۶۰۹ دشت در کشور وجود دارد که بر اساس آخرین آمارها بیش از ۳۰۰ مورد از جمله دشت کاشان در وضعیت بحرانی قرار دارد.
سالانه افزون بر نیم متر مکعب سطح آب‌های زیرزمینی در شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل کاهش می‌یابد که با توجه به قرار گرفتن این نقاط در جوار کویر و دریاچه نمک، پمپاژ آب در دشت کاشان سبب پیشروی آب‌های شور کویری به سوی لایه‌های آب شیرین می‌شود.
هدایت الکتریکی (شوری یا ای سی) آب منطقه کاشان در چند سال گذشته از ۲ هزار به ۶ هزار میکروموس افزایش یافته که این وضعیت بحرانی سبب نابودی کشاورزی در این منطقه خواهد شد.
پدیده فرونشست زمین یکی دیگر از آفت‌های کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است؛ چنانکه در مناطق کویری حفره‌هایی به دلیل فرونشست سطح زمین ایجاد شده که با پیش بینی سازمان زمین شناسی، بر اثر افت سطح آب‌های زیرزمینی این مناطق نشست محسوس خواهد داشت.
دشت کاشان و تداوم ۴۰ سال بحران
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان در گفت و گو با ایرنا یادآور شد: اگر امروز نزدیک به ۳۰۰ دشت در کشور به‌عنوان دشت ممنوعه اعلام‌شده، دشت کاشان به علت کم‌آبی و خشکسالی در سال ۵۸ به عنوان نخستین دشت بحرانی ممنوعه در کشور معرفی شده بود.
محمدرضا اسدی با اشاره به اینکه ذخیره‌های راهبردی آب دشت کاشان به شدت در حال کاهش است، افزود: برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی آب منطقه موجب تغییر جهت آب‌های زیرزمینی و هجوم آب‌های شور از سوی دریاچه نمک به منابع آب شیرین شده است که خود از عامل‌های ایجاد فرونشست زمین محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: دشت کاشان نیز از جمله مناطقی بوده که به علت افت سطح آب‌های زیرزمینی و مصرف بی رویه در بخش‌ها و دوره‌های گوناگون دچار فرونشست شده است.
اسدی تاکید کرد: مصرف آب منطقه کاشان در بخش کشاورزی بسیار بالاست که جایگزینی روش‌های نوین آبیاری به جای آبیاری سنتی و کشت محصولات کم آب بر متناسب با اقلیم منطقه می‌تواند تا حدودی مصرف آب در این بخش را کاهش دهد.
وی مصرف سرانه آب آشامیدنی را نیز بسیار بیشتر از حد استاندارد جهانی دانست و اضافه کرد: مصرف آب آشامیدنی در ایران از میانگین سایر کشورهای ۲ برابر بیشتر است که این مصرف بالا، هزینه زیاد و تبعات منفی بر کشور تحمیل می‌کند.
به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کاشان، هم اکنون افزون بر ۱۴۰ هزار مشترک در شهرستان کاشان شامل شهرهای کاشان، شهرک‌های غرب (راوند، طاهرآباد و خزاق)، قمصر، نیاسر، جوشقان و کامو، برزک و مشکات و شهرستان آران و بیدگل شامل شهرهای آران و بیدگل، نوش آباد، سفیدشهر و ابوزیدآباد زیر پوشش آبفای کاشان قرار دارند.
سطح آب‌های زیرزمینی سالانه ۵۰ سانتیمتر کاهش دارد
سرپرست اداره منابع آب آران و بیدگل نیز با هشدار نسبت به روند افزایشی میزان افت سطح آب‌های زیرزمینی در این شهرستان گفت: نزدیک به ۵۲.۸ میلیون مترمکعب آب از ذخیره‌های راهبردی زیرزمینی این شهرستان در سال گذشته برداشت شد که رقم بسیار قابل توجهی به شمار می‌آید و باید تمهیدی برای آن اندیشیده شود.
محمدرضا نرجسیان در گفت و گو با ایرنا افزود: افت سطح آب‌های زیرزمینی مشکلاتی مانند خشک شدن چاه‌ها، کاهش دبی رودخانه‌ها و آب دریاچه‌ها، پایین آمدن کیفیت آب، افزایش هزینه پمپاژ، استحصال آب و نشست زمین را به دنبال دارد.
وی تشریح کرد: وضعیت نگران کننده آب و سفره‌های زیرزمینی آران و بیدگل حقیقت داشته و طرح تعادل بخشی و مدیریت آب‌های زیر زمینی نیز تنها راه و آخرین فرصت برای بخشیدن جانی دوباره است، وگرنه در صورت فرصت سوزی حفظ تمدن و آبادانی منطقه دشوار خواهد شد.
سرپرست اداره منابع آب آران و بیدگل با اشاره به مصرف ۸۸ درصد منابع آبی این شهرستان از سوی بخش کشاورزی عنوان کرد: میزان مصرف آب در بخش کشاورزی نزدیک به ۶ هزار لیتر بر ثانیه بود که با اقدام‌های صورت گرفته در یک سال گذشته البته به نزدیک چهار هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه رسید.
وی با اشاره به ضرورت تداوم این کاهش مصرف افزود: اقدام‌هایی مانند نصب کنتورهای هوشمند یا اصلاح و تعدیل پروانه‌های مصرف آب در بخش کشاورزی این شهرستان جریان دارد و تاکنون نیز مصرف آب در این بخش نزدیک به ۲۵ درصد کاهش داشته است
به گفته نرجسیان، نزدیک به هشت درصد آب آران و بیدگل (۳۷۰ لیتر بر ثانیه) در بخش آشامیدنی مصرف می‌شود و بخش‌های صنعتی، مرغداری‌ها، دامداری‌ها و سایر خدمات چهار درصد (نزدیک به ۲۰۰ لیتر بر ثانیه) از آب را مصرف می‌کنند.
وی یادآور شد: ۲۵۰ حلقه چاه دارای پروانه در بخش کشاورزی، ۲۶ حلقه چاه آب آشامیدنی در اختیار آبفا، ۳۰ حلقه چاه آب آشامیدنی در اختیار آبفای کاشان و ۱۲۰ حلقه چاه صنعتی و خدماتی در محدوده شهرستان آران و بیدگل فعال است.
لزوم تهیه سند منابع آبی شمال استان اصفهان
فرماندار آران و بیدگل در گفت و گو با ایرنا تغییر شیوه‌های بهره برداری از منابع آب و تحول در بخش‌های کشاورزی، صنعت و آشامیدنی این منطقه را ضروری برشمرد و گفت: نقش آب و منابع آبی در پیشرفت منطقه شمال استان اصفهان بسیار ضرورتری بوده و باید در سیاست‌های مصرف و بهره برداری از آب مورد توجه قرار گیرد.
اسماعیل بایبوردی افزود: بخش کشاورزی آران و بیدگل هم اکنون ۸۷ درصد، صنعت ۶ درصد، خانگی ۶ درصد و فضای سبز یک درصد مصرف منابع آبی این شهرستان را به خود اختصاص داده که باید مصرف آب در بخش کشاورزی هر چه زودتر مدیریت شود.
وی سرانه آب مصرفی در کشورهای پیشرفته را ۱۲۰ لیتر در شبانه روز برشمرد و بیان کرد: این آمار در ایران ۲۵۰ لیتر است که نشان می‌دهد مصرف آب همچنان به فرهنگ سازی بیشتری نیاز دارد.
فرماندار آران و بیدگل تصریح کرد: ترویج کشت گلخانه‌ای یکی از راهکارهای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی منطقه است و باید بخش کشاورزی را به سمت کشت گلخانه‌ای با روش‌های نوین هدایت و از سوی دیگر بازار محصولات کشاورزان را تضمین کنیم.
وی اضافه کرد: شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل به دلیل محدودیت منابع آبی باید هر چه زودتر به سوی تغییر الگوی کشت هدایت شوند و کشاورزان و باغداران محصولات کم آب بر را جایگزین سایر تولیدات کنند.
بایبوردی، مصرف آب را نیازمند مدیریت هوشمند و دانش بنیان دانست و تاکید کرد: تهیه سند راهبردی منابع آبی برای منطقه شمال استان اصفهان ضروری به نظر می‌رسد.
وی عنوان کرد: میزان آب تولیدی، هدررفت و استفاده در بخش کشاورزی باید رصد شود تا با پایداری سرزمینی در روستاها و شهرها و در نتیجه افزایش تولیدات، به تعادل بخشی دست یابیم.
فرماندار آران و بیدگل به مشکلات جدی کمبود منابع و تأمین آب اشاره کرد و افزود: باید با شناخت درست همه مسائل حوزه آب منطقه، سند راهبردی منابع آبی در بخش‌های مرتبط با آب آشامیدنی، صنعتی، خدماتی و فضای سبز را با استفاده از دیدگاه نخبگان، کارشناسان و دانشگاهیان تهیه و تدوین کنیم.
وی ضرورت پیشگیری و کنترل مشکلات اجتماعی احتمالی، فرهنگ سازی مدیریت هوشمندانه آب و توجه ویژه به افکار عمومی را یادآور شد و تصریح کرد: با توجه به اهمیت اشتغال و تأمین معیشت مردم در شرایط اقتصادی کنونی، باید در تعیین اولویت‌ها، تصمیم گیری ها و انجام امور مربوط به مدیریت مصرف آب در بخش‌های گوناگون چنان اقدام شود که در کنار حفاظت از منابع، کمترین آسیب به بهره برداران به ویژه در بخش صنعت و اشتغال وارد آید.
بایبوردی یادآوری کرد: با توجه به بررسی‌های وزارت نیرو، حجم آب قابل برنامه ریزی کشاورزی در دشت کاشان و آران و بیدگل بازنگری شده و ضریب تعدیل پروانه بهره برداری چاه‌های کشاورزی از ۲۸.۵ درصد به ۲۲.۶ درصد کاهش یافته که با توجه به ضریب جدید، پروانه چاه‌های کشاورزی این شهرستان ۶ درصد افزایش خواهد یافت.
دشت کاشان پهنه‌ای با وسعت بیش از هفت هزار کیلومتر مربع با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود شدید آب، از ۱۳۵۸ به عنوان دشت بحرانی نام گرفته و امروز به عنوان یکی از بحرانی‌ترین دشت‌های کشور به شمار می‌رود.
دشت ممنوعه به منطقه‌ای اطلاق می‌شود که میزان برداشت آب‌های زیرزمینی از میزان جایگزینی آن بیشتر باشد که این امر موجب افت دائمی سطح آب می‌شود.
کاشان ۴۰۰ هزار نفری در منطقه‌ای گرم و خشک، مجاور کویر مرکزی ایران قرار گرفته که درجه حرارت منطقه در فصل تابستان تا بالای ۵۰ درجه سانتیگراد رسیده و میزان تبخیر بالا موجب شده تا میانگین بارندگی سالانه آن نصف میانگین کشور و یک ششم جهان باشد.
برخی گزارش‌ها سرانه مصرف روزانه آب در منطقه به ویژه در فصل تابستان را بیش از ۲ برابر میانگین جهانی تخمین می‌زنند، چنانکه میزان تبخیر آب در جهان ۷۰۰ میلی لیتر و در ایران ۲ هزار و ۱۰۰ اما این آمار در کاشان سه هزار میلی لیتر است.
۷۴۷۲/۸۱۲۳/۶۰۲۶/