردان و ۴.۱ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.
این مسئول ادامه داد: بر طبق همین مطالعات ۱۰ درصد افرادی بالای ۱۸ سال در زنجان نیز به صورت روزانه مصرف کننده سیگار و ۱۳ درصد نیز مصرف کنندگان دخانیات هستند، اما آمارها نشان می‌دهد هم سن مصرف هم در کشو رمان و در این استان کاهش یافته و نیازمند توجه است.
وی اضافه کرد: به این مهم توجه داشت در صورتی که فردی تا سن ۲۳ تا ۲۵ سالگی به سمت و سوی سیگار و دخانیات گرایش پیدا نکند، به طور یقین می‌توان گفت که گرفتار این معضل نمی‌شود و این موضوع بیانگر آن است که وجود فردی مستعد و زمینه سازی برای ورود به به دروازه دود و دم هدایت کند.
ناصحی افزود: استعمال به اصطلاح تفریحی سیگار می‌تواند فرد را به طور مستمر به این روند عادت داده در حالی که کارشناسان هشدار می‌دهند ادامه این روند می‌توان فرد را با بیماری‌های متعدد و سرطانی مواجه کرده و هزینه‌های زیادی را بر جای بگذارد.
مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان ادامه داد: هر چند بیشترین مصرف کنندگان سیگار و دخانیات را مردان تشکیل می‌دهند اما مشکلات گوناگونی موجب شده که زنان نیز به این نوع مواد گرایش پیدا کنند و این موضوع نیازمند توجه جدی و آسیب شناسی دقیق است.
وی اظهار داشت: از حدود ۶ میلیون مرگ ناشی از استعمال دخانیات در جهان ۶۰۰ هزار نفر به دلیل مواجه شدن با دود دست دوم سیگار و هر محصول دخانی، ترکیبی از ذرات و گازها را شامل می‌شود که در نتیجه مصرف دخانیات از قسمت در حال احتراق توتون و تنباکو و همچنین از دهان فرد مصرف کننده این مواد در محیط منتشر می‌شود.
وی اظهار داشت: در هر مکانی که سیگار را روشن می‌کنیم یا بساط قلیان بر پا می‌شود در واقع دود دست دوم دخانیات تولید می‌شود که نوع دود نه تنها ناخوشایند، بلکه مرگبار است، و این دود دخانیات حاوی بیش از هفت هزار ماده شیمیایی شامل آرسنیک، سیانید، ترکیبات حلقوی از جمله بنزن و انواع مواد محرک و سمی دیگر است که سبب بروز بیماری‌های حاد مانند سرطان می‌شوند.
این مسئول بهداشتی ادامه داد: بیش از ۸۰ درصد دود دست دوم دخانیات، بی بو و غیر قابل مشاهده است و باز کردن درها و پنجره‌های خانه و خودرو، موجب از میان رفتن تأثیر مخرب این دود نمی‌شود، اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود و شاید برخی گمان کنند که با دور شدن از منبع دود دخانیات و قلیان، می‌توانند از آسیب‌ها آن فرار کنند، در حالی که اینگونه نیست.
ناصحی خاطر نشان کرد: ذرات مواد سمی و محرک دود دخانیات که در اصطلاح دود دست سوم گفته می‌شود، تا مدت‌ها روی پوست بدن، دیوارها، مبلمان و کف خانه، سطوح داخلی خودرو از جمله صندلی‌ها باقی می‌ماند و در واقع دود دست سوم، بقایای چسبناک دود تنباکو است که با باقی ماندن روی سطوح در تماس می‌تواند سموم و مواد شیمیایی خطرناک آن را به دیگران انتقال
دهد.
این مسئول خاطر نشان کرد: بر اساس قانون، فروش محصولات دخانی به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است، اما تا زمانی که ساماندهی مراکز عرضه کننده محصولات دخانی به صورت کامل اجرایی نمی‌شود، بازدارنگی قانون در برخورد با مراکزی که بدون پروانه فروش اقدام به فروش محصولات دخانی می‌کنند.
وی اضافه کرد: ابزارهای فرهنگی نیز مجموعه وسایل ارتباطی وظیفه دارند که مفاهیم، پویا و ارزش‌ها را بین افراد جامعه انتقال دهند و به جرأت می‌توان گفت این بخش‌ها مؤثرترین ابزار برای انتقال اطلاعات و انعکاس چالش‌ها به مراجع ذیربط و عموم مردم هستند.
برنامه سازمان‌های متولی خروجی ندارد
یک پژوهشگر، محقق و مدرس دانشگاه نیز در ارتباط با علل افزایش مصرف دخانیات در کشورمان به خبرنگار ایرنا گفت که در این ارتباط با عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی، و حتی فضای مجازی در بروز و ظهور این مهم دخالت دارد که هر کدام نیازمند بررسی و آسیب شناسی لازم است.
احسان فکور افزود: به لحاظ روانشناختی ۲ گروه از افراد شخصیت وابسته و ضد اجتماعی گرایش بیشتری به استعمال سیگار دارند و در واقع بیشتر به این سمت سوی گرایش پیدا می‌کنند.
وی اضافه کرد: متأسفانه برنامه ریزی های نامناسب سازمان‌های متولی موجب شده آموزش‌ها در پیشگیری از معضلات اجتماعی از قبیل استعمال دخانیات چندان چشمگیر و اثرگذار نباشد و فقط در حد کارگاه‌ها، سمینارهای مختلف برگزار و در نهایت آمار ارائه می‌شود اما خروجی مؤثری ندارد.
این روانشناس ادامه داد: به دلیل عدم انجام مداخلات خوب پیشگیرانه موجب می‌شود افرادی با شخصیت ضد اجتماعی و تأثیر پذیری در محیط‌هایی و از طرفی و وجود دوستان هم سال منجر به تشکیل گروه‌هایی می‌شود که استعمال سیگار و دخانیات را حربه‌ای برای کلاس گذاشتن و بزرگنمایی استفاده می‌کنند.
فکور افزود: به گفته روانشناسان ترک عادت‌های بد، انگیزه‌های خوب می‌خواهد و با توجه به افزایش استعمال سیگار و دخانیات در بین جوانان انگیزه‌های خوبی باید جایگزین شود تا به این سمت هدایت نشوند.
وی اظهار داشت: این در حالی است استعمال سیگار در بین دختران و زنان ایرانی نیز مشاهده می‌شود که البته این واقعه نیز علل روانشناختی دارد که بیشتر به دلیل اعتراض شرایط موجود، ناکامی در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده خود است.
این پژوهشگر، محقق و مدرس دانشگاه ادامه داد: سیگار پل ارتباطی برای استفاده از مواد دخانی دیگر بوده و تجربه نیز نشان می‌دهد قدم اول با ابتلاء به این مهم آغاز می‌شود غافل از اینکه وقتی فرد متوجه کار خود می‌شود که دیگر کار از کار گذشته و معتاد شده است.
وی اضافه کرد: برخی جوانان تصور می‌کنند با یک پک زدن سیگاری نمی‌شوند، در صورتی که ادامه این وضعیت او را معتاد می‌کند و بیش از گذشته وابسته می‌شوند که بیش از گذشته نیازمند آگاه سازی است.
این روانشناس ادامه داد: سازمان‌های دولتی در این حوزه و برای آمار سازی صرفاً به ارائه گزارش اکتفا کرده و به عبارتی کیفی سازی نمی‌کنند و از همه مهم‌تر برنامه عملیاتی مبتنی بر فرهنگ و محیط ارائه نمی‌شود.
وی خاطر نشان کرد: این در حالی است جامعه هدف سو مصرف همواره یک قدم جلوتر از برنامه‌های ارائه شده سازمان‌های متولی حرکت می‌کنند، موضوعی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
۹۶۴۶/۸۰۶۸